Dziadoszanie (plemię)
_1_wrze%c5%9bnia_1015.jpg)
Dziadoszyce, Dziadoszanie, Dziadosicze (lat. Dadosesani, Diedesisi, Diedesi, Diedesa, Dedosize, Dedosese) – plemię słowiańskie lokalizowane na obszarze środkowego Bobru, w okolicach Szprotawy oraz Głogowa, gdzie rzekomo miałby znajdować się ich gród centralny. Liczne grodziska plemienne znane z okolic Głogowa świadczą o tym, że osadnictwo dziadoszańskie w IX – X w. miało zdecentralizowany charakter[1].
Lokalizacja
Dokładna lokalizacja plemienia Dziadoszan nie jest znana, jednak łączy się ich z obszarem północnej części Dolnego Śląska, umieszczając w szeroko rozumianej okolicy Głogowa[2][3]. W świetle najnowszych studiów archeologicznych ustalono, że na obszarze zasiedlonym przez Dziadoszan funkcjonowało 31 mniejszych terytoriów osadniczych, w tym 17, w obrębie których występowały grody[1]. Według niektórych źródeł poprzez Bóbr graniczyli na zachodzie z serbołużyckim plemieniem Żarowian[4].
Z plemieniem Dziadoszan wiąże się grodziska w miejscowościach: Bartodzieje, Bieńków (część Dużej Wólki), Chobienia, Dalków, Dankowice, Dobrzejowice, Gostyń, Grodziec Mały (miejsce grodu głogowskiego w czasach plemiennych), Grodziszcze (część Krzydłowic), Lipowiec, Moszowice, Obiszów, Olszany, Orsk, Popęszyce, Przedmoście, Rudziny i Stara Rudna[5]. Wymieniane również bywa stanowisko w Klenicy[6].
Wzmianki o plemieniu
Annały wymieniają plemię Dziadoszan czterokrotnie:
- Połowa IX wieku n.e., w spisie plemion Geografa Bawarskiego jako Dadosezani/Dadosesani[7], mieli posiadać 20 grodów, być może zależne od nich było plemię Bobrzan;
- 1000, kronika Thietmara wspomina o spotkaniu władcy polskiego Bolesława Chrobrego z cesarzem Ottonem III na granicy okręgu plemiennego Diadesisi w miejscowości Ilva, obecnej Iławie[8][9][10][11][12][13][14] mylonej niekiedy z Iłową[15][16][17];
- 1015, kronika Thietmara wspomina o bitwie pomiędzy wojami Chrobrego a rycerstwem niemieckim w puszczy Diadesisi, lokalizowanej przez historyków na wschód od Szprotawy;
- 1086, tzw. dokument praski określający północne granice biskupstwa wymienia Dedosize[18].
Nazwa plemienia
Przedrostki dad, diad, ded językoznawcy tłumaczą jako dziad, a ten zaś w polskim i litewskim folklorze oznaczał umarłego. Na cześć zmarłych odbywały się wśród Słowian święta zwane właśnie dziadami. Analogia może sugerować kult Flinsa wśród Dziadoszyców, zwłaszcza że jedno ze szprotawskich podań mówi o czczeniu w dawnych czasach bożka Flinsa na wzgórzu, gdzie obecnie stoi kościół św. Andrzeja.
Przypisy
- ↑ a b Andreas Kieseler, Felix Biermann, Dominik Nowakowski, Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r. In: K. Chrzan/Krz. Czapla/S. Moździoch (Hrsg.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia (Wrocław-Głogów 2014) 269–334. [dostęp 2019-01-22] (ang.).
- ↑ Hilczerówna Z., Urbańska-Łosińska A., Rozwój terenów osadniczych u schyłku starożytności i we wczesnym średniowieczu w południowej części województwa zielonogórskiego, [w:] Z. Kaczmarczyk, A. Wędzki (red.), Studia nad początkami i rozplanowaniem miast nad środkową Odrą i dolną Wartą, t. II (województwo zielonogórskie), Zielona Góra 1970, s. 84.
- ↑ Lodowski J., Dolny Śląsk na początku średniowiecza (VI – X w.). Podstawy osadnicze i gospodarcze, Wrocław 1980, s. 118 nn.
- ↑ Mały atlas historyczny, PPWK, Warszawa 1980, ISBN 83-7000-012-6, mapa 5, aut. Władysław Semkowicz.
- ↑ Krzysztof Czapla, Dziadoszanie plemię zamieszkujące ziemię głogowską w X wieku, Głogów – Wietszyce: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, 2007, ISBN 978-83-63349-06-6, OCLC 900171301 [dostęp 2020-08-30] (pol.).
- ↑ Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r. In: K. Chrzan/Krz. Czapla/S. Moździoch (Hrsg.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia (Wrocław-Głogów 2014) 269–334.
- ↑ Lech Antoni Tyszkiewicz, Słowianie i Awarowie. Organizacja plemienna Słowian, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2009, s. 164, ISBN 978-83-04-05023-5, OCLC 750836214.
- ↑ Hieronim Szczegóła: A jednak Iława szprotawska, Nadodrze 1960, nr 6.
- ↑ Słownik starożytności słowiańskich, t. 2, Wrocław 1964.
- ↑ Hieronim Szczegóła: Historyczna Ilua najstarszą częścią Szprotawy, [w:] Szprotawski epizod Zjazdu Gnieźnieńskiego, Szprotawa 2000 (ISBN 83-7268-002-7).
- ↑ Andrzej Wałkówski: Stosunki polsko-niemieckie do 1000 roku, [w:] Szprotawski epizod Zjazdu Gnieźnieńskiego, Szprotawa 2000 (ISBN 83-7268-002-7).
- ↑ Hieronim Szczegóła: Szprotawski epizod Zjazdu Gnieźnieńskiego w 1000 roku, [w:] Szprotawa 1000–2000. W kręgu europejskich idei zjednoczeniowych (ISBN 83-7268-003-5), Szprotawa 2000.
- ↑ J.G. Worbs: Geschichte des Herzogthums Sagan, Züllichau 1795.
- ↑ Felix Matuszkiewicz: Geschichte der Stadt Sprottau, Sprottau 1908.
- ↑ Iława, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 263.
- ↑ Joachim Lelewel Polska wieków średnich, czyli Joachima Lelewela w dziejach narodowych polskich postrzeżenia, t. II, s. 25.
- ↑ Wacław Aleksander Maciejowski Pierwotne dzieje Polski i Litwy, s. 380.
- ↑ Lech Antoni Tyszkiewicz, Słowianie i Awarowie. Organizacja plemienna Słowian, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2009, s. 165, ISBN 978-83-04-05023-5, OCLC 750836214.
Literatura
- Matuszkiewicz F., Geschichte der Stadt Sprottau, 1908
- Szczegóła H., Szprotawa w kręgu europejskich idei zjednoczeniowych, 2000 (ISBN 83-7268-003-5)
- Czapla K., Terytorium plemienne Dziadoszan w świetle źródeł archeologicznych, [w:] M. Dworaczyk, A.B. Kowalska, S. Moździoch, M. Rębkowski (red.), „Świat Słowian wczesnego średniowiecza”, Szczecin-Wrocław 2006, 141–148.
- Paternoga M., Rzeźnik P., Budownictwo obronne plemienia Dziadoszan w świetle badań grodziska w Obiszowie, [w:] XIV Śląskie spotkania archeologiczne, 19–21.05.2005 Polanica-Zdrój. Streszczenia komunikatów i referatów, Wrocław 2005, 52–54.
Linki zewnętrzne
- Ekomuzeum Dziadoszan w Wietszycach. ekomuzea.eko.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
Media użyte na tej stronie
Autor: Praca własna, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lokalizacja plemion śląskich w IX i X wieku
Autor: Maciej Boryna, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Bitwy w Lesie Dziadoszyców w Parku Słowiańskim w Szprotawie, odsłonięty z inicjatywy Towarzystwa Bory Dolnośląskie w 2019 r.