Dzieci z Bullerbyn

„Dzieci z Bullerbyn” (szw. Alla vi barn i Bullerbyn) – książka dla dzieci napisana przez szwedzką pisarkę Astrid Lindgren w 1947 roku. Następne książki z tej serii to „Więcej o dzieciach z Bullerbyn” (szw. Mer om oss barn i Bullerbyn, 1949) i „Wesoło jest w Bullerbyn” (szw. Bara roligt i Bullerbyn, 1952). Polskie wydanie w przekładzie Ireny Szuch-Wyszomirskiej (pierwsze w 1957) zawiera wszystkie te trzy tytuły w jednym tomie.

W książce dziewczynka o imieniu Lisa opowiada o przygodach swoich i innych dzieci z osady (liczącej trzy zagrody) Bullerbyn w ciągu trzech kolejnych lat.

Pierwowzorem Bullerbyn jest osada Sevedstorp, gdzie rodzice przyszłej pisarki przeprowadzili się krótko po jej narodzinach i gdzie spędziła dzieciństwo^[1]. Jeszcze dziś można tam oglądać trzy położone obok siebie domy (zagrody), gdzie rozgrywała się akcja powieści. Osada Sevedstorp znajduje się niedaleko miasteczka Vimmerby, w którym urodziła się Astrid Lindgren w roku 1907. Ponieważ narratorką powieści jest Lisa Erikson, więc można uznać, że jej pierwowzorem była sama autorka, która też nosiła rodowe nazwisko Ericsson. Co ciekawe, ojca Lisy, stolarza (którego pierwowzorem był ojciec pisarki Samuel August Ericsson) można uznać za dorosłego „Emila”, bohatera powieści Emil ze Smalandii, również wzorowanego na jej ojcu. Natomiast postać Lassego, zainspirował brat pisarki Gunnar Ericsson, późniejszy artysta, satyryk i polityk.

„Dzieci z Bullerbyn” są w Polsce lekturą szkolną^[1].

Uzupełnieniem fabuły są trzy książki z ilustracjami „Boże Narodzenie w Bullerbyn” (szw. Jul i Bullerbyn, 1963), „Wiosna w Bullerbyn” (szw. Vår i Bullerbyn, 1965) i „Dzień Dziecka w Bullerbyn” (szw. Barnens dag i Bullerbyn, 1966).

Szwedzki reżyser Lasse Hallström zrealizował w oparciu o serię książek o dzieciach z Bullerbyn filmy „Dzieci z Bullerbyn” (oryg. Alla vi barn i Bullerbyn, 1986) i „Dzieci z Bullerbyn: Nowe przygody” (oryg. Mer om oss barn i Bullerbyn, 1987).

W Polsce przedstawienia na podstawie książki pokazały Teatr Dramatyczny im. Jana Kochanowskiego w Opolu (2012)^[2] i Teatr Polski we Wrocławiu (2013)^[3]. w 2017 natomiast Teatr Miejski w Gliwicach^[4]

(c) Holger Motzkau, Wikipedia/Wikimedia Commons (cc-by-sa-3.0)

Trzy zagrody w Sevedstorp (pierwowzór Bullerbyn) w roku 2009

Dziecięce zdjęcie Astrid Lindgren z rodzicami i rodzeństwem. Pierwowzór Lisy z Bullerbyn i jej rodziny.

Zagroda Środkowa

• Lisa Erikson – główna bohaterka i narratorka książki, na początku utworu ma 7 lat. Mieszka w zagrodzie Środkowej, jej braćmi są Bosse i Lasse. Uwielbia bawić się lalkami i chodzić do szkoły. Czyta dziecięcą gazetę „Wiosna Szwecji”. Jest wesoła i pełna pomysłów. Ma własnego baranka Pontusa, którego uratowała przed głodową śmiercią (jego mama nie miała mleka w wymieniu). Opiekuje się też kotkiem Mruczkiem, który miał być wspólny dla Lassego, Bossego i Lisy, lecz chłopcom szybko się znudził i Lisa musiała się nim opiekować. Dziewczynka chce zostać piastunką dla dzieci lub mamą. W przyszłości według planu dziewczynek ma wyjść za Ollego. On się nie zgadza.
• Lasse Erikson – na początku książki ma 9 lat. Jest klasowym urwisem, ma duże poczucie humoru. To on najczęściej organizuje różne zabawy. Potrafi bardzo szybko biegać. Lubi się rządzić. W czasie świąt Bożego Narodzenia przebiera się za krasnoludka Jultomte. Kiedyś nie przyjęto go do pierwszej klasy, bo nie umiał wysiedzieć w ławce i nauczycielka kazała mu przyjść w przyszłym roku, bo „nie dorósł jeszcze do wieku szkolnego”. W czasie jazdy na łyżwach przez swoje popisy wpadł do przerębla. W przyszłości według planu dziewczynek (na który żaden z chłopców się nie zgadza) ma ożenić się z Brittą.
• Bosse Erikson – w pierwszej części książki ma 8 lat. Interesuje się ptakami i zbiera ich jaja. Ma własną kurę, Albertynę. Bosse w razie potrzeby staje w obronie młodszej siostry. Miał najgorsze świadectwo z całej szóstki bohaterów. Nie wie, ile to 7 razy 7. Jest lekko nierozgarnięty. Według planu dziewczynek w przyszłości ma ożenić się z Anną.
• Mama, czyli Maja Erikson – mama Lassego, Bossego i Lisy. Jest właścicielką kurzej fermy w Bullerbyn. Cechuje ją troskliwość, zaradność i pracowitość.
• Tata, czyli Anders Erikson – zajmuje się stolarką, a oprócz tego pracuje w mleczarni. Zajmuje się też gospodarstwem i trzodą chlewną. Lubi poświęcać wolny czas swoim dzieciom.

Zagroda Północna

• Britta Andersson – na początku książki ma 9 lat. Przyjaźni się z Lisą. Jest rozsądna i najdojrzalsza z całej szóstki małych bohaterów. Jest najlepszą uczennicą w klasie, pracowitą i uczynną. Przez to, że chorowała i nie mogła pomóc Annie i Lisie zająć się Kerstin, dziewczynki miały z dzieckiem masę problemów. Pewnego razu, gdy Anna i Lisa „same nie wiedziały, co robiły”, śmiała się z dziewczynek razem z chłopcami. W przyszłości według planu dziewczynek ma wyjść za Lassego.
• Anna Andersson – młodsza siostra Britty, ma 7 lat. Jest wesoła i pomysłowa. Bardzo lubi bawić się z Lisą i rozmawiać z dziadziusiem. Czasami, choć bardzo rzadko, kłóci się z Lisą o jezioro Zagrody Północnej. W przyszłości według planu dziewczynek ma wyjść za Bossego.
• ciocia Greta Andersson – mama Britty i Anny. Potrafi piec przepyszne obwarzanki.
• wujek Erik Andersson – ojciec Britty i Anny. Czasem bywa trochę dziecinny. Bardzo kocha swojego ojca. Pięknie gra na harmonii. Umie też gwizdać zupełnie jak ptak.
• Anders Jan Andersson – dziadek Britty i Anny, tata wujka Erika. Ma 80 lat i jest byłym właścicielem Zagrody Północnej. Przeważnie siedzi w swoim pokoju na piętrze. Jest prawie niewidomy, więc gdy ktoś opisuje mu jakiś przedmiot, może go sobie tylko wyobrazić (widzi go świetnie w głowie). Pan Anders uwielbia, kiedy wnuczki wraz z Lisą czytają mu gazetę, rozmawiają z nim lub śpiewają. Bardzo lubi kawę i cukierki ślazowe. Jego ulubione powiedzonko to: Ho, ho, tak, tak. Często opowiada o starych czasach. Urodziny obchodzi 13 października. Miał bardzo trudne dzieciństwo.

Zagroda Południowa

• Olle – ma 8 lat. Jest bardzo grzeczny i ułożony. Potrafi szybko biegać. Ma psa Svippa i kota Malkolma. Jako jedyny ze wszystkich chłopców w Bullerbyn lubi bawić się z dziewczynkami [Lasse i Bosse mówią „narzeczony i narzeczona”]. W takich chwilach Lasse i Bosse często mu dogryzają, jednak on nie przejmuje się tym i w dalszym ciągu rozmawia lub bawi się z dziewczynkami. Jest rozsądny i zabawny. Według planu dziewczynek ma w przyszłości ożenić się z Lisą, choć sam powiedział, że w przyszłości chce mieszkać z Kerstin w Zagrodzie Południowej i jeżeli ma się ożenić, to owszem, może z Lisą, ale nie obiecuje tego.
• ciocia Lisa – mama Ollego i Kerstin. Jest troskliwa i miła. To ona tłumaczyła dziewczynkom, jak postępować z małymi dziećmi, kiedy miały się zająć Kerstin.
• wujek Nils – bardzo kocha Ollego i swoją małą córeczkę. Lubi bawić się z Kerstin.
• Kerstin – maleńka siostrzyczka Ollego, oczko w głowie chłopca. Zaraz po jej urodzinach inne dzieci z Bullerbyn uważały, iż jest brzydka i gdy będzie większa, wszyscy będą się z niej śmiać (owa opinia wynika z tego, że przedtem nie miały do czynienia z małymi dziećmi i nie wiedziały, jak potrafią się zmienić podczas dalszego rozwoju). Ich zdanie zmienia się po chrzcinach dziewczynki, gdy jest już podobna do ludzi. Mała Kerstin jest bardzo nieznośna i wprost rozsadza ją energia. Umie mówić tylko „Hej, hej”.

Zwierzęta

• Mruczek – kot z Zagrody Środkowej, ma białą łatkę na czole (kot Lisy)
• Puszek – kot z Zagrody Północnej, jest całkiem biały
• Malkolm – kot z Zagrody Południowej, jest całkiem czarny
• Svipp – pies Ollego, kiedyś należał do szewca
• Albertyna – kura Bossego. Kiedy tylko Bosse je jajko, uważa, że zniosła je Albertyna
• Lotta – krowa należąca do Zagrody Środkowej
• Svea – stara klacz pana Erikssona
• Ajaks – koń Lisy
• Petter – cielak Lotty. Jego imię wymyślił Olle. Lasse chciał, żeby cielak nazywał się Postrach Północy
• Pontus – jagnię Lisy, bardzo żywiołowy i niezwykle mądry jak na baranka (tak twierdzi Lisa). Od maleńkości opiekowała się nim Lisa, ponieważ jego matka nie miała mleka w wymieniu. Jego braciszek umarł. Lisa zabrała go raz do szkoły, bo miała dość uwag chłopców, że jagnię w przeciwieństwie do psa może siedzieć tylko na pastwisku.
• Ulrik – zły baran należący do Zagrody Północnej. Przez lato przesiaduje na wyspie na jeziorze Zagrody Północnej. Kiedyś o mało nie zabił dzieci, ale wszystkich uratował Lasse.
• kury – wszystkie należą do mamy Lisy, to tak zwana Kurza ferma w Bullerbyn
• króliki – króliki Lisy. Mieszkają w klatce, którą zrobił tata Lisy. Na zimę klatka jest przenoszona do obory. Króliki mają mnóstwo dzieci. Lisa sprzedała ich dużo Bossemu i Ollemu, ale Bossemu szybko się one znudziły.

Inne postacie

• Agda – służąca Zagrody Środkowej, jest młoda. Podoba się jej Oskar. Jej zajęcia to dojenie, sprzątanie i często gotowanie. Wiadomo, że ma swój karton z rzeczami, które Lisa bardzo lubi oglądać.
• Oskar – parobek Zagrody Środkowej. Bardzo lubi Agdę. Nie jest szczególnie miły dla dzieci. Pracuje w oborze.
• Kalle – jest parobkiem Zagrody Północnej. Praktycznie nic o nim nie wiadomo.
• szewc Grzeczny – mieszka w swojej starej chacie niedaleko Bullerbyn. Dawniej był właścicielem Svippa. Mężczyzna nie wywiązuje się z obowiązków, jest alkoholikiem. Nie cierpi dzieci. Jest skąpy i nieuprzejmy.
• ciocia Jenny – co roku zaprasza wszystkich z Bullerbyn do siebie na przyjęcie. Jest gościnna. Ma kilka córek. Jest stara i waży prawie sto kilogramów. Mieszka daleko za tytułową wioską.
• Nanna – najstarsza córka cioci Jenny. Ma rodzinę lalek, którym nadała nazwisko Złotopleśniccy.
• Kristin z zagajnika – starsza kobieta. Jest bardzo troskliwa. Dzieci przychodzą do niej zawsze np. w czasie burzy lub co roku w Święta. Jej postać nie pojawia się w filmie.
• Emil – sprzedawca w sklepie w Wielkiej Wsi. Ma rude wąsy i nosi ołówek za uchem. Zawsze częstuje dzieci cukierkami kwaskowymi.
• Jan z młyna – pracuje w młynie. Ma starą płową klacz. Nie lubi rozmawiać z dorosłymi, ale za to świetnie dogaduje się z dziećmi.
• pastor – ochrzcił Kerstin. Urządza także liczne przyjęcia, na które zaprasza tylko dorosłych.
• Monika – pojawia się w rozdziale pt. W Bullerbyn jest zawsze wesoło. Przyjeżdża z mamą, żeby zobaczyć Bullerbyn. Od niej Lisa dostała broszkę. Lasse popisywał się przed Moniką, chodząc na szczudłach.
• nauczycielka – miła kobieta mieszkająca w budynku szkoły. Jest troskliwa i ma poczucie humoru. Jest wielkim autorytetem dla Lisy, szczególnie ze względu na to, że jest bardzo ciepłą, mądrą i pełną humoru kobietą.

Część uczniów

• Ulla – na zakończeniu roku, podczas śpiewania piosenki, omal się nie pomyliła.
• Anna Greta – miała najlepsze zakładki do książek, które zbierały wszystkie dziewczynki ze szkoły.
• Stig – jeden z bardziej nieznośnych chłopców w szkole. Uderzył Brittę plecakiem, gdy ta powiedziała nauczycielce, że on i inni chłopcy byli niegrzeczni podczas jej nieobecności.
• Bengt – to właśnie przed nim Bosse obronił Lisę.
• Marta – dziewczynka, która ciężko zachorowała. Dostała od Anny książkę z bajkami, a od Lisy jej najpiękniejszą lalkę – Bellę.

Miejsca

• Jezioro Ciche – należy do Bullerbyn, choć znajduje się dość daleko. Mieszkańcy łowią tam raki.
• Ręka Trupa – najbardziej niebezpieczne miejsce w górach, z ogromną przepaścią.
• Wielka Wieś – wioska znajdująca się kilka kilometrów za Bullerbyn. Tam dzieci chodzą do szkoły i robią zakupy.
• Jezioro zagrody północnej – jezioro, w którym latem dzieci się kąpią. Na jeziorze znajduje się wyspa. Rozgrywa się na niej fragment akcji w części pierwszej, a także w części drugiej, gdy dzieci szukały skarbów oraz w części trzeciej, gdy dzieci przeżywają niezwykłą przygodę z baranem Ulrikiem.
• góry Skaliste – prawdopodobnie niskie góry. Dzieci uwielbiają wędrować na tamtejszą polanę.
• Nosisko – miejsce w górach Skalistych, bardzo ciasne.
• Złamany Ryjek – kolejne miejsce nazwane przez Lassego, Bosse omal nie złamał tam ręki.
• Wciągibrzuch – wąskie przejście przed Ręką Trupa.
• Grzmiąca Jama – grota w górach Skalistych, jedno z ulubionych miejsc dzieci.
• łąka szewca – teren należący do szewca Grzecznego, ma mały staw i skały.
• las – dzieci z Bullerbyn jeżdżą tam wraz z ojcami po choinki.

Zobacz też

• Syndrom Bullerbyn

Przypisy