E lucevan le stelle

Mario Cavaradossi podczas arii „E lucevan le stelle”, obraz Riccarda Manciego, 2014

E lucevan le stelle – tenorowa aria z III aktu opery Tosca Giacoma Pucciniego, do której libretto napisali Luigi Illica i Giuseppe Giacosa na podstawie sztuki La Tosca Victoriena Sardou. Przypisana jest do roli malarza Cavaradossiego, który został skazany na śmierć. Pierwszy tę rolę w czasie światowej prapremiery opery zaśpiewał Emilio De Marchi 14 stycznia 1900 roku. Aria jest najbardziej znanym utworem z tej opery i należy do podstawowego repertuaru tenorowego na świecie.

W trakcie arii Cavaradossi wspomina postać Florii Tosci i uczucia z nią związane. Ostatecznie zdaje sobie sprawę, że niedługo umrze i nic nie może tego zmienić.

Kontekst

Tenor Emilio De Marchi, pierwszy śpiewak grający postać Cavaradossiego, 14 stycznia 1900

Baron Scarpia, prefekt policji rzymskiej próbuje dowiedzieć się kto współpracuje z poszukiwanym uciekinierem Cesarem Angelottim. Nakazuje torturować podejrzanego Maria Cavaradossiego, jednak to Floria Tosca, jego partnerka zdradza informacje dotyczące jego kolaboracji^[1].

Cavaradossi zostaje przeniesiony do celi w Zamku św. Anioła i oczekuje na swój wyrok, śmierć przez rozstrzelanie. Dostaje możliwość rozmowy z księdzem, jednak rezygnuje z niej. Prosi strażnika więziennego o możliwość napisania listu do Tosci. Strażnik obiecuje przekazać list w zamian za pierścień skazanego. Cavaradossi siedząc przy stole, próbuje napisać list, jednak nie jest w stanie tego zrobić. Aria zaczyna się jak bohater wspomina dobre chwile z Florią idealizując jej cechy i zachowanie. Pod koniec zdaje sobie sprawę ze swojego położenia, nieuchronnej śmierci i zaczyna płakać^[2].

Muzyka

Aria uznawana jest za muzyczny punkt kulminacyjny całej opery^[3]. Leitmotiv z początku arii jest grany w dwóch miejscach. Podczas aktu III po arii pastuszka i na samym końcu opery, gdy Tosca skacze z murów zamku. Użycie motywu Cavaradossiego w ostatniej scenie jest częstym tematem prac naukowych^[4].

W 1920 roku wykonawca sceniczny Al Jolson wraz z Buddym DeSylvą i Vincentem Rose napisali piosenkę pop „Avalon” o mieście o tej samej nazwie na wyspie Santa Catalina. W następnym roku Giulio Ricordi, wydawca oper Pucciniego, pozwał wszystkie strony związane z piosenką, argumentując, że melodia została zaczerpnięta z „E lucevan le stelle”. Puccini i jego wydawca zwyciężyli w sprawie i otrzymali 25 tysięcy dolarów odszkodowania i wszystkie przyszłe tantiemy za piosenkę^[5].

Australijski krytyk muzyczny Charles Osborne przypisuje ogromną popularność opery wśród publiczności jej melodramatycznej fabule, która w jego ocenie jest efektywna. Daje ona możliwość jej trzem głównym postaciom, by zabłysnąć wokalnie i dramatycznie, a także zawiera dwie wspaniałe arie „Vissi d’arte” i „E lucevan le stelle”^[6].

Historia

W pierwowzorze opery, sztuce Sardou La Tosca, utwór ten nie występuje. W tym samym czasie Cavaradossi śpi w celi w oczekiwaniu na śmierć^[7]. Podczas prac nad operą, sama aria, jak i cały akt III były przedmiotem sporu między twórcami. Illica chciał, aby utwór będąc ostatnią arią głównego bohatera, był politycznym credo chwalącym wolność wygraną przez rewolucjonistów. Z korespondencji pomiędzy librecistami wiadomo, że tekst jednej z pierwszych wersji był cytatem z listu Cavaradossiego, a inny włoski kompozytor Giuseppe Verdi był nią poruszony. Na prośbę Pucciniego treść listu została zmieniona. Napisał szkic utworu, w którym malarz pamięta swoją partnerkę poprzez swoje zmysły: widok gwiazd, pachnącą ziemię, odgłos kroków na piasku. Dalej, myśli artysty przenoszą się z przedmiotów na samą Toscę, jej zapach, ich pocałunki i objęcia. W tym momencie, kiedy obraz jego kobiety staje się zbyt szczegółowy, Cavaradossi zdaje sobie sprawę ze swojego położenia i bliskiej śmierci. Końcowe słowa arii „e muoio disperato” zostały dodane przez kompozytora, który nalegał, żeby zostały w niezmienionej formie^[8].

Nagrania

Tosca jest jedną z najczęściej wystawianych oper na świecie, a „E lucevan le stelle” jest jedną z ważniejszych arii Pucciniego. Prapremiera opery miała miejsce 14 stycznia 1900 roku. Enrico Caruso wtedy młody śpiewak chciał wystąpić w roli Cavaradossiego, jednak zdecydowano się na bardziej doświadczonego tenora Emilia De Marchiego^[9]. Istnieje przynajmniej 250 nagrań opery. Pierwsze z nich wykonano w 1918 roku, gdzie w rolę malarza wcielił się Carlo Broccardi. W 1938 roli w tej roli wystąpił włoski tenor Beniamino Gigli. W latach 1972–1994 wielokrotnie w tej roli występował Plácido Domingo. W 1976 roku razem z synem brał udział w ekranizacji opery. Syn, Domingo Jr., wystąpił w roli pastuszka w III akcie^[10].

Libretto

	„E lucevan le stelle” Wyk. Leo Slezak (1913)
Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Przypisy

Bibliografia

• JulianJ. Budden JulianJ., Puccini: his life and works, Oxford: Oxford University Press, 2002, ISBN 0-19-816468-8, OCLC 48943686 .
• RogerR. Flury RogerR., Giacomo Puccini. A discography, Lanham, Md.: Scarecrow Press, 2012, ISBN 978-0-8108-8329-1, OCLC 848918197 .
• CharlesCh. Osborne CharlesCh., The complete operas of Puccini, London: Gollancz, 1990, ISBN 0-575-04868-9, OCLC 59199541 .
• Susan VandiverS.V. Nicassio Susan VandiverS.V., Tosca’s Rome. The play and the opera in historical perspective, Chicago, Ill.: University of Chicago Press, 1999, ISBN 0-226-57971-9, OCLC 40753105 .