Dziwogony

Dziwogony
	Dicruridae
	Vigors, 1825
	; Przedstawiciel rodziny – dziwogon białobrzuchy (Dicrurus caerulescens)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	dziwogony
	Typ nomenklatoryczny
	Corvus balicassius Linnaeus, 1766
Synonimy
	Rodzaju: Edolius Cuvier, 1816; Chibia Hodgson, 1836; Bhringa Hodgson, 1836; Bhuchanga Hodgson, 1836; Chaptia Hodgson, 1836; Dissemurus Gloger, 1841; Dicranostreptus Reichenbach, 1850; Dissemuroides Hume, 1872; Dicruropsis Salvadori, 1878; Dissemurulus Oates, 1889; Notochibia Mathews, 1923; Dicrachibia Hachisuka, 1928;
Rodzaje
	Dicrurus Vieillot, 1816;
	Dicrurus Vieillot, 1816;

Dziwogon rajski (Dicrurus paradiseus)

Dziwogon włochaty (Dicrurus bracteatus), południowo-wschodni Queensland, Australia

Dziwogony^[14], dławiki^[15] (Dicruridae) – monotypowa rodzina ptaków z rzędu wróblowych (Passeriformes), obejmująca ponad dwadzieścia gatunków.

Zasięg występowania

Rodzina obejmuje gatunki zamieszkujące tropiki Starego Świata, Australii i niektórych wysp Oceanii^[16].

Charakterystyka

Są to ptaki owadożerne, często polują na owady łapiąc je w locie, czasami chwytają zdobycz na ziemi. Długość ciała bez ogona 19–65 cm; masa ciała 25–124 g^[17]^[16]. Większość gatunków jest czarna bądź szaroczarna, często z metalicznym połyskiem. Mają długi zawinięty ogon (stąd ich nazwa), który u niektórych gatunków azjatyckich przybiera bardziej strojne formy.

Żyją w otwartych lasach lub w buszu. Składają dwa do czterech jaj. Gniazdo budują wysoko na drzewie. W okolicy gniazda są bardzo agresywne, atakują nawet dużo większe od siebie stworzenia.

Systematyka

Etymologia

Dicrurus: gr. δικρος dikros „rozwidlony, widlasty”; ουρα oura „ogon”^[18].
Edolius: fr. „Edolio”, nazwa dla dziwogonów^[18]. Gatunek typowy: Lanius forficatus Linnaeus, 1766.
Chibia: nep. „Chibey” lub „Chibya”, nazwy dla dziwogona lirosternego^[18]. Gatunek typowy: Chibia casia Hodgson, 1836 (= Corvus hottentottus Linnaeus, 1766).
Bhringa: beng. „Bhring rāj” „król pszczół”, nazwa dla dziwogona rajskiego^[18]. Gatunek typowy: Bhringa tectirostris Hodgson, 1836 (= Edolius remifer Temminck, 1823).
Bhuchanga: Nazwa w hindi „Bhuchanjā” i „Bhujangā” dla dziwogona długosternego^[18]. Gatunek typowy: Bhuchanga albirictus Hodgson, 1836 (= Dicrurus macrocercus Vieillot, 1817).
Chaptia: nep. „Chaptia” lub „Chaptya”, nazwa dla dziwogona spiżowego^[18]. Gatunek typowy: Chaptia muscipetoides Hodgson, 1836 (= Dicrurus œneus Vieillot, 1817).
Dissemurus: gr. δισσος dissos „podwójny”, od δις dis „dwukrotny”, od δυο duo „dwa”; σημεια sēmeia „flaga, sztandar wojskowy”; ουρα oura „ogon”^[18]. Gatunek typowy: Cuculus paradiseus Linnaeus, 1766.
Dicranostreptus: gr. δικρανον dikranon „widły”, od δικρανος dikranos „dwugłowy”; στρεπτος streptos „zakrzywiony, skręcony”, od στρεφω strephō „skręcać”^[18]. Gatunek typowy: Edolius megarhynchus Quoy & Gaimard, 1830.
Dissemuroides: rodzaj Dissemurus Gloger, 1841; gr. -οιδης -oidēs „przypominający”^[18]. Gatunek typowy: Dissemuroides dicruriformis Hume, 1873^[a].
Dicruropsis: rodzaj Dicrurus Vieillot, 1816; gr. οψις opsis „wygląd”^[18]. Gatunek typowy: Dicrurus megalornis G.R. Gray, 1858^[b].
Dissemurulus: zdrobnienie nazwy rodzaju Dissemurus Gloger, 1841^[18]. Gatunek typowy: Dicrurus lophorinus Vieillot, 1817.
Notochibia: gr. νοτος notos „południe”; rodzaj Chibia Hodgson, 1836^[18]. Gatunek typowy: Dicrurus bracteatus Gould, 1843.
Dicrachibia: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Dicrurus Vieillot, 1816 oraz Chibia Hodgson, 1836^[18]. Gatunek typowy: Chibia menagei Bourns & Worcester, 1894.

Podział systematyczny

W latach 90. XX wieku Sibley i współpracownicy przeprowadzili badania pokrewieństwa (przy użyciu hybrydyzacji DNA-DNA) między różnymi gatunkami m.in. tej rodziny. Efektem tych prac było znaczne poszerzenie rodziny dziwogonów. W nowej tak powstałej rodzinie Dicruridae obejmującej ponad 150 gatunków ptaków właściwe dziwogony uzyskały rangę podrodziny (Dicrurinae), pozostałe dwie podrodziny to monarki (Monarchinae) i wachlarzówki (Rhipidurinae)^[19]. W 2008 L. Christidis i W.E. Boles podnieśli monarki i wachlarzówki do rangi rodzin^[20].

Do dziwogonów zalicza się jeden rodzaj z następującymi gatunkami^[14]:

Dicrurus aeneus Vieillot, 1817 – dziwogon spiżowy
Dicrurus occidentalis^[21] Fuchs, Douno, Bowie & Fjeldså, 2018 – dziwogon galeriowy
Dicrurus sharpei Oustalet, 1879 – dziwogon nadrzeczny – takson wyodrębniony ostatnio z D. ludwigii^[22]
Dicrurus ludwigii (A. Smith, 1834) – dziwogon prostosterny
Dicrurus atripennis Swainson, 1837 – dziwogon lśniący
Dicrurus leucophaeus Vieillot, 1817 – dziwogon popielaty
Dicrurus caerulescens (Linnaeus, 1758) – dziwogon białobrzuchy
Dicrurus waldenii Schlegel, 1865 – dziwogon komorski
Dicrurus aldabranus (Ridgway, 1893) – dziwogon aldabrański
Dicrurus forficatus (Linnaeus, 1766) – dziwogon czubaty
Dicrurus fuscipennis (A. Milne-Edwards & Oustalet, 1887) – dziwogon brązowoskrzydły
Dicrurus modestus Hartlaub, 1849 – dziwogon widłosterny
Dicrurus adsimilis (Bechstein, 1794) – dziwogon żałobny
Dicrurus macrocercus Vieillot, 1817 – dziwogon czarny
Dicrurus remifer (Temminck, 1823) – dziwogon flagosterny
Dicrurus andamanensis Beavan, 1867 – dziwogon szerokosterny
Dicrurus paradiseus (Linnaeus, 1766) – dziwogon rajski
Dicrurus annectens (Hodgson, 1836 – dziwogon grubodzioby
Dicrurus sumatranus Wardlaw Ramsay, 1880 – dziwogon sumatrzański
Dicrurus bracteatus Gould, 1843 – dziwogon włochaty
Dicrurus megarhynchus (Quoy & Gaimard, 1830) – dziwogon wstęgosterny
Dicrurus balicassius (Linnaeus, 1766) – dziwogon pluszogłowy
Dicrurus hottentottus (Linnaeus, 1766) – dziwogon lirosterny
Dicrurus menagei (Bourns & Worcester, 1894) – dziwogon wachlarzowaty – takson wyodrębniony ostatnio z D. hottentottus^[23]^[24]
Dicrurus montanus (Riley, 1919) – dziwogon górski

Kladogram rodziny według Pasquet et al., 2007^[25]:

Dicruridae

D. aeneus

	D. paradiseus

	D. annectans

	D. megarhynchus

	D. bracteatus

	D. hottentotus

	D. balicassius

D. remifer

D. waldenii

	D. aldabranus

	D. forficatus

	D. adsimilis

	D. macrocercus

D. modestus

	D. fuscipennis

	D. leucophaeus

	D. atripennis

	D. ludwigii

Uwagi

↑ Podgatunek D. andamanensis.
↑ Podgatunek D. hottentottus.

Przypisy

↑ Dicruridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation: pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1817, s. 350. (fr.).
↑ Hodgson 1837 ↓, s. 324.
↑ Hodgson 1837 ↓, s. 325.
↑ ^a ^b Hodgson 1837 ↓, s. 326.
↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 347. (niem.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. ryc. LXXXVIII. (niem.).
↑ A.O. Hume. Noveltie. – Dissemuroides dicruriformis. „Stray feathers. Journal of ornithology for India and its dependencies”. 1 (1), s. 408, 1872. (ang.).
↑ T. Salvadori. Reports on the Collection of Birds made during the Voyage of H.M.S. ‘Challenger.’ No. VI. On the Birds of Ternate, Amboyna, Banda, the Kê Islands, and the Aru Islands. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 46, s. 88, 1878. (ang.).
↑ E.W. Oates: The fauna of British India, including Ceylon and Burma. Cz. 1: Birds. London: Taylor and Francis, 1889, s. 322. (ang.).
↑ G.M. Mathews. „Austral Avian Record”. 5 (2–3), s. 41, 1923. (ang.).
↑ M. Hachisuka. Notes on Some Oriental Birds. „Tori”. 5 (25), s. 23, 1928. (ang.).
↑ L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 41. (fr.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Dicruridae Vigors, 1825 (1824) - dziwogony - Drongos (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-21].
↑ P. Busse: Mały słownik zoologiczny - Ptaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 23. ISBN 83-214-0563-0.
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Drongos (Dicruridae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.dicrur1.01. [dostęp 2020-05-29]. (ang.).
↑ Rocamora i Yeatman-Berthelot 2009 ↓, s. 207, 211–217, 219–225.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
↑ Sibley Charles Gald & Ahlquist, Jon Edward: Phylogeny and classification of birds. New Haven: Yale University Press, 1990. ISBN 978-0-300-04085-2.
↑ Christidis L., Boles W. E.: Systematics and Taxonomy of Australian Birds.. Canberra: CSIRO Publishing, 2008. ISBN 978-0-643-06511-6.
↑ J. Fuchs, M. Douno, R.C.K. Bowie & J. Fjeldså. Taxonomic revision of the Square-tailed Drongo species complex (Passeriformes: Dicruridae) with description of a new species from western Africa. „Zootaxa”. 4438 (1), s. 105–127, 2018. DOI: 10.11646/zootaxa.4438.1.4. (ang.).
↑ J. Fuchs, J. Fjeldså & R.C.K. Bowie. Diversification across major biogeographic breaks in the African Shining/Square-tailed Drongos complex (Passeriformes: Dicruridae). „Zoologica Scripta”. 46 (1), s. 27–41, 2017. DOI: 10.1111/zsc.12191. (ang.).
↑ C.G. Sibley & B.L. Monroe Jr.: Distribution and Taxonomy of the Birds of the World. New Haven: Yale University Press, 1990. ISBN 978-0-300-04969-5. (ang.).
↑ Rocamora i Yeatman-Berthelot 2009 ↓, s. 214.
↑ Pasquet E., Pons J.M., Fuchs J., Cruaud C., Bretagnolle V.. Evolutionary history and biogeography of the drongos (Dicruridae), a tropical Old World clade of corvoid passerines. „Molecular phylogenetics and evolution”. 1 (45), s. 158–167, październik 2007. DOI: 10.1016/j.ympev.2007.03.010. PMID: 17468015.

Bibliografia

G. Rocamora & D. Yeatman-Berthelot: Family Dicruridae (Drongos). W: J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 172–226. ISBN 978-84-96553-50-7. (ang.).
B.H. Hodgson. On some new species of the Edolian and Ceblepyrine sub-families of the Laniidæ of Nepal. „The India Review and Journal of Foreign Science and the Arts”. 1, s. 324–329, 1837. (ang.).

[19] Podgatunek D. andamanensis.

[20] Podgatunek D. hottentottus.

[itis-1] Dicruridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Cuvier-2] G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation: pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1817, s. 350. (fr.).

[CITEREFHodgson1837[https://www.biodiversitylibrary.org/item/218190#page/340/mode/1up_324]-3] Hodgson 1837 ↓, s. 324.

[CITEREFHodgson1837[https://www.biodiversitylibrary.org/item/218190#page/341/mode/1up_325]-4] Hodgson 1837 ↓, s. 325.

[CITEREFHodgson1837[https://www.biodiversitylibrary.org/item/218190#page/342/mode/1up_326]-5] Hodgson 1837 ↓, s. 326.

[Gloger-6] C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 347. (niem.).

[Reichenbach-7] H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. ryc. LXXXVIII. (niem.).

[Hume-8] A.O. Hume. Noveltie. – Dissemuroides dicruriformis. „Stray feathers. Journal of ornithology for India and its dependencies”. 1 (1), s. 408, 1872. (ang.).

[Salvadori-9] T. Salvadori. Reports on the Collection of Birds made during the Voyage of H.M.S. ‘Challenger.’ No. VI. On the Birds of Ternate, Amboyna, Banda, the Kê Islands, and the Aru Islands. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 46, s. 88, 1878. (ang.).

[Oates-10] E.W. Oates: The fauna of British India, including Ceylon and Burma. Cz. 1: Birds. London: Taylor and Francis, 1889, s. 322. (ang.).

[Mathews-11] G.M. Mathews. „Austral Avian Record”. 5 (2–3), s. 41, 1923. (ang.).

[Hachisuka-12] M. Hachisuka. Notes on Some Oriental Birds. „Tori”. 5 (25), s. 23, 1928. (ang.).

[Vieillot-13] L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 41. (fr.).

[Mielczarek&Kuziemko-14] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Dicruridae Vigors, 1825 (1824) - dziwogony - Drongos (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-21].

[busse-15] P. Busse: Mały słownik zoologiczny - Ptaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 23. ISBN 83-214-0563-0.

[Winkler&inni-16] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Drongos (Dicruridae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.dicrur1.01. [dostęp 2020-05-29]. (ang.).

[CITEREFRocamoraYeatman-Berthelot2009207,_211–217,_219–225-17] Rocamora i Yeatman-Berthelot 2009 ↓, s. 207, 211–217, 219–225.

[Jobling-18] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

[21] Sibley Charles Gald & Ahlquist, Jon Edward: Phylogeny and classification of birds. New Haven: Yale University Press, 1990. ISBN 978-0-300-04085-2.

[22] Christidis L., Boles W. E.: Systematics and Taxonomy of Australian Birds.. Canberra: CSIRO Publishing, 2008. ISBN 978-0-643-06511-6.

[zt44381-23] J. Fuchs, M. Douno, R.C.K. Bowie & J. Fjeldså. Taxonomic revision of the Square-tailed Drongo species complex (Passeriformes: Dicruridae) with description of a new species from western Africa. „Zootaxa”. 4438 (1), s. 105–127, 2018. DOI: 10.11646/zootaxa.4438.1.4. (ang.).

[Fuchs&inni-24] J. Fuchs, J. Fjeldså & R.C.K. Bowie. Diversification across major biogeographic breaks in the African Shining/Square-tailed Drongos complex (Passeriformes: Dicruridae). „Zoologica Scripta”. 46 (1), s. 27–41, 2017. DOI: 10.1111/zsc.12191. (ang.).

[Sibley&Monroe-25] C.G. Sibley & B.L. Monroe Jr.: Distribution and Taxonomy of the Birds of the World. New Haven: Yale University Press, 1990. ISBN 978-0-300-04969-5. (ang.).

[CITEREFRocamoraYeatman-Berthelot2009214-26] Rocamora i Yeatman-Berthelot 2009 ↓, s. 214.

[27] Pasquet E., Pons J.M., Fuchs J., Cruaud C., Bretagnolle V.. Evolutionary history and biogeography of the drongos (Dicruridae), a tropical Old World clade of corvoid passerines. „Molecular phylogenetics and evolution”. 1 (45), s. 158–167, październik 2007. DOI: 10.1016/j.ympev.2007.03.010. PMID: 17468015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[a]

[b]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

barglikowce (Acanthisitti)	bargliki
tyrankowce (Tyranni)	brodawniki szerokodzioby nosoczuby oliwczyki kurtaczki gorzykowate bławatnikowate bekardowate ostrodzioby królówki krzykaczyki szerokodziobki tęczaki muchotyranikowate tyrankowate obrożniki mrówkożery chronkowate kusaczki krytonosowate mrówkowody liściarki tęgosterowate garncarzowate
śpiewające (Oscines)	lirogony gąszczaki altanniki korołazy chwostkowate kolcopiórki miodojady lamparciki buszówkowate ziemnodrozdy stadniaki pieszaki liszkojady maoryski kowaliczki trzaskacze koralniczki czubce górniki jagodniki wireonkowate fletówki wilgowate szuflodziobki ostroloty łuskowczyki krępaczki wangowate gołogłowy paskowniki dzierzbiki satynki wachlarzówki dziwogony monarki modrogłówki cudowronki skałowrony czarniaki dzierzby krukowate płatkonosy jagodziaki koralniki miodniki długobiegi sępowronki skałoskoczki skalinkowate aksamitniki owadówki sikory remizy skowronki wąsatki nikatory krótkosterki chwastówkowate trzciniaki świerszczaki mimiki madagaskarniczki skąpoogonki jaskółkowate świstunki pokrzewczyki raniuszki skotniczkowate bilbile pokrzewki ogoniatki szlarniki tymaliowate dżunglaki sikorniki pekińczyki mysikróliki palmowce jemiołuszki jedwabniczki jagodówki persówki reliktowce pomurniki kowaliki pełźce pełzacze siwuszki strzyżyki perłopiórki pluszcze bąkojady przedrzeźniacze szpakowate muchołówkowate drozdowate dudkowce górodrozdy kwiatówki nektarniki turkuśniki zieleniki złotogłówki tybetańczyki wikłaczowate astryldowate wdówki płochacze wróble pliszkowate łuszczakowate tanagrzce poświerki trznadle pasówki lasówki słowikówki kacykowate hispaniole zeledonki platynki trelniki antyle hispaniolczyki kardynały tanagrzyki tanagrowate

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne