Dziennikarstwo obywatelskie

Dziennikarstwo obywatelskie – rodzaj dziennikarstwa uprawianego przez niezawodowych dziennikarzy w interesie społecznym.

Jego powstanie i rozwój wiążą się z internetem, bo to medium – w przeciwieństwie do prasy, radia czy telewizji – umożliwia każdemu interaktywne współtworzenie swojej zawartości i jej masowy kolportaż. Internet pozwala na tworzenie i publikację artykułów w czasie rzeczywistym oraz wspólną pracę w sposób wirtualny dziennikarzy z całego świata.

Z dziennikarstwem obywatelskim wiążą się szczególnie informacyjne serwisy internetowe, które pozwalają internautom na współtworzenie swojej zawartości. Do popularności tego rodzaju dziennikarstwa przyczynił się utworzony w 2000 r. południowokoreański serwis Ohmynews, którego twórca ukuł termin dziennikarz-obywatel. Jego sukces – a głównie dochody z reklam, z których portal wypłaca dostawcom informacji niewielkie honoraria – zachęciły koncerny medialne na całym świecie do tworzenia podobnych stron.

Dziennikarstwo obywatelskie w Polsce

Za pierwszy polski serwis dziennikarstwa obywatelskiego uznawana jest polskojęzyczna wersja Wikinews, która powstała 19 lutego 2005 r. Kolejne serwisy dziennikarstwa obywatelskiego były otwierane przez profesjonalnych wydawców medialnych. W kwietniu 2006 r. Thinkmedia otworzyła serwis iThink.pl, a Polskapresse uruchomiła serwis Wiadomości24.pl. W czerwcu 2006. uruchomiona została polska wersja EIOBA.pl Na możliwość tworzenia informacji przez niezawodowych dziennikarzy nastawiły się także największe polskie portale internetowe. Jako pierwsza, Interia.pl uruchomiła w lipcu 2007 serwis Interia360.pl. W tym samym czasie rozpoczyna działalność niezależny portal CentrumPR.pl[1]. Od 2006 roku rozwija się również sieć serwisów MM Moje Miasto – lokalnych portali internetowych tworzonych przez koncern Media Regionalne (wcześniej znany pod nazwą Orkla Press Polska).

Zasięg serwisów dziennikarstwa obywatelskiego w internecie rośnie. W lutym 2007 wynosił on 4,15%, natomiast już rok później wzrósł do 12,25%. Niemal 25% czytelników tych serwisów to mieszkańcy obszarów wiejskich[2].

Prawo prasowe w Polsce

Dziennikarze obywatelscy są dziennikarzami, w rozumieniu polskiego Prawa prasowego, jeżeli zajmują się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych na rzecz i z upoważnienia redakcji[3]. Oznacza to, że dziennikarzom obywatelskim przysługują takie same prawa (np. prawo dostępu do informacji) i obowiązki (np. obowiązek przestrzegania etyki zawodowej i zachowania szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiałów prasowych[4]) co zawodowym dziennikarzom. W rezultacie, dziennikarze obywatelscy podlegają ochronie przed bezprawnym zmuszaniem do publikowania lub zaniechania publikowania materiałów prasowych oraz tłumieniem krytyki prasowej. Jednocześnie sami ponoszą odpowiedzialność cywilną i karną za swoje publikacje. Odpowiedzialność taką ponosi także dziennikarz będący redaktorem, w rozumieniu Prawa prasowego, nawet wówczas gdy swoją pracę wykonuje niezawodowo.

Krytyka

Dziennikarstwo obywatelskie krytykowane bywa za uogólnianie, jednostronne przedstawianie poglądów i niedochowywanie staranności w postaci umożliwienia wypowiedzenia się obu stronom opisywanej sytuacji. Podkreśla się także, że duża liczba publikacji dziennikarzy obywatelskich jest jedynie przeredagowaniem doniesień zawodowych dziennikarzy[5].

Poddawane krytyce są także serwisy dziennikarstwa obywatelskiego tworzone przez koncerny medialne, jako służące jedynie lepszemu pozycjonowaniu stron internetowych podstawowych tytułów prasowych oraz zwiększaniu ruchu użytkowników na ich stronach[6].

Perspektywy rozwoju

Zdaniem specjalistów dziennikarstwo obywatelskie będzie się wciąż dynamicznie rozwijać. Podkreśla się przewagę dziennikarzy obywatelskich w postaci lepszej znajomości lokalnych kontekstów zdarzeń, braku ograniczeń w postaci sztywnej linii programowej czy surowej oceny kolegiów redakcyjnych. Nie bez znaczenia jest także łatwość i szybkość zamieszczania materiałów, która może stanowić o przewadze dziennikarzy obywatelskich nad zawodowymi[5].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Witold Sokolowski, Niech cię usłyszą – serwisy dziennikarstwa obywatelskiego, „Epr.pl” [dostęp 2018-02-03] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-05].
  2. ↑ Megapanel PBI/Gemius: Dziennikarstwo obywatelskie w internecie (pol.). 2008-06-04. [dostęp 2009-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-25)].
  3. ↑ Art. 7 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (Dz.U. z 2018 r. poz. 1914)
  4. ↑ Art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe
  5. ↑ a b Magdalena Szpunar: Dziennikarstwo obywatelskie w dobie Internetu (pol.). Zeszyty Naukowe Świętokrzyskiego Centrum Edukacji na Odległość, 2007. [dostęp 2009-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-27)]. (.pdf)
  6. ↑ Piotr Waglowski: "Dziennikarstwo obywatelskie" nie istnieje, ponieważ nikt mi za to nie zapłacił. VaGla.pl Prawo i Internet, 2009-03-21. [dostęp 2009-09-01]. (.pdf)

Linki zewnętrzne