Dzieła Janusza Korczaka
Janusz Korczak (ok 1878-1942) – polski pedagog, publicysta, pisarz i lekarz. Autor wielu powieści, publikacji i wypowiedzi radiowych. Publikował w różnych czasopismach humoreski i artykuły na tematy społeczne, obyczajowe i wychowawcze. Dorobek pisarski Korczaka to ponad 20 książek, około 1400 tekstów drukowanych w około 100 pismach, oraz około 200 materiałów nie publikowanych. Poniżej znajduje się częściowa chronologiczna lista jego dzieł. [1]
- 1896
debiut w prasie: humoreska „Węzeł gordyjski” w czasopiśmie Kolce (tygodnik) nr 39
- 1898
- Udział w konkursie I.J. Paderewskiego na sztukę teatralną, ogłoszonym przez Kurier Warszawski (dziennik). Wysyła wyróżniony dramat Którędy? (nie zachował się) pod pseudonimem Janasz Korczak.
- 1900
- W lutym zaczyna pracować pod pseudonimem Hen-Ryk z tygodnikiem satyrycznym Kolce (tygodnik) jako współautor zespołowo pisanej sensacyjnej powieści Lokaj.
- Ogłasza siedmioodcinkowy cykl artykułów pod tytułem Dzieci i wychowanie w tygodniku Wędrowiec[2].
- 1901
- Felietonista tygodnika satyrycznego Kolce (tygodnik) (współpracował z tygodnikiem do 1904). Publikuje pod pseudnonimem Hen, m.in. humoreskę Węzeł Gordyjski.
- Dzieci ulicy.[3] Opublikowana w Warszawie powieść 1901. Drukowana najpierw w odcinkach w Czytelni dla Wszystkich (nr 1 - 18) a następnie w wydaniu książkowym[4]. Oparta na materiale obserwacyjnym i faktograficznym gromadzonym przez Korczaka w ciągu kilku lat obcowania z dziećmi i dorosłymi mieszkańcami Powiśla, Starego Miasta, Woli, Ochoty. Doskonała znajomość terenu, na którym toczy się akcja, a także realizm opisu dzieci wałęsających się po mieście w poszukiwaniu środków utrzymania dla siebie, rodzeństwa i rodziców.
- 1903 - 1905
Współpracuje z tygodnikiem „Głos”[5] (rubryka Na widnokręgach).
- 1904
- Od stycznia na łamach „Głosu” zaczyna ukazywać się w odcinkach powieść Dziecko salonu[6].
- 1905
- Koszałki Opałki. Satyry społeczne. Warszawa 1905,[7] wyd. II: 1910[8]. Wybór felietonów publikowanych na łamach Kolców.
- Recenzja: Antoni Lange [5 maja 1905 r.] – Korczak zajmuje się wszystkimi sprawami społecznymi bez względu na to, czy są wielkie, czy małe;
- 1906
- Dziecko salonu (1906[9], wyd. II popr. 1927[10]). Powieść zawierająca wątki autobiograficzne, będące literackim opracowaniem jego osobistych przeżyć i doświadczeń z wędrówek po norach staromiejskich, zamieszkanych przez nędzę Warszawy.
- Recenzja: Stanisław Brzozowski [28 kwietnia 1905 r.] – Na wszystkie tony rozbrzmiewa na kartkach jego utworów – skarga przekleństwo, złorzeczenie społeczeństwu, które przyszłość własną, spycha bezlitośnie w grób, nędzę fizyczną, umysłową, kalectwo, zdziczenie i zbrodnię.
- 1909
- Obrazki i opowiadania z życia kolonijnego chłopców żydowskich drukowane w odcinkach w Promyku.
- Obrazki i opowiadania z życia kolonijnego chłopców polskich drukowane w Promyku.
- 1910
- Mośki, Joski i Srule (Warszawa 1910[11], wyd. II Warszawa 1922, wyd. III W-wa 1934), Opowieść dla dzieci. Tworzywem tej powieści publikowanej w odcinkach w Promyku 1909 nr 1 -14 był materiał obserwacyjny i faktograficzny zgromadzony w czasie pracy na kolonii letniej w Michałówce [1907]. Poszczególne odcinki powieści wywołują duże zainteresowanie młodych czytelników, o czym świadczą odpowiedzi redakcji Płomyka na ich listy. Stasiowi P. z Będzina, Heli W. Andzi J. z Krakowa, Nurkowi z Białego Dunajca, Jarusiowi M z Krakowa.
- 1911
- Józki, Jaśki i Franki (Warszawa 1911[12], wyd. II W-wa 1922, wyd. III W-wa 1930). Na łamach Promyka ukazywała się w odcinkach od 1909 roku Jej tworzywem są obserwacje, fakty, i wydarzenia z życia chłopców na kolonii letniej w Wilhelmówce [1908].
- 1913
- Sława. Opowieść (W-wa 1913, wyd. II W-wa 1925, wyd. III nowe W-wa 1935, wyd. IV nowe W-wa 1937[13]),
- Recenzja: Jan Lorentowicz. – To bardzo żywy, dosadny, tu i ówdzie podkreślony delikatną ironią obraz wewnętrznego życia dzieci w szkole powszechnej.
- 1914
- Bobo (W-wa 1914)[14]. Książka zawiera trzy opowiadania: Studium powiastka, Feralny tydzień [z Życia szkolnego], Spowiedź motyla.
- Recenzja: E. Rab. [15 lutego 1914 r.] Książka o dziecku i młodzieży – ale nie dla młodzieży.
- Recenzja: Wincenty Rzymowski. Korczak rozbił legendę o beztroskiej szczęśliwości dziecka. Wydobył na jaw sprzeczność interesu między dziećmi a rodzicami, i słusznie! Ale dlaczego sprzeczność tę ubrał w postać antagonizmu między proletariatem a burżuazją?.
- 1914-1918
Pracuje nad Jak kochać dziecko.
- 1919
- W Bibliotece Zrzeszenia Nauczycielstwa Polskich Szkół Początkowych wychodzi książka Momenty wychowawcze (Warszawa 1919, wyd. II poszerzone 1924). Książka ukazuje warsztat pracy Korczaka: formy i sposoby obserwacji dziecka, oraz sposoby gromadzenia materiału empirycznego. Czytelników autor uprzedza, że książka nie jest wzorem, jak należy podobne studia prowadzić.
- Recenzja: Zygmunt Nowicki [luty 1919 r.] Książka zawiera garść niezmiernie ciekawych notatek z obserwacji dzieci w wieku przedszkolnym. Autor zagląda w głąb stosunków, jakie zachodzą między dziećmi i dostrzega to, czego zwykle dorośli nie dostrzegają, mianowicie: psychiczne zawikłania, subtelne zatargi różnych charakterów, walki i rywalizację – słowem szereg dramatów życiowych. Odsłonił nam rzeczywiste życie dzieci, oraz cały szereg zagadnień życiowych i wychowawczych.
- Pierwsza część Jak kochać dziecko, Dziecko w rodzinie (W-wa 1919, wyd. II Jak kochać dzieci, W-wa 1920, wyd. III Jak kochać dziecko W-wa 1929). Tłumaczenia: angielskie[15]
Korczak uprzedza swoich czytelników, że w książce nie znajdują, ani przepisów ani recept na nurtujące ich wątpliwości... chcę by zrozumiano, że żadna książka, żaden lekarz nie zastąpią własnej czujnej myśli, własnego uważnego spostrzegania.
- Recenzja: A.K. [luty 1919 r.] Rozdziały poświęcone dziecku podyktowane są przez długą a umiejętną obserwację dziecka, przez odczucie i zrozumienie jego duszy. Przebija wszędzie jedna myśl: kochajmy dziecko, ale kochajmy rozumnie. A sposoby wychowania stosujmy nie do tego, kogo chcemy wychować, ale do tego, jakich sposobów dane dziecko potrzebuje.
- 1919 - 1926
- W czasopiśmie dla dzieci i młodzieży W Słońcu ukazuje się cykl artykułów pod tytułem Co się dzieje w świecie?
- 1920
- Część II Jak kochać dzieci. Internat. Kolonie letnie i część III Jak kochać dzieci. Dom Sierot. Wznowienie w 1929 r. nosi tytuł: Jak kochać dziecko[16].
- Przedmowa do rozprawy Jędrzeja Śniadeckiego O fizycznym wychowaniu dzieci.
gazetc
- 1921
- W Bibliotece Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych ukazuje się broszura O gazetce szkolnej.
- 1922
- Szkice poetyckie Sam na sam z Bogiem. Modlitwy tych, którzy się nie modlą[17].
- 1923
- Król Maciuś Pierwszy. Powieść (Warszawa 1923,[18] wyd. II 1925, wyd. XI Poznań 1991), jedna z najbardziej znanych i popularnych książek Korczaka. Tłumaczenia: angielskie[19], esperanckie[20], hebrajskie, japońskie, litewskie, niemieckie, rosyjskie.
- Recenzja: M.R. [Maria Rittinger] Książka pisana dla dzieci, dla chłopców o wyraźnych skłonnościach reformatorskich. Król Maciuś Korczaka postępuje tak, jak postępują inni królowie w literaturze, szczególnie ci z literatury angielskiej. – Jest prawym, szlachetnym, odważnym, lecz słabym i chwiejnym, bo – tylko człowiekiem.
- Król Maciuś na wyspie bezludnej (1923)[21]
- 1924
- Powieść Bankructwo małego Dżeka (1924)[22]. Książka o podstawach funkcjonowania ekonomii i to w ujęciu kapitalistycznym, wplecionych w bardzo wzruszającą historię ucznia III klasy, który z dobrego serca zakłada szkolną kooperatywę.
- 1925
- Kiedy znów będę mały (1925)[23]. Książkę Korczak adresuje do dorosłego i młodego czytelnika. Zwracając się do dorosłych czytelników, którzy twierdzą, że nuży ich obcowanie z dziećmi, gdyż muszą się, zniżać do ich pojęć, pochylać, naginać, kurczyć pisze: Mylicie się. Nie to nas męczy. Ale że musimy się wspinać do ich uczuć. Wspinać, wyciągać, na palcach stawać, sięgać, żeby nie urazić. Tłumaczenia[24]
- Recenzja: J. Stycz. [Hermina Naglerowa] J. Korczak jest nie tylko przyjacielem dzieci, ale właśnie przyjacielem niedorosłych ludzi i dlatego nie traktuje ich z wysokości dorosłego człowieka, nie lekceważy sobie ich radości i smutków, a co najważniejsze, nie tworzy fantastycznego świata dzieci.
- 1926
- Dialogi Bezwstydnie krótkie[25].
- 1927
- Feralny tydzień (Warszawa, Kraków : J. Mortkowicz 1927). Książka zawiera trzy opowiadania: Feralny tydzień, Franek, Moja obrona.
- 1926 - 1930
- Redaguje Mały Przegląd pismo pisane przez dzieci i młodzież.
- 1929
- Broszura Prawo dziecka do szacunku (1929). Tłumaczenia: angielskie[26]
- 1930
- Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych[27].
- 1931
- 1 października teatr Ateneum przedstawia Senat szaleńców. Humoreska ponura 1931.
- 1933 - 1939
- W Biblioteczce Palestyńskiej dla Dzieci publikuje opowiadania Ludzie są dobrzy[28], Trzy wyprawy Herszka[29].
- 1935
- Kajtuś Czarodziej. Powieść fantastyczna (Warszawa 1935[30], 1973, Kraków 2001), tę powieść dla dzieci i młodzieży Korczak dedykuje niespokojnym chłopcom.
- Recenzja: Stefan Rumelt (26 lutego 1935): ... autor traktuje dzieci jak ludzi dorosłych, z pobłażliwością wtajemnicza w nieznane, poważne i nieważne sprawy dzieci.
- Recenzja: Jan Kott (31 grudnia 1935): ... w książce jest świetnie podpatrzona psychologicznie prawda marzeń, przecież nie tylko dziecięcych...
- 1935 - 1936
- Wygłasza pogadanki (gadaninki) Pedagogika żartobliwa w Polskim Radiu, skąd został usunięty w wyniku nagonki narodowców, którzy zarzucili mu zażydzanie radia i demoralizację; pretekstem było poruszenie tematu nocnego moczenia u dzieci.
- 1938
- 1939
- W Warszawie zostaje wydana Pedagogika żartobliwa: moje wakacje : gadaninki radiowe starego doktora .[33].
- Był prelegentem w Polskim Radiu.
- 1939-1942
- 4 VIII 1942
ostatnie wpisy do Pamiętnika
Inne wydania
Po śmierci Janusza Korczaka ukazały się między innymi:
- Wybór pism pedagogicznych (tom 1-2, 1957-1958)
- Wybór pism (tom 1-4, 1957-1958)
- Pisma wybrane (tom 1-4, 1978)
- Dzieła wszystkie (publikowane od 1992, z zaplanowanych 16 tomów ukazało się 12)
Przypisy
- ↑ Falkowska, Maria: Kalendarz życia, działalności i twórczości Janusza Korczaka. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, s. 416. ISBN 83-10-09142-7.
- ↑ Wędrowiec, 1900 r. numery, w których zostały zamieszczone kolejne części utworu "Dzieci i wychowanie" J. Korczaka, polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Janusz Korczak , Dzieci ulicy, polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Korczak, Janusz: Dziecko Salonu. Warszawa: Księgarnia Powszechna, 1906, s. 347.
- ↑ Głos (tygodnik), polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Głos 1904 r. wykaz stron na których została zamieszczona powieść "Dziecko Salonu", polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Janusz Korczak , Koszałki opałki, polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Janusz Korczak , Koszałki opałki wyd. 2, polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Janusz Korczak , Dziecko salonu, polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Janusz Korczak , Dziecko salonu wyd. 2., polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Janusz Korczak , Mośki, Joski i Srule, polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Janusz Korczak , Józki, Jaśki i Franki, polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Janusz Korczak , Sława, wyd. IV nowe, polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Janusz Korczak , Bobo, polona.pl [dostęp 2018-03-28] .
- ↑ Korczak, J. (1967). How to love a child (J. Bachrach, Trans.). In M. Wolins (Ed.), Selected works of Janusz Korczak (pp. 81–462). Washington, DC: National Science Foundation.
- ↑ Janusz Korczak , Jak kochać dziecko : internat : kolonje letnie : dom sierot, polona.pl [dostęp 2018-04-04] .
- ↑ Janusz Korczak , Sam na sam z Bogiem : modlitwy tych, którzy się nie modlą, polona.pl [dostęp 2018-04-04] .
- ↑ Janusz Korczak , Król Maciuś Pierwszy, polona.pl [dostęp 2018-04-04] .
- ↑ Korczak, J. (2004). King Matt the first (R. Lourie, Trans.). Chapel Hill, NC: Algonquin Books.
- ↑ Korczak, J. (2009). Reĝo Maĉjo la Unua. Tradukis el la pola Tomasz Chmielik. Świdnik, 2009 (2a eld). Eldoninto: T. Chmielik. Ilustris lernejaj infanoj. 9788392874003
- ↑ Janusz Korczak , Król Maciuś na wyspie bezludnej, polona.pl [dostęp 2018-04-04] .
- ↑ Janusz Korczak , Bankructwo małego Dżeka : powieść, polona.pl [dostęp 2018-04-04] .
- ↑ Janusz Korczak , Kiedy znów będę mały, polona.pl [dostęp 2018-04-04] .
- ↑ Korczak, J. (1992). When I am little again (E.P. Kulawiec, Trans.). In When I am little again and Child’s right to respect (pp. 3–158). Lanham, MD: University Press of America.
- ↑ Janusz Korczak , Bezwstydnie krótkie..., polona.pl [dostęp 2018-04-04] .
- ↑ Korczak, J. (1992b). Child’s right to respect (E.P. Kulawiec, Trans.). In When I am little again and Child’s right to respect (pp. 159–186). Lanham, MD: University Press of America.
- ↑ Janusz Korczak , Prawidła życia : pedagogika dla młodzieży i dorosłych, polona.pl [dostęp 2018-04-05] .
- ↑ Janusz Korczak , Ludzie są dobrzy, polona.pl [dostęp 2018-04-05] .
- ↑ Janusz Korczak , Trzy wyprawy Herszka, polona.pl [dostęp 2018-04-05] .
- ↑ Janusz Korczak , Kajtuś Czarodziej, polona.pl [dostęp 2018-04-05] .
- ↑ Janusz Korczak , Uparty chłopiec: życie Ludwika Pasteura, polona.pl [dostęp 2018-04-05] .
- ↑ Janusz Korczak , Refleksje, polona.pl [dostęp 2018-04-05] .
- ↑ Korczak, J. (1977). Pedagogia mevadachat [Playful pedagogy]. In Childhood of respect (D. Sadan & S.Metzer, Trans.). Tel Aviv, Israel: Beit Lohamei Haghetaot and Hakibbutz Hameuchad
- ↑ Korczak, J. (2003). Ghetto diary (J. Bachrach & B. Krzywicka, Trans.). New York: Holocaust Library.