Działy Orawskie

Działy Orawskie
Ilustracja
Wzgórza nad słowacką wsią Jasienica Orawska w dolinie Białej Orawy
Megaregion

Region karpacki

Prowincja

Karpaty Zachodnie

Podprowincja

Zewnętrzne Karpaty Zachodnie

Makroregion

Beskidy Zachodnie

Mezoregion

Działy Orawskie

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska:
woj. małopolskie
Słowacja:
kraj żyliński

Działy Orawskie – region geograficzny o krajobrazie pogórskim położony w Beskidach Zachodnich, różnie definiowany w literaturze. W swoim najszerszym znaczeniu obejmuje obszar wzniesień pomiędzy masywami Pilska i Babiej Góry na północy oraz Jeziorem Orawskim na południu. Wydzielony jako mezoregion oznaczony numerem 513.58 w ramach regionalizacji fizycznogeograficznej Polski z 2018 roku wykonanej przez międzyuczelniany zespół naukowców pod kierownictwem Jerzego Solona. Pierwotnie wyodrębniony w randze mezoregionu beskidzkiego przy regionalizacji Karpat Zachodnich z 2014 roku autorstwa Jarosława Balona i Miłosza Jodłowskiego, geografów z Uniwersytetu Jagiellońskiego[1].

Region graniczy z Beskidem Żywiecko-Kysuckim, Beskidem Żywiecko-Orawskim, Pogórzem Orawsko-Jordanowskim, Kotliną Orawsko-Nowotarską i Magurą Orawską. Usytuowany na terenie Polski i Słowacji, rozciąga się ukosem z południowego zachodu na północny wschód, od wsi Zakamienny Klin i Brzeza w dolinie rzeki Białej Orawy, do wsi Zubrzyca Górna i Jabłonka w dolinie Czarnej Orawy. Występują tu podłużne i łagodnie nachylone wzgórza, rozdzielające doliny licznych potoków spływających spod południowych stoków Pilska i Babiej Góry do Jeziora Orawskiego. Ważniejszymi szczytami są Vráta (1051 m), Výsypková (930 m) i Wajdów Groń (935 m)[2].

Obowiązująca powszechnie przed 2018 rokiem regionalizacja Polski Jerzego Kondrackiego definiuje Działy Orawskie bardziej wąsko i klasyfikuje je jako mikroregion z indeksacją 513.513 w rozległym mezoregionie Beskidu Żywieckiego. Mikroregion ten na wschodzie sięga wsi Zubrzyca Górna i doliny potoku Zubrzycy, gdzie graniczy z mikroregionem Beskidu Orawsko-Podhalańskiego. Na zachodzie osiąga wieś Rabcza i dolinę rzeki Półgórzanki, a teren położony dalej na zachód należy już do mikroregionu Beskidu Żywiecko-Orawskiego[3].

Według regionalizacji Słowacji autorstwa Emila Mazúra i Michala Lukniša, na omawianym obszarze wyróżnia się dwa odrębne mezoregiony ułożone pasmowo. Na północy, u podnóży masywów Babiej Góry i Pilska, rozciąga się obniżenie Podbeskydskiej brázdy, a pod nim, na południu, ciągnie się przylegające do Jeziora Orawskiego podwyższenie Podbeskydskiej vrchoviny[4].

Jeszcze inaczej Działy Orawskie są ujmowane w literaturze turystyczno-krajoznawczej. Stanisław Figiel, współautor przewodników o Beskidach, określa tym terminem dwie grupy wzniesień w otoczeniu rzeki Czarnej Orawy – trzy przedłużenia południowych ramion Babiej Góry (tzw. Dział Rabczycki z wzniesieniem Wajdów Gronia, Dział Lipnicki z Polanami i Dział Zubrzycki z Kamionkiem) oraz trzy zachodnie odnogi Pasma Orawsko-Podhalańskiego (tzw. Dział Bembeński z Madejową, Dział Wielki z Bukowińskim Wierchem i Dział Pająkowy z Pająków Wierchem). Geografowie traktują tę drugą grupę jako integralną część Pasma Orawsko-Podhalańskiego, stanowiącego osobny region – w koncepcji Jerzego Kondrackiego jest to Beskid Orawsko-Podhalański, w opracowaniu Jarosława Balona i Miłosza Jodłowskiego – Pogórze Orawsko-Jordanowskie[5].

Działy Orawskie to region rolniczy z szatą roślinną znacznie przekształconą w wyniku działalności człowieka. Występują tu jednak gatunki roślin rzadkich w Karpatach: turzyca skąpokwiatowa, turzyca dwupienna, rdestnica alpejska, ostrożeń głowacz, czermień błotna, modrzewnica pospolita, marzanka pagórkowa, pływacz drobny, rosiczka długolistna, których stanowiska odnotowano w polskiej części regionu. Słowacka część regionu leży w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Górna Orawa i posiada cenne przyrodniczo torfowiska w okolicach wsi Mutne, Benedyków i Klin[6].

Przypisy

  1. Balon, Jodłowski 2014, s. 91–93, 97; Solon i inni 2018, s. 170.
  2. Balon, Jodłowski 2014, s. 91–93; Orava, Beskid Żywiecki. Turistická a cyklistická mapa 2019.
  3. Kondracki 2002, s. 318–319, 330–333; Orava, Beskid Żywiecki. Turistická a cyklistická mapa 2019.
  4. Mazúr, Lukniš 1978, s. 107–108, 119; Balon, Jodłowski 2004, s. 63.
  5. Figiel i inni 2012, s. 25–26; Kondracki 2002, s. 318–319, 330–333; Balon, Jodłowski 2014, s. 91–93.
  6. Kondracki 2002, s. 322; Mirek, Piękoś-Mirkowa 2008, s. 166, 228, 288, 326, 368, 412, 511, 520, 558; Figiel i inni 2012, s. 30, 36–37.

Bibliografia

  • Balon J., Jodłowski M., Pogranicze polsko-słowackie w dotychczasowych podziałach regionalnych, [w:] Perspektywy rozwoju regionu w świetle badań krajobrazowych, red. Strzyż M., Kielce 2004, s. 59–66.
  • Balon J., Jodłowski M., Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat Zachodnich – studium metodologiczne, [w:] Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu, red. Ziaja W., Jodłowski M., Kraków 2014, s. 85–106.
  • Figiel S., Krzywda P., Janicka-Krzywda U., Wiśniewski W.W., Beskid Żywiecki. Przewodnik, Pruszków 2012, wydanie II.
  • Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Warszawa 2002, wydanie III.
  • Mazúr E., Lukniš M., Regionálne geomorfologické členenie Slovenskej socialistickej republiky, [w:] „Geografický časopis”, nr 30/2, 1978, s. 101–125.
  • Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Czerwona księga Karpat Polskich. Rośliny naczyniowe, Kraków 2008.
  • Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, [w:] „Geographia Polonica”, nr 91/2, 2018, s. 143–170.
  • Orava, Beskid Żywiecki. Turistická a cyklistická mapa 1:50 000, red. zespół wydawnictwa VKÚ Harmanec, Bańska Bystrzyca 2019, wydanie VI.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Jasienica Orawska Oravská Jasenica BŻ4.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Oravská Jasenica (Jasienica Orawska). Po lewej stronie wzgórze Havrani