Dzierzba śródziemnomorska

Dzierzba śródziemnomorska
	Lanius meridionalis
	Temminck, 1820
	; Dzierzba śródziemnomorska sfotografowana na południu Portugalii
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	dzierzby
Rodzaj	Lanius
Gatunek	dzierzba śródziemnomorska
Synonimy
	Lanius excubitor meridionalis Temminck, 1820;
	Lanius excubitor meridionalis Temminck, 1820;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	; Kolor szarobrązowy – występuje przez cały rok, kolor jasnobrązowy – obszary nielęgowe

Dzierzba śródziemnomorska^[3] (Lanius meridionalis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzierzb (Laniidae), zamieszkujący Półwysep Iberyjski i południową Francję. Narażony na wyginięcie.

Taksonomia

L. meridionalis do połowy lat dziewięćdziesiątych traktowany był jako gatunek konspecyficzny z L. excubitor, ale następnie oba gatunki zostały rozdzielone, przy założeniu, że do L. meridionalis należały populacje i taksony z jego południowego zasięgu (a niektóre ze wschodu); autorzy Handbook of the Birds of the World oraz Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny zaliczali wówczas do L. meridionalis 11 podgatunków^[4]^[5]. Ostatnie analizy filogenetyczne wykazały, że L. meridionalis jest bliżej spokrewniony z L. borealis, co sugeruje, że takson ten powinien być traktowany jako gatunek izolowany i monotypowy^[6]. Wydzielone z L. meridionalis podgatunki włączono z powrotem do L. excubitor^[7].

Zasięg występowania

Dzierzba śródziemnomorska występuje na Półwyspie Iberyjskim i w południowej Francji^[6]^[7].

Niektóre źródła podawały, że dzierzba śródziemnomorska zalatuje do Polski^[8]^[9], jednak było to w czasach, gdy takson ten był klasyfikowany w dużo szerszym ujęciu systematycznym niż obecnie. Dzierzby śródziemnomorskiej nie ma na Liście awifauny krajowej Komisji Faunistycznej Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego^[10], nie była też wymieniana w rozporządzeniach Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt^[11]^[12].

Morfologia

Rozmiary: Długość ciała 24–25 cm; masa ciała 48–93 g (przeważnie 50–70 g)^[6].
Cechy gatunku: Dzierzba śródziemnomorska przypomina srokosza, jednak jest mniejsza od niego. Wierzch głowy, kark, grzbiet, kuper i barki popielate, ogon i skrzydła oraz pas przez oko (maska) czarny. Od srokosza różni się ogólnie ciemniejszym ubarwieniem, a także nieco szerszą i dłuższą czarną maską^[13]. Spód ciała jasny. Ogon wąsko biało obrzeżony, białe lusterko na lotkach pierwszorzędowych^[13].

Ekologia i zachowanie

Biotop: Tereny z pojedynczymi zadrzewieniami, skraje lasów, zarośla.
Gniazdo: Na drzewie lub krzewie, zazwyczaj na dość znacznej wysokości, zbudowane z gałązek i korzeni, wysłane puchem lub sierścią.

Jaja

Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w lutym–czerwcu 3–7 jaj.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 15–16 dni głównie przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po 19–20 dniach.
Pożywienie: Drobne kręgowce i duże owady.

Status

Od 2017 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje dzierzbę śródziemnomorską za gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable), gdyż liczebność populacji szybko spada. Wcześniej miał on status gatunku najmniejszej troski (LC, Least Concern)^[2].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Lanius meridionalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b Lanius meridionalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Laniidae Rafinesque, 1815 - dzierzby - Shrikes (wersja: 2020-09-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-22].
↑ Yosef, R. & International Shrike Working Group: Southern Grey Shrike (Lanius meridionalis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2016. [dostęp 2016-12-30].
↑ F. Gill & D. Donsker (red.): Shrikes, vireos, shrike-babblers. IOC World Bird List (v4.2). [dostęp 2014-04-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c R. Yosef, International Shrike Working Group, C.J. Sharpe, J.S. Marks & G.M. Kirwan: Iberian Grey Shrike (Lanius meridionalis). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2019. [dostęp 2019-09-10]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Shrikes, vireos, shrike-babblers. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-22]. (ang.).
↑ Jak możemy pomóc dzierzbom?. Internetowy Magazyn Przyrodniczy „Salamandra”, nr 2/1999 (11). [dostęp 2014-01-15].
↑ Birds of Poland. [w:] Nature Worldwide [on-line]. World Institute for Conservation and Environment, WICE. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-22)].
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2019. [dostęp 2020-12-22].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)
↑ ^a ^b TomaszT. Cofta TomaszT., Rozpoznawanie europejskich szarych dzierzb Lanius: czarnoczelnej L. minor, śródziemnomorskiej L. meridionalis i srokosza L. excubitor, „Ptaki Polski”, 17 (44), 2016 .

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Lanius meridionalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[iucn-2] Lanius meridionalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Laniidae Rafinesque, 1815 - dzierzby - Shrikes (wersja: 2020-09-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-22].

[hbwaold-4] Yosef, R. & International Shrike Working Group: Southern Grey Shrike (Lanius meridionalis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2016. [dostęp 2016-12-30].

[iocold-5] F. Gill & D. Donsker (red.): Shrikes, vireos, shrike-babblers. IOC World Bird List (v4.2). [dostęp 2014-04-27]. (ang.).

[hbwalive-6] R. Yosef, International Shrike Working Group, C.J. Sharpe, J.S. Marks & G.M. Kirwan: Iberian Grey Shrike (Lanius meridionalis). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2019. [dostęp 2019-09-10]. (ang.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Shrikes, vireos, shrike-babblers. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-22]. (ang.).

[salamandra-8] Jak możemy pomóc dzierzbom?. Internetowy Magazyn Przyrodniczy „Salamandra”, nr 2/1999 (11). [dostęp 2014-01-15].

[wice-9] Birds of Poland. [w:] Nature Worldwide [on-line]. World Institute for Conservation and Environment, WICE. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-22)].

[kflista-10] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2019. [dostęp 2020-12-22].

[rozp2014-11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)

[rozp2016-12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)

[:0-13] TomaszT. Cofta TomaszT., Rozpoznawanie europejskich szarych dzierzb Lanius: czarnoczelnej L. minor, śródziemnomorskiej L. meridionalis i srokosza L. excubitor, „Ptaki Polski”, 17 (44), 2016 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne