Dziwiszów

Dziwiszów
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Wawrzyńca
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

karkonoski

Gmina

Jeżów Sudecki

Liczba ludności (III 2011)

1284[1]

Strefa numeracyjna

75

Kod pocztowy

58-513[2]

Tablice rejestracyjne

DJE

SIMC

0189760

Położenie na mapie gminy Jeżów Sudecki
Mapa konturowa gminy Jeżów Sudecki, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Dziwiszów”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Dziwiszów”
Położenie na mapie powiatu karkonoskiego
Mapa konturowa powiatu karkonoskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Dziwiszów”
Ziemia50°56′22″N 15°47′07″E/50,939444 15,785278
Strona internetowa

Dziwiszów (niem. Berbisdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie karkonoskim, w gminie Jeżów Sudecki.

Położenie

Leży w środkowej części Południowego Grzbietu Gór Kaczawskich.

Podział administracyjny

W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dziwiszów, po jej zniesieniu w gromadzie Jeżów Sudecki. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie jeleniogórskim.

Historia

Wieś powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku, według zapisów w starych przewodnikach w kościele miał być kamień z wykutą datą, rokiem 1250, ale budowlę datuje się na lata 1300-1350. Być może już wcześniej w okolicy wydobywano złoto, na pewno miało to miejsce w XV wieku. Świadczą o tym stare szybiki odnalezione przy szosie do Jeleniej Góry.

Dziwiszów rozwijał się stosunkowo szybko dzięki dogodnemu położeniu w pobliżu miasta, przy dość ruchliwej drodze, której znaczenie jeszcze wzrosło w XVII-XVIII wieku. Ten rozwój spowodował, że Dziwiszów szybko podzielił się na dwie części: Dolny i Górny, które miewały nawet odrębnych właścicieli, chociaż zawsze łączyły się zabudowaniami.

W drugiej połowie XIX wieku największą atrakcją Dziwiszowa była Kapela, kamieniołomu marmurów i gospody z ogrodem różanym i kolumnadą. Administracyjnie należała jednak do Podgórek. W samym Dziwiszowie turystom polecano browar oraz park pałacowy, który nazywano dzikim i podkreślano, że żyją w nim jelenie. Znajdował się tu również pomnik wojny roku 1813 i pomnik ofiar I wojny światowej ufundowany na Ulinie, gdzie była też altana widokowa. W opisach zaznaczano piękne położenie cmentarza. Przez cały czas utrzymywała się stabilna sytuacja ludnościowa, czemu sprzyjało dogodne położenie, dobre warunki glebowo-klimatyczne i bliskość Jeleniej Góry.

W roku 1945 wieś włączono do Polski. Dotychczasowa jej ludność została wysiedlona do Niemiec.

Nazwy historyczne

  • 1255 Berwisdorf
  • 1300 Berthwigisdorf
  • 1319 Berwigisdorf, Berwigisdorph
  • 1398 Berwigsdorff
  • 1688 Bernsdorf
  • 1677 Berbigsdorf, Berbisdorf
  • 1726 Berbsdorff
  • 1786 Bernsdorf
  • 1816 Nieder-Ober-Berbisdorf
  • 1840 Bernharsdorf, Nieder-, Ober-Berbisdorf
  • 1945 Babice, Berberysów, Dziewiążów, Dzieważów
  • 1946 Dziwiszów[3]

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[4]:

  • kościół pw. św. Wawrzyńca, z XIV w., z jednowskazówkowym zegarem z 1800 r. na wieży[5]
  • cmentarz przykościelny
  • ogrodzenie z bramką
  • zespół pałacowy i folwarczny:
    • pałac, z drugiej połowy XVI w., przebudowany w 1778 r. i w drugiej połowy XIX w.
    • stajnia koni hodowlanych, z czwartej ćwierci XVIII w., przebudowana w XIX w.
    • stajnia koni zarodowych, z czwartej ćwierci XVIII w., przebudowana w XIX w.
    • stajnia koni spacerowych z przejazdem i część mieszkalna, z czwartej ćwierci XVIII w., przebudowane w XIX w.
    • budynek stodoły, obory, chlewu i magazynu uprzęży, z czwartej ćwierci XVIII w., przebudowane w XIX w.
    • park, z końca XVIII w., zmiany w XIX w.
  • zajazd, obecnie dom mieszkalny nr 39, z końca XVIII w., przebudowany na początku XX w.

W miejscowości znajdują się dwa stare monolitowe kamienne krzyże. Ani ich wiek ani pochodzenie nie są znane. Możliwe, że są to krzyże średniowieczne. Pojawiająca się hipoteza, że są to tzw. krzyże pokutne, nie ma oparcia w bezpośrednich dowodach i oparta jest wyłącznie na nieuprawnionym założeniu, że wszystkie stare kamienne monolitowe krzyże są krzyżami pokutnymi. Tymczasem przyczyna ich fundacji może być różna, od ściśle religijnej wyrażającej wiarę, poprzez wotywną, pamiątkową czy oznaczania granic posiadłości.

Współczesność

Aktualnie Dziwiszów staje się miejscowością wypoczynkową, poszerza się baza noclegowa, duże znaczenie ma też ośrodek rekreacyjny na Łysej Górze, Dziwiszów posiada zadbane boiska do piłki nożnej, siatkówki i koszykówki.

Przypisy

  1. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 246 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  4. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 46. [dostęp 2012-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 marca 2017)].
  5. W Dziwiszowie ożyje zabytkowy zegar. naszesudety.pl, 10 lutego 2015. [dostęp 2016-04-26].

Media użyte na tej stronie

Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
Dziwiszów kościół.jpg
Dziwiszów - kościół pw. św. Wawrzyńca (zabytek nr rejestr. A/2020/1140)