Ed Harris

Ed Harris

(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0 Ed Harris (2017)
Imię i nazwisko	Edward Allen Harris
Data i miejsce urodzenia	28 listopada 1950 Englewood (New Jersey)
Zawód	aktor, reżyser, producent filmowy, scenarzysta
Współmałżonek	Amy Madigan (od 1983)
Lata aktywności	od 1976

Ed Harris (właściwie Edward Allen Harris; ur. 28 listopada 1950 w Englewood) – amerykański aktor, reżyser, producent filmowy i scenarzysta. Czterokrotnie nominowany do Oscara, za role w filmach: Apollo 13, Truman Show (za tę rolę otrzymał w 1999 nagrodę Złoty Glob), Pollock i Godziny. Oprócz występowania w filmach często gra i reżyseruje w teatrze.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Englewood Hospital w Englewood^[1] w stanie New Jersey jako syn Margaret (z domu Sholl), agentki biura podróży^[2], i Roberta L. „Boba” Harrisa (1922-2014), który śpiewał z chórem Freda Waringa i pracował w księgarni Art Institute of Chicago^[3]. Wychowywał się rodzinie klasy średniej prezbiterian^[4] w Tenafly w New Jersey z dwoma braćmi – Paulem i Robertem. W 1969 roku ukończył Tenafly High School, gdzie grał w drużynie futbolowej, pełniąc funkcję kapitana drużyny w swoim ostatnim roku. Trenował lekkoatletykę na Uniwersytecie Columbia^[1]. W 1971 wraz z rodziną przeniósł się do Nowego Meksyku, odkrywając zainteresowanie aktorstwem w różnych sztukach teatralnych. Studiował dramat na University of Oklahoma. Po kilku udanych rolach w lokalnych teatrach, przeprowadził się do Los Angeles i zapisał się do California Institute of the Arts^[1], gdzie spędził dwa lata i ukończył z tytułem licencjata sztuk pięknych w 1975 roku.

Kariera

W Pasadena Repertory Theatre grał w światowej premierze sztuki Thomasa Rickmana Baalam w The Hotel Carver w Pasadena (1975) i w spektaklu Kingdom of Earth Tennessee Williamsa w West Coast (1976) w roli Lota. Pojawił się po raz pierwszy na Off-Broadwayu jako Eddie w przedstawieniu Chora miłość (Fool for Love) w Circle Repertory Theatre (1983), a na Broadwayu debiutował jako Fred Small w widowisku Kamienie szlachetne (Precious Sons) w Longacre Theatre (1986).

Karierę ekranową rozpoczął pod koniec lat 70. w dreszczowcu medycznym Michaela Crichtona Śpiączka (Coma, 1978) z Michaelem Douglasem i dramacie Granica (Borderline, 1980) u boku Charlesa Bronsona. Jednak pierwszym dużym filmowym występem była kreacja Williama „Billy’ego” Davisa, króla renesansowej trupy motocyklowej (rola wzorowana na królu Arturze) w filmie fantastycznonaukowym George’a A. Romero Rycerze na motorach (Knightriders, 1981). W dramacie Agnieszki Holland Zabić księdza (To Kill a Priest, 1988) wcielił się w postać oficera SB, który dostaje zadanie zlikwidowania duchownego. Współpracę z polską reżyserką Harris kontynuował w późniejszych latach występując w jej kolejnych filmach: Trzeci cud (The Third Miracle, 1999) i Kopia mistrza (Copying Beethoven, 2006), gdzie zagrał Ludwiga van Beethovena^[5].

Pierwszą nominację do Oscara otrzymał w roku 1995 za drugoplanową rolę zarządzającego kosmiczną operacją dyrektora NASA – Gene’a Kranza w dramacie Rona Howarda Apollo 13 (1995). Trzy lata potem wcielił się w twórcę tytułowego programu telewizyjnego w tragikomedii Petera Weira Truman Show (The Truman Show, 1998), a rola ta przyniosła mu drugą nominację do Oscara^[5].

W 2000 roku zadebiutował jako reżyser biograficznego filmu Pollock, gdzie zagrał słynnego amerykańskiego malarza Jacksona Pollocka. Tytułowa rola przyniosła mu też nominację do Oscara w kategorii „Najlepszy aktor pierwszoplanowy”^[5]. W 2008 ponownie stanął po drugiej kamery reżyserując western Appaloosa na podstawie powieści Roberta B. Parkera.

W dramacie Stephena Daldry’ego Godziny (The Hours, 2002), inspirowanym powieścią Virginii Woolf Pani Dalloway, zagrał drugoplanową, ale zapadającą w pamięć kreację umierającego na AIDS homoseksualnego poety przyniosła mu kolejną nominację do Oscara^[5]. W dramacie wojennym Jeana Jacques’a Annauda Wróg u bram (Enemy at the Gates, 2001) wystąpił w roli niemieckiego szlachcica walczącego w szeregach hitlerowskiej armii w czasie bitwy pod Stalingradem. Można go było także oglądać w serialu HBO Empire Falls (2005), dreszczowcu Davida Cronenberga Historia przemocy (2005) oraz usłyszeć jako dyrektora kontroli misji w filmie fantastycznonaukowym Alfonso Cuaróna Grawitacja (Gravity, 2013). W amerykańskim serialu telewizyjnym Westworld (2015-2019) występuje jako „czarny charakter” Man in Black.

Życie prywatne

Żonaty z aktorką Amy Madigan, z którą ma córkę Lily Dolores.

Filmografia

Nagrody

• Złoty Glob 1999: Truman Show (Najlepszy Aktor Drugoplanowy)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Ed Harris w bazie IMDb (ang.)
• Ed Harris w bazie Notable Names Database (ang.)
• Ed Harris w bazie Filmweb