Dziurawcowate

Dziurawcowate
(c) Glyn Baker, CC BY-SA 2.0 Dziurawiec zwyczajny
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	dziurawcowate
Nazwa systematyczna
Hypericaceae Juss. Gen. Pl.: 254. 4 Aug 1789, nom. cons.

Kwiat Hypericum calycinum

(c) Photo: JLPC / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Owoce Hypericum androsaemum

Dziurawcowate (Hypericaceae Juss.) – rodzina roślin zielnych i drzewiastych z rzędu malpigiowców. Obejmuje 7^[3] rodzajów z ok. 590 gatunkami^[2]. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem obszarów polarnych, pustynnych i pokrytych wilgotnymi lasami równikowymi^[4], przy czym poza strefą międzyzwrotnikową rosną tylko przedstawiciele rodzaju dziurawiec (Hypericum)^[5], jedynego reprezentującego rodzinę we florze Polski^[6]. Rodzaj ten jest przy tym zdecydowanie najbardziej liczny w rodzinie – skupia ok. 470 gatunków^[4]. Niektóre gatunki wykorzystywane są w ziołolecznictwie (zwłaszcza dziurawiec zwyczajny). Poza tym szereg gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne. Drewno drzew z rodzaju Cratoxylum jest cenionym surowcem w południowo-wschodniej Azji^[4]. Dziurawce ze względu na zawartość hyperycyny mogą powodować wrażliwość na światło słoneczne, co jest problematyczne zwłaszcza w przypadku wypasanych zwierząt roślinożernych^[5].

Morfologia

Pokrój

Rośliny jednoroczne, byliny, półkrzewy i krzewy, rzadko drzewa. Pędy są nagie lub owłosione, zwykle włoskami prostymi, rzadko gwiazdkowatymi. Charakterystyczne dla rodziny jest występowanie punktowych lub liniowych czerwonych lub czarnych gruczołów w różnych organach, zawierających ciemnoczerwony barwnik hyperycynę i pseudohiperycynę^[5].

Liście

Naprzeciwległe, siedzące lub krótkoogonkowe, pojedyncze, całobrzegie (czasem z gruczołkami na brzegach), bez przylistków^[4]. W blaszkach bywają widoczne pod światło przeświecające punktowe gruczołki lub kanały z olejkami eterycznymi^[5].

Kwiaty

Zebrane najczęściej w wierzchotkowe kwiatostany w szczytowej części rośliny, rzadziej wyrastają pojedynczo na szczytach pędów^[5]. Działki kielicha 4 lub 5, często gruczołowate, czasem zrośnięte u nasady, trwałe lub opadające. Płatki korony w liczbie czterech lub pięciu, zwykle żółte, pomarańczowe lub różowe, rzadko białe lub czerwone. Pręciki zawsze liczne, wyrastają w dwóch okółkach lub zebrane w pęczki naprzeciw płatków. Nitki okazałe, czasem połączone w różny sposób. Pylniki pękają podłużnymi pęknięciami, łącznik między nimi często ogruczolony. Zalążnia górna, powstaje z 3–5 owocolistków, z których każdy tworzy własną komorę i szyjkę słupka^[5][4].

Owoce

Wielonasienne torebki lub jagody. Nasiona drobne, czasem oskrzydlone^[4].

Systematyka

Przedstawiciele rodziny dawniej włączani byli do rodziny kluzjowatych Clusiaceae, w jej szerokim ujęciu (sensu lato). Ze względu na ich odrębną pozycję filogenetyczną, siostrzaną względem zasennikowatych – zostały wyodrębnione w osobną rodzinę^[4].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla zasennikowatych, blisko spokrewniona z gumiakowatymi, zaliczana do obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales), należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2].

Podział i wykaz rodzajów^[3]

Plemię Vismieae Choisy

• Harungana Lamarck
• Psorospermum Spach
• Vismia Vand.

Plemię Cratoxyleae Bentham & J. D. Hooker

• Cratoxylum Blume
• Eliea Cambess.

Plemię Hypericeae

• Hypericum L. – dziurawiec
• Santomasia N. Robson

Przypisy