Dziewięcierz
| Artykuł | 50°12′44″N 23°25′37″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°13'N, 23°29'E |
| - błąd | 2325 m |
| Odległość | 4271 m |
| wieś | |
Cmentarz greckokatolicki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) | 311[1] |
| Strefa numeracyjna | 16 |
| Kod pocztowy | 37-620[2] |
| Tablice rejestracyjne | RLU |
| SIMC | 0602779[3] |
Położenie na mapie gminy Horyniec-Zdrój _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Horyniec-Zdrój") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego  | |
 50°12′44″N 23°25′37″E/50,212222 23,426944 | |
Dziewięcierz – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Horyniec-Zdrój[4][3].
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Na terenie miejscowości znajduje się rezerwat przyrody Sołokija[5].
Integralne części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0602791 | Moczary | przysiółek |
| 0602800 | Słotwina | przysiółek |
Historia
Wieś pierwotnie nazywała się Dziewięciory (Девятири). Powstała w latach 1565–1566, lokowana na surowym korzeniu przez starostę lubaczowskiego Andrzeja Myszkowskiego jako wieś królewska. W 1630 r. liczyła 56 domów. Wsią królewską pozostawała do 1778 r., potem była własnością szlachecką, na początku XX w. majątek rozparcelowano.
Przed 1945 r. w skład Dziewięcierza wchodziły przysiółki: Dolina Dunajecka, Popowa Dolina, Czornije, Dąbrówki, Hruszki, Kernycia, Kowale, Łuh, Moczary, Śniegury, Sołotwyna, Srocze Łozy, Trostianka (najdalszy oddalony był 3 km od cerkwi).
W XVII-XVIII w. we wsi rozwinęło się rzemiosło garncarskie i kamieniarskie, dzięki sąsiednim ośrodkom: Potyliczowi, który był ważnym ośrodkiem garncarskim dzięki bogatym zasobom glinki garncarskiej i fajansowej, oraz Brusnu, ośrodkowi kamieniarskiemu ze złożami piaskowca i wapienia. Odpowiedni do obróbki kamień znajdował się także na wschód od Dziewięcierza, w miejscu gdzie w latach 80. XVIII w. w ramach kolonizacji józefińskiej założono niemiecką kolonię Einsingen, której mieszkańcy otworzyli kamieniołom.
W XVII w. funkcjonowało 16 warsztatów garncarskich, a ponadto huta żelaza. We wsi był także młyn i karczmy. Dziewięcierz leżał przy rozgałęzieniu szlaków, na wschód do Potylicza i Rawy Ruskiej oraz na północ do Werchraty.
Zapewne bogactwo miejscowych rzemieślników i dogodne położenie umożliwiły zrealizowanie potężnej inwestycji, którą była budowa monumentalnego założenia cerkiewnego w latach 1749–1750 (data na podstawie napisów na krzyżach na bramie wschodniej i zachodniej muru wokół cerkwi, odczytana 18 sierpnia 2014 r. przez Swiatosława Gala i Szymona Modrzejewskiego). Nazwisko ówczesnego parocha nie jest znane[6].
Zabytki
Według rejestru zabytków NID[7] na listę zabytków wpisany jest cmentarz greckokatolicki, obecnie komunalny, z poł. XIX w., nr rej.: A-1281 z 12.09.1990.
We wsi znajdowała się drewniana cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego, zbudowana w latach 1837–1839 na miejscu starszej, zniszczona w czasie II wojny światowej.
Zobacz też
- gmina Potylicz
- Dziewięcierz (przystanek kolejowy)
- Cerkwisko
Brama wschodnia w murach obronnych cerkwi
Kapliczka w murze z resztkami polichromii
Pozostałości budynku w północno-wschodnim narożniku
- Cmentarz greckokatolicki
Grób proboszcza Josefa Czechowicza (1810–1875)
Przypisy
- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2020. Stan ludności 31.12.2020 str.3 [dostęp 2022-01-13]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 242 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Linia: Rezerwat Sołokija. OpenStreetMap. [dostęp 2021-06-04].
- ↑ Dziewięcierz - historia. Apokryf Ruski - Otwarte Ukraińskie Zasoby Naukowe. [dostęp 2016-01-06].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 22 [dostęp 2016-01-06].
Linki zewnętrzne
- Dziewięcierz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 291.
- Siedziba gminy: Horyniec-Zdrój
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Przysiółek | |
| Integralne części wsi |
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 50.9 N
- S: 48.95 N
- W: 21.03 E
- E: 23.66 E
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Flaga województwa podkarpackiego
.jpg)
(c) kuba13 / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Cmentarz grekokatolicki w Dziewięcierzu-Moczary. Krzyże bruśnieńskie.
.jpg)
(c) kuba13 / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Cerkwisko w Dziewięcierzu-Moczarach. Pozostałości budynku w północno-wschodnim narożniku cerkwiska.
.jpg)
(c) kuba13 / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Cmentarz grekokatolicki w Dziewięcierzu-Moczary.
.jpg)
(c) kuba13 / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Cmentarz grekokatolicki w Dziewięcierzu-Moczary obok cerkwiska.
.jpg)
(c) kuba13 / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Cerkwisko w Dziewięcierzu Moczarach. Pozostałość po cerkwi grekokatolickiej pw. Podniesienia Krzyża Świętego wzniesionej w 1838 r. Brama wschodnia w murach obronnych cerkwi.
.jpg)
(c) kuba13 / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Pozostałości kapliczki z resztkami polichromii w murze okalającym dawną cerkiew.
Autor: Stepet49, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dziewięcierz, grave of the parish priest Josef Czechowicz (1810 – 1875) – father of Bishop Konstantin Czechowicz (1847 – 1915)