Dziwna
Dziwna – cieśnina[1] o długości 30,348[2] km łącząca wody Zalewu Szczecińskiego z Morzem Bałtyckim[3]. Oddziela wyspę Wolin od stałego lądu po jej wschodniej stronie. Dziwna odbiera wody z cieśniny zwanej Głębokim Nurtem. Względem pozostałych dwóch cieśnin Zalewu Szczecińskiego (Piany i Świny) znajduje się najdalej na wschód.
U południowego krańca Dziwny, nad Zalewem Szczecińskim leży miasto Wolin. W okolicy Kamienia Pomorskiego cieśnina tworzy Zalew Kamieński z Wyspą Chrząszczewską oraz po zachodniej stronie mniejsze jezioro Koprowo. Przez Zatokę Wrzosowską Zalewu Kamieńskiego, nad którą leżą Dziwnówek i Wrzosowo, uchodzi do Zatoki Pomorskiej w Dziwnowie.
Czynniki abiotyczne Dziwny określa się jako wody przejściowe o typie lagunowym z substratem mułowym i piaszczystym[4].
Obszar cieśniny został objęty specjalnym obszarem ochrony siedlisk "Ujście Odry i Zalew Szczeciński".
Nad Dziwną znajdują się 4 porty morskie: port Wolin, port Sierosław, port Kamień Pomorski i port Dziwnów.
Ruch wód i zlewnia
Przez Dziwnę ma miejsce odpływ wód z Zalewu Szczecińskiego do Morza Bałtyckiego. Po uwzględnieniu siły wiatru, zmian poziomu wód, wskaźników zasolenia wyliczono, że przez Dziwnę odpływa 14% wód zalewu, a większość przez pozostałe 2 cieśniny: Świnę i Pianę[5]. Woda w Dziwnie zmienia kierunek płynięcia w różnych porach roku. Odpływ następuje najczęściej wiosną, natomiast w pozostałych okresach, przy wiatrach wiejących z północnego zachodu, mogą występować wlewy wód z Zatoki Pomorskiej (zjawisko tzw. cofki).
Do Dziwny uchodzą takie cieki jak: Szczuczyna, Kurawa, Lewieńska Struga, Skarchówka, Dusinka (Wołczenica), Świniec oraz dopływy z wyspy Wolin uchodzące pod wsią Darzowice.
Jakość wód
W 2011 r. przeprowadzono badania jakości wód Dziwny w dwóch punktach pomiarowych w ramach monitoringu wód przejściowych i przybrzeżnych. W ich wyniku oceniono elementy fizykochemiczne Dziwny na poniżej stanu dobrego, a stan chemiczny także poniżej dobrego[6].
| Punkt pomiarowy | Ocena elementów fizykochemicznych | Ocena elementów biologicznych | Ocena stanu ekologicznego |
|---|---|---|---|
| m. Dziwnów (ujście Dziwny) | poniżej stanu dobrego | słaby | zły (V klasa) |
| m. Wolin (przy moście kolejowym) | poniżej stanu dobrego | słaby | słaby (IV klasa) |
Hydronimia
Nazwa cieśniny została odnotowana w XIII wieku: Diuenow (1243), Dyuennow (1274) 1331. Nazwę Dziwny tłumaczy się ostatnio poprzez odwołanie do prasłowiańskiego przymiotnika *divьnъ (pol. dziwny), pochodzącego od indoeuropejskiego korzenia *dey- („lśnić, błyszczeć”). Jest to zgodne z poglądami Jana Rozwadowskiego, który łączył nazwę z indoeuropejskim słowem *deivo-s, które wyraża pojęcie światła, dnia, nieba, bóstwa[7]. Jest też przedstawiana hipoteza o pierwotności nazwy miejscowej (a wtórnie nazwy cieśniny) o pochodzeniu odosobowym, utworzonej dzierżawczym przyrostkiem -ow od pomorskiej nazwy osobowej *Dziwien[8][9]. Zbigniew Babik przyjmuje, że najprawdopodobniej najstarszą nazwą był ojkonim Dziwnów lub Dziwnowo, od którego utworzono hipotetyczne Dziwnowa (*Woda), co z kolei zgermanizowano w postaci Dievenow[10].
W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego z końca XIX wieku zostało przedstawione Dziwno jako jedno z trzech ujść Odry, a także jako odnoga Odry i struga[11][12][13]. Na polskiej mapie wojskowej z 1938 r. podano polski egzonim Dziwna[14]. Do 1945 r. stosowano niemiecką nazwę cieśniny – Dievenow. W 1949 r. ustalono urzędowo polską nazwę Dziwna. Została wtedy błędnie określona jako rzeka[15].
Przypisy
- ↑ Morze Bałtyckie, Cieśniny. W: Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Nazewnictwo Geograficzne Świata. T. Zeszyt 10 - Morza i oceany. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2008, s. 52. ISBN 978-83-254-0462-8.
- ↑ Dziwna na Hydroportal, Hydroportal [dostęp 2022-09-11].
- ↑ V2 Rzeki. W: Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2006–2007. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, 2008-12-30, s. 57.
- ↑ Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie zachodniopomorskim w roku 2009. WIOŚ Szczecin, 2010-11-14, s. 20.
- ↑ Volker Mohrholz, Hans Ulrich Lass. Transports between Oderhaff and Pomeranian bight – a simple barotropic box model. „Ocean Dynamics”. 50 (4), s. 371-383, 1998-12. Springer Berlin / Heidelberg. DOI: 10.1007/BF02764231. ISSN 1616-7228. (ang.).
- ↑ a b Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie zachodniopomorskim w latach 2010-2012. WIOŚ Szczecin, 2013-12-27.
- ↑ Jan Michał Rozwadowski: Studia nad nazwami wód słowiańskich. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948, s. 56.
- ↑ Jerzy Duma: Hydronymia Europea
- ↑ Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 73. ISBN 83-01-13857-2.
- ↑ Zbigniew Babik: Najstarsza wartwa nazewnicza na ziemiach polskich. Kraków: 2001, s. 379. ISBN 83-7052-597-0.
- ↑ Dziwno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 303.
- ↑ Wolin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 836.
- ↑ Kamień, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 740.
- ↑ Arkusz 42 Stettin (Szczecin). Mapa operacyjna 1:300 000. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa: 1938
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 2 kwietnia 1949 r. (M.P. z 1949 r. nr 29, poz. 445, s. 13)
Media użyte na tej stronie
Autor: Daniela Kloth , Licencja: GFDL 1.2
Dziwnów an der polnischen Ostsee
Autor: Radosław Drożdżewski (Zwiadowca21), Licencja: CC BY-SA 4.0
Dziwna widziana z Sierosławia
Autor: Erell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dievenow / Dziwna - Brücken bei Wolin