Działyń (województwo kujawsko-pomorskie)

Działyń

wieś
Kościół w Działyniu.
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	golubsko-dobrzyński
Gmina	Zbójno
Sołectwo	Działyń
Liczba ludności (III 2011)	778[1]
Strefa numeracyjna	54
Kod pocztowy	87-645
Tablice rejestracyjne	CGD
SIMC	0872295
Położenie na mapie gminy Zbójno Działyń
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Działyń
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Działyń
Położenie na mapie powiatu golubsko-dobrzyńskiego Działyń
53°00′56″N 19°03′21″E/53,015556 19,055833

Działyń – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie golubsko-dobrzyńskim, w gminie Zbójno. Wieś Działyń położona jest w północno-zachodniej części historyczno-geograficznego regionu Ziemi. Dobrzyńskiej, w międzyrzeczu Wisły, Drwęcy i Skrwy.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa włocławskiego.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 778 mieszkańców^[1]. Jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Zbójno. We wsi znajduje się szkoła podstawowa, biblioteka, koło gospodyń wiejskich oraz wiele instytucji i obiektów rekreacyjnych.

Historia

Król Władysław II Jagiełło nadał Działyń i okoliczne ziemie za zasługi na polach Grunwaldu Piotrowi protoplaście Rodu Działyńskich Piotr z Działynia herbu Ogończyk. W XVI w. ród Działyńskich zaczął przenikać z Kujaw do Prus Królewskich. Związki z dworem królewskim pozwoliły na szybkie osiągnięcie godności senatorskich przez pruską linię rodziny. W 1601 r Mikołaj Działyński (1540–1604) wojewoda chełmiński, starosta bratiański ufundował w Działyniu Kościół. Znanym dziedzicem Działynia był generał-major Ignacy Działyński, żarliwy patriota i poseł na sejm czteroletni. Ten urodzony w 1754 r. obrońca aktu Konstytucji 3 Maja dowodził pułkiem piechoty Wojsk Koronnych, który podczas insurekcji w Warszawie przyczynił się do zwycięstwa. Ostatnim właścicielem gniazda rodzinnego został Stanisław Działyński, który w 1789 r. sprzedał majątek Michałowi Łukowskiemu. Od Łukowskich majątek przejęli w 1830 r. Jeżewscy, a od nich w 1842 r. Juliusz Dziewanowski. Następnie drogą koligacji rodzinnych majątek przeszedł w ręce Ciechomskich^[2].

W latach 50. XIX w. rodzina Dziewanowskich gościła Oskara Kolberga zbierającego materiały na temat Ziemi Dobrzyńskiej^[3].

Obiekty zabytków

We wsi znajduje się barokowy kościół św. Trójcy, ukończony w 1609 roku^[4]. Kościół wpisany jest do rejestru zabytków NID^[5] pod nr rej. A/708 z 19.09.1985.

Pierwszą świątynią jaka istniała w Działyniu była świątynia drewniana. Służyła ona parafianom do połowy XVI wieku, po czym nieremontowana uległa zniszczeniu^[6]. Kościół pw. Trójcy Świętej w Działyniu został wybudowany w latach 1582–1609 staraniem ówczesnego właściciela wsi Michała Działyńskiego na miejscu starszego, drewnianego kościoła. Jednocześnie zadbał o wybudowanie rodowej krypty grobowej dziś już mocno zaniedbanej. Również 3 płyty nagrobne Juliusza i Wiktorii, Włodzimierza oraz Dominika Dziewanowskich na północnej ścianie świątyni są podniszczone. Na cmentarzu parafialnym przy drodze do Rembiochy, uchował się rodzinny grobowiec ostatnich właścicieli – Chacińskich^[2]. W 1641 r., z inicjatywy ówczesnego biskupa chełmińskiego, Kaspra Działyńskiego, dokonano przebudowy kościoła. W 1897 r. nastąpiła powtórna konsekracja kościoła po jego gruntownym odnowieniu. Jest to jednonawowy kościół z wydzielonym prezbiterium zamkniętym półkoliście oraz kaplicą Matki Boskiej, dawniej grobową Działyńskich, przy pierwszym od wschodu przęśle nawy głównej. W fasadzie zachodniej świątyni dominują dwie wieże zwieńczone ośmiobocznymi latarniami i hełmami. Na wieży południowej znajduje się zegar z ok. 1600 r., z cyframi minuskułowymi o charakterze gotyckim. Nad portalem głównym umieszczony jest kamienny kartusz z herbem Ogończyk Działyński przeniesiony tutaj w XIX w. z rozebranego pałacu. Poza tym w fasadę wmurowane są dwie tablice inskrypcyjne, prawdopodobnie pochodzące z czasów przebudowy w 1641 r.

Wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z okresu budowy kościoła. Późnorenesansowy ołtarz główny z 1601 r. z barokowym krucyfiksem z przełomu XVII i XVIII w. i rzeźbami św. Piotra i św. Pawła. Ołtarze boczne z początku XVIII w., późnobarokowe, jeden z rzeźbami św. Jakuba Starszego i św. Rocha i obrazami św. Hieronima i św. Antoniego, drugi z rzeźbami św. Antoniego i św. Kazimierza oraz obrazami św. Stanisława biskupa i św. Stanisława Kostki. W kaplicy ołtarz późnobarokowy z tego samego czasu, z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Ambona renesansowa z 1601 r. z rzeźbami Chrystusa Błogosławiącego oraz czterech ewangelistów. Renesansowa chrzcielnica z tego samego czasu została przekształcona z dawnego tabernakulum ołtarza głównego. Na chórze muzycznym prospekt organowy z XVIII w^[7]. W 1897 roku konsekrowano go po gruntownym odnowieniu. Kościół p.w. Św. Trójcy jest on murowany z cegły, pierwotnie nietynkowany.

Zobacz też

• Działyń

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Działyń 1) wieś nad jeziorami Działyń i Czajnik..., [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 265 .
• Działyn, w dokumentach ''Dzielino''..., [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 461 .