Dzierdziówka

Dzierdziówka
— wieś —
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	stalowowolski
Gmina	Zaleszany
Liczba ludności (2019)	577[1]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	37-416[2]
Tablice rejestracyjne	RST
SIMC	0810667[3]
Położenie na mapie gminy Zaleszany Dzierdziówka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dzierdziówka
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Dzierdziówka
Położenie na mapie powiatu stalowowolskiego Dzierdziówka
50°39′08″N 21°56′00″E/50,652222 21,933333

Dzierdziówka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie stalowowolskim, w gminie Zaleszany^[3][4].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Rys historyczny

Pierwszą pisaną wiadomość o wsi podaje lustracja Województwa Sandomierskiego przeprowadzona po „potopie szwedzkim” w 1660 roku. Powstanie wsi, a właściwie przysiółka Zbydniowa, położonego na drugim brzegu głównego nurtu Sanu wiąże się z potrzebą zagospodarowania ciężkich, ale żyznych gleb namulonych przez rozlewiska rzeczne. Lustratorzy podają, że kiedy odłączono w roku 1615 część królewszczyzny Zbigniew (dzisiejszy obszar sołectwa Wólka Turebska) i przyłączono go do dóbr kościelnych Kolegiaty Sandomierskiej w Turbi ówczesny dzierżawca królewszczyzny Zbigniew, Walenty Czermiński osadził nad Sanem dwie rodziny chałupników ze Zbigniewa. Dokładnie lustratorzy piszą: „Uroczysko Dziurdowka, na drugiej stronie Sanu powstało, kiedy odjęta została od Królewszczyzny Wólka, wtedy Jejmość Pan dzierżawca osadził dwie rodziny chałupników na spisku, którzy nic nie płacą, tylko po jednym dniu pańszczyzny na tydzień odrabiają we dworze w Zbigniewie”. Tak więc Dzierdziowka powstała około 1615 roku, bo wtedy to Trybunał Lubelski przyłączył ziemie królewszczyzny Zbigniew stanowiące dzisiaj Wólkę Turebską do dóbr turebskich Kolegiaty Najświętszej Marii Panny w Sandomierzu.

Można przypuszczać, że nazwa wsi wywodzi się od przydomka osadzonych tam biednych chłopów Dziura, którzy pracując przez 20 lat posiadali tzw. wolniznę od pańszczyzny i innych obciążeń w zamian za przysposobienie ziemi do uprawy rolnej. Poprzez trzebienie nad Sanem łęgowych lasów tereny uprawne szybko powiększały się, bo już w drugiej połowie XVII wieku w Dzierdziowce powstał folwark zarządzany przez dzierżawcę królewszczyzny Zbigniew. Mieszkańców Dzierdziowki podobnie jak Zbigniewa, dotknęła zawierucha „potopu szwedzkiego” w 1656 roku, działania wojenne pomiędzy Sasami a Stanisławem Leszczyńskim o koronę Polski w pierwszej połowie XVIII wieku oraz zniszczenia podczas I wojny światowej. Po rozbiorach Polski, w 1798 roku Dzierdziowka wraz z całą królewszczyzną Zbigniew została sprzedana Dominikowi Horodynskiemu, byłemu adiutantowi Tadeusza Kościuszki, który przy folwarku zbudował na początku XIX wieku, drugi poza Zbydniowem, drewniany dwór, który stał do I wojny światowej. Tak więc życie mieszkańców przysiółka Dzierdziowka było nierozerwalnie związane z jej macierzysta wsią Zbydniów i z uwagi na położenie w rozlewiskach Sanu, ciągłą walką ze skutkami powodzi. Dopiero w XIX wieku, staraniem rządu Cesarstwa Austriackiego, podjęto prace związane z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym. Ostateczne ujarzmienie rzeki nastąpiło na wykonaniu przekopu i usypaniu wałów przeciwpowodziowych. Odcięto zatokę meandrującego Sanu, która stanowi dziś starorzecze zwane Starym Sanem. W ostatniej fazie robót, w latach 1910 – 14 prace nadzorował młody inżynier Władysław Sikorski, późniejszy premier i Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

W grudniu 2007 r. Sebastian Sobowiec utworzył w Dzierdziówce Muzeum Przyrodnicze „Koniec Świata”.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Dzierdziówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 276 .