Dzierżno Duże

Dzierżno Duże

Państwo	Polska
Rzeka	Kłodnica
Data uruchomienia	1964
Powierzchnia	6,15 km²
Głębokość	20 m
Funkcja	przyrodnicza, krajobrazowa, oczyszczająca, przeciwpowodziowa.
Położenie na mapie gminy Rudziniec Dzierżno Duże
Położenie na mapie Polski Dzierżno Duże
Położenie na mapie województwa śląskiego Dzierżno Duże
Położenie na mapie powiatu gliwickiego Dzierżno Duże
50°22′08″N 18°33′32″E/50,368889 18,558889

Dzierżno Duże – zbiornik poeksploatacyjny utworzony w 1964 roku w środkowej części doliny Kłodnicy przez zalanie dwóch wyrobisk popiaskowych o podobnej głębokości maksymalnej (do 20 metrów) oddzielonych rozmytą obecnie groblą. Zbiornik jest położony na terytorium Gliwic, Pyskowic i gminy Rudziniec, w zachodniej części województwa śląskiego na lewym brzegu Kanału Gliwickiego.

Zbiornik powstał w wyrobisku po zakończonej eksploatacji piasków podsadzkowych i wprowadzeniu do niej wód rzeki Kłodnicy w 1964 roku^[1]. Powierzchnia zbiornika wynosi 516 ha^[2].

Nazwa zbiornika pochodzi od Dzierżna, dzielnicy Pyskowic. Zbiornik również jest nazywany Jeziorem Rzeczyckim. W pobliżu zbiornika znajduje się drugi, mniejszy zbiornik wodny Dzierżno Małe.

Informacje ogólne

Zbiornik zasilany jest w głównej mierze silnie zanieczyszczonymi wodami Kłodnicy za pośrednictwem trzystopniowej kaskady wlotowej. Niewielki procent dopływu powierzchniowego stanowią niewykorzystane przez żeglugę wody z piątej sekcji Kanału Gliwickiego okresowo dopływające do zbiornika za pośrednictwem jazu segmentowo-klapowego wybudowanego w wale północnym oraz wody niewielkich – okresowo płynących – potoków (Rzeczyckiego i Kleszczowskiego) zasilających zbiornik od strony południowej – ich koryta nie są zabudowane. Odprowadzanie wody ze zbiornika do Kanału Gliwickiego (Kłodnica i Kanał Gliwicki na odcinku Dzierżno – Pławniowice posiadają wspólne koryto), odbywa się przez urządzenia zrzutowo-upustowe zlokalizowane na 300 metrowej długości przekopie łączącym zbiornik z Kanałem Gliwickim. Od strony południowej i wschodniej misa zbiornika posiada charakter "naturalny", od zachodu czaszę zbiornika ogranicza zapora ziemna, a od północy wybudowano tzw. wał północny.

Parametry morfometryczne

Podstawowe dane morfometryczne zbiornika Dzierżno Duże są następujące: minimalny poziom piętrzenia – 194,50 m n.p.m., normalny poziom piętrzenia: 202,50 m n.p.m., maksymalny poziom piętrzenia – 203,50 m n.p.m., pojemność martwa (przy minimalnym poziomie piętrzenia) – 40,5 hm³, pojemność użytkowa (przy normalnym poziomie piętrzenia) – 47,5 hm³, rezerwa powodziowa (przy maksymalnym poziomie piętrzenia) – 6,0 hm³, pojemność całkowita (przy maksymalnym poziomie piętrzenia) – 93,5 hm³, powierzchnia zbiornika przy normalnym poziomie piętrzenia – 6,15 km², długość zbiornika – 5,8 km; szerokość maksymalna zbiornika – 1,5 km, średnia szerokość – 1,0 km, głębokość maksymalna – 20 m, długość linii brzegowej – 15,7 km, wskaźnik kształtu misy zbiornika – 0,78.

Funkcje zbiornika

Zbiornik spełnia ważne funkcje przyrodnicze i krajobrazowe (m.in. jako regionalnej rangi ostoja ptactwa wodnego^[3]), a ponadto służy poprawie warunków żeglugowych na Kanale Gliwickim, oczyszcza wody silnie zanieczyszczonej Kłodnicy przez pełnienie roli „naturalnego” osadnika, zapewnia przepływ nienaruszalny, pełni zadania przeciwpowodziowe^[2]. W przeszłości posiadał znaczenie dla rolnictwa i hodowli, a współcześnie jest traktowany również jako miejsce nieformalnego odłowu drobnych skorupiaków służących produkcji pokarmu dla ryb akwariowych. Charakter gospodarki wodnej w obrębie zbiornika Dzierżno Duże powoduje, iż cechuje się on wahaniami stanów wody dochodzącymi do 9 metrów.

Ichtiofauna

W Dzierżnie Dużym występują następujące gatunki ryb: karaś, karp, leszcz, lin, okoń, płoć, szczupak^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Mariusz Rzętała: Bilans wodny oraz dynamika zmian wybranych zanieczyszczeń zbiornika Dzierżno Duże w warunkach silnej antropopresji. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2000, s. 176. ISBN 83-226-1024-6. (pol.)
• Mariusz Rzętała. Użytkowanie jeziora poeksploatacyjnego w warunkach skrajnego obciążenia antropogenicznego na przykładzie zbiornika Dzierżno Duże. „Geographia. Studia et dissertationes”. 29, s. 15-37, 2007. ISSN 0208-5054 (pol.). 
• Mariusz Rzętała: Funkcjonowanie zbiorników wodnych oraz przebieg procesów limnicznych w warunkach zróżnicowanej antropopresji na przykładzie regionu górnośląskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008, s. 172. ISBN 978-83-226-1809-7. (pol.)