Działoszyce

Działoszyce

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Kościół św. Trójcy
Herb
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	pińczowski
Gmina	Działoszyce
Prawa miejskie	1409
Burmistrz	Stanisław Porada
Powierzchnia	1,92[1] km²
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość	868[1] 452[1] os./km²
Strefa numeracyjna	+48 41
Kod pocztowy	28-440
Tablice rejestracyjne	TPI
Położenie na mapie powiatu pińczowskiego Działoszyce
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Działoszyce
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Działoszyce
50°21′54″N 20°21′09″E/50,365000 20,352500
TERC (TERYT)	2608014
SIMC	0946987
Urząd miejski ul. Skalbmierska 5 28-440 Działoszyce
Strona internetowa

Działoszyce – miasto położone w południowej Polsce, w woj. świętokrzyskim, w powiecie pińczowskim. Siedziba miejsko-wiejskiej gminy Działoszyce. Położone nad rzeką Nidzicą (lewy dopływ Wisły), przy DW768.

Według danych z 31 grudnia 2010 miasto miało 991 mieszkańców.

W 1595 roku miasto położone w powiecie proszowskim województwa krakowskiego była własnością rodu Śmigielskich^[2].

Historia

Działoszyce około 1936 r.

Pierwsza wzmianka o Działoszycach pochodzi z 1220^[3]. Osada położona była na szlaku handlowym prowadzącym z Krakowa przez Skalbmierz i Wiślicę. Działoszyce rozwijały się dzięki protekcji biskupa Iwona Odrowąża. W czasach Kazimierza Wielkiego miały ok. 430 mieszkańców. W 1409 król Władysław Jagiełło nadał osadzie prawa miejskie. Ród Ostrogskich do których należało miasto, otrzymał przywilej na pobieranie opłat mostowych od kupców wielkopolskich. Działoszyce były ośrodkiem rzemieślniczym i handlowym. Rozwijały się tu garbarstwo i olejarstwo, a w późniejszym okresie sukiennictwo. W 1629 w mieście było 13 rzemieślników. Znajdowały się tu młyn i stępa napędzane przez dwa koła wodne. W 1662 Działoszyce miały 468 mieszkańców. W 1788 – 159 domów i 720 mieszkańców. Miasto posiadało przywilej na odbywanie 12 jarmarków w ciągu roku.

W 1795, w następstwie III rozbioru, Działoszyce znalazły się na dwanaście lat w zaborze austriackim. W okresie 1807–1815 należały do Księstwa Warszawskiego, by w 1815, na ponad sto lat przejść pod zabór rosyjski. Pozostawanie blisko granicy z Austrią i Rzeczpospolitą Krakowską, w dogodnym dla handlu obszarze, sprawiło, iż w „lwim grodzie” znacznie nasiliło się osadnictwo żydowskie. Lokalizacja sprzyjała nie tylko handlowi, ale również i o wiele bardziej opłacalnemu przemytowi, miasto bogaciło się coraz bardziej^[4].

W 1820 liczba ludności miasta wynosiła już 1692 osoby. Wśród nich było 436 chrześcijan i 1256 Żydów (74%). Pierwsi trudnili się głównie rzemiosłem i rolnictwem, drudzy zajmowali się przede wszystkim handlem^[4]. W 1827 Działoszyce miały 1735 mieszkańców, w 1857 – 3000, a w 1879 już 5170 osób^[4]. W 1894 wybuchła epidemia cholery, w wyniku której zmarło 126 osób, w większości Żydzi^[5].

W 1899, spośród ogólnej liczby 5170 mieszkańców, 4673 (90%) było Żydami^[6]. Zajmowali się przeważnie przemysłem i handlem. W mieście działało w tym czasie 6 garbarni, 3 cegielnie, 2 olejarnie, 2 fabryki świec, kopalnia gipsu oraz kaflarnia.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego Działoszyce były nazywane „stolicą Żydów”. Stanowili oni 80% mieszkańców miasta^[7]. W Działoszycach handlowano zbożem, drobiem oraz trzodą chlewną. Funkcjonowało tu także kilka małych zakładów przemysłowych. M.in. olejarnia, kaflarnia, garbarnia oraz 3 młyny. Liczba mieszkańców malała z powodu konkurencji większych zakładów przemysłowych położonych w sąsiednich ośrodkach, a także problemów komunikacyjnych. W 1921 miasto miało 6755 mieszkańców. Do 1939 liczba ta zmalała do 5872. W czasie okupacji niemieckiej zagładzie uległa cała ludność żydowska miasteczka. W 1946 Działoszyce miały już zaledwie 2506 mieszkańców.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa kieleckiego.

W Działoszycach urodzili się Jerzy Marian Niemczycki, Ludomir Tarkowski.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Działoszyc w 2014 roku^[8].

Zabytki

• Kościół parafialny pw. Trójca Święta, erygowany w 1222, gotyckie prezbiterium ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym, przebudowany w XVII w. w stylu barokowym, w XIX w. przebudowany ponownie (przedłużenie nawy i dobudowanie wieży), kaplice pw. Świętej Anny z 1637 i pw. Matki Boskiej Różańcowej z 1663.

Wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A/629 z 11.02.1967)^[9].

• Zrujnowana synagoga, z 1852 przy ul. Krasickiego (nr rej.: A/630 z 4.01.1988)^[9].
• Cmentarz z XIX wieku, z kaplicą grobową rodziny Michalskich.

• 

  fragment zabudowań miasteczka z widokiem na kurhany z epoki brązu w Szczotkowicach

• 

  Schody prowdzące do kościoła św. Trójcy

• 

  Ruiny synagogi żydowskiej w Działoszycach

• 

  Ruiny synagogi oraz postument ustawiony z okazji 600-lecia nadania praw miejskich (1409–2009), z herbem Działoszyc

• 

  Tablica upamiętniająca działania Armii Krajowej w Działoszycach

Zobacz też

• Działoszyce (stacja kolejowa)
• Cmentarz żydowski w Działoszycach
• Mosze Bejski
• Michał Znicz

Przypisy

Bibliografia

• Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967.
• Krzysztof Urbański: Gminy żydowskie małe w województwie kieleckim w okresie międzywojennym. Kielce: Muzeum Narodowe w Kielcach; F.P.H.U. „XYZ”, 2006, s. 76–84. ISBN 83-89995-06-9.

Linki zewnętrzne

• Działoszyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 263 .
• Działoszyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 461 .
• Strona miasta i gminy Działoszyce
• Zdjęcia Synagogi i Kościoła. sancygniow.eu.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-15)].
• Historia Żydów w Działoszycach na portalu Wirtualny Sztetl
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona