Edmund Kraiński

Edmund Kraiński

Po powstaniu styczniowym, styl Biedermeier
Jelita
Rodzina	Kraińscy
Data i miejsce urodzenia	1804 Leszczowate
Data i miejsce śmierci	1887 Leszczowate
Ojciec	Roman Cyriak Kraiński
Matka	Józefa Augustowicz
Żona	Katarzyną Rożniecką (1810-1899) herbu Rola
Dzieci	Baltazara (1840-1880), Wincenty (1844-1924), Helena
Odznaczenia

Edmund Kraiński herbu Jelita (ur. 10 listopada 1804 w Leszczowatem, zm. 13 września 1887 tamże) – ziemianin, kapitan Wojska Polskiego, uczestnik powstania listopadowego, działacz polityczny, społeczny i gospodarczy.

Życiorys

Katarzyna Rożniecka, zgodnie z tradycją, ubrana na czarno po powstaniu styczniowym.

Urodził się 10 listopada 1804 w majątku Leszczowate. Był synem Romana Cyriaka i Józefy z Augustynowiczów herbu Odrowąż II właścicieli dóbr Leszczowate i Maćkowa Wola.

Ukończył akademię wojskową w Wiedniu i odbył pięcioletnią służbę w korpusie inżynierów armii austriackiej. W 1828 w stopniu porucznika podał się do dymisji i osiadł w dobrach Leszczowate i Maćkowa Wola. Przekradł się do Królestwa Polskiego i dołączył 15 lutego 1831^[1] do wojsk powstania listopadowego. W korpusie inżynierii budował szańce na Narwi w okolicach Zegrza, dozorował budowę barykad w Warszawie. Współpracował z korpusem gen. Chrzanowskiego budując mosty na Wiśle pod Potyczką i Gołębiem. Przydzielony do sztabu gen. G. Romarino, na którego rozkaz zniszczył most na Bzurze pod Szymanowem. Awansowany na kapitana i odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari^[2]. 18 września 1831 przeszedł wraz z korpusem gen. G. Romarino granicę Galicji.

Powrócił do swojego majątku i zajął się gospodarką, zyskując zaufanie wśród chłopów, którzy w 1846 podczas rzezi galicyjskiej pilnowali dworu w Leszczowatem, nie dopuszczając do jego splądrowania. Wybitny rolnik, hodowca bydła i producent nabiału – uczestniczył w wystawach krajowych i zagranicznych. W 1861, 1863, 1883, 1884 i 1885 r. gościł u siebie Oskara Kolberga^[3].

Zmarł w Leszczowatem 13 września 1887^[4] Jest pochowany w grobowcu rodzinnym przy cerkwi w Leszczowatem^[5].

Zajmowane stanowiska

• Od 1845 członek Galicyjskiego Sejmu Stanowego.
• W 1848 wybrany z okręgu Dobromil posłem do sejmu w Wiedniu i Kromieryżu gdzie należał do prorządowej i prawicowej opozycji. W parlamencie wiedeńskim współpracował z ks. Jerzym Lubomirskim, hr. Zdzisławem Zamoyskim i hr. Tytusem Dzieduszyckim. Znany z energicznej akcji na rzecz zniesienia kary śmierci.
• Był członkiem Rady c. k. powiatu liskiego, wybierany z grupy większych posiadłości od około 1867^[6][7], od około 1869 do około 1874 pełnił funkcję zastępcy członka wydziału powiatowego^{[8][9][10][11][12]}, następnie był tylko członkiem z grupy większych posiadłości od około 1874 do około 1877^[13][14][15]. Potem wybrany z grupy gmin wiejskich był członkiem od około 1877 do około 1881 i pełnił funkcję zastępcy prezesa wydziału^{[16][17][18][19]}. W kolejnych latach był wyłącznie członkiem Rady, wybrany z grupy gmin wiejskich od około 1881 do około 1884^[20][21][22] oraz z grupy większych posiadłości od około 1884 do około 1887^[23][24][25].
• Członek C. K. Powiatowej Komisji Szacunkowej w Lisku^[26].
• Pisarz gminny Leszczowate przez 20 lat.

Działalność społeczna

• W latach 1881-1882 złożył Edmund Kraiński petycję w sprawie podniesienia poziomu szkół ludowych oraz wprowadzenia alfabetu łacińskiego do języka ukraińskiego i likwidacji kalendarza juliańskiego, co miało osłabić więź społeczeństwa ukraińskiego z Rosją. Petycje nie odniosły skutku.
• Działał w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim (w 1879 był członkiem wydziału okręgowego C. K. Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego w Lisku^[27]).
• Towarzystwie Krajowym Ubezpieczeń od Ognia.

Życie prywatne

Ożenił się z Katarzyną Rożniecką herbu Rola, córką Tomasza z Laskowic Rożnieckiego i Baltazary Ostrowskiej herbu Rawicz. Baltazara Ostrowska była córką Katarzyny Dwernickiej-Ostrowskiej, siostry gen. Józefa Dwernickiego. Z małżeństwa Edmunda i Katarzyny urodziła się córka Baltazara (1840-1880), dziedziczka Jawornika Ruskiego, syn Wincenty (1844-1924) i najmłodsza Helena. Mąż Baltazary Józef Benedykt z Jaruzel Jaruzelski (1844-1915) herbu Ślepowron właściciel dóbr Sanoczany w ziemi przemyskiej, po śmierci swojej pierwszej żony w 1880r. poślubił jej siostrę Helenę w 1882^[28]

Baltazara Kraińska jest prababką, a Józef Benedykt pradziadkiem aktora Zbigniewa Cybulskiego. Brat Józefa Benedykta, Wojciech jest dziadkiem generała Wojciecha Jaruzelskiego^[29].

Lucjan Kraiński, przyrodni brat Edmunda, z drugiej żony Romana Cyriaka, Franciszki Starzyńskiej herbu Doliwa, poślubił Olimpię Dwernicką herbu Sas, córkę gen. Józefa Dwernickiego. Ze związku Lucjana i Franciszki urodziła się jedyna córka Julia.

Publikacje

• „O nędzy w Galicji i jej powodach”, Przemyśl, nakładem autora, druk S. F. Piątkiewicz,1883, 8, s. 8.^[30]
• „W sprawie ekonomicznej. Do pana F. Merunowicza posła gmin wiejskich okręgu lwowskiego”, Przemyśl 1885r.
• „Wołochy, pierwsi osadnicy wsi zwanych wołoskimi na północnym stoku Karpat”, pracę historyczną, Ruch Literacki nr.22, 1978r.
• „Pamiętnik Romana Kraińskiego. Rok 1831”, korespondencja z ojcem Romanem, wydanym w „Pamiątki i wspomnienia z Sanockiej Ziemi”, zebrał Jan Trzecieski.

Odznaczenia

• 18 września 1831 – Złoty Krzyż Virtuti Militari

Przypisy

Bibliografia

• Teodor Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, Rocznik VII, Poznań 1885. Hasło Kraińscy herbu Jelita.
• Karol Estreicher, Bibliografia XIX w.1881-1900-2.
• Jan Trzecieski, Pamiątki i wspomnienia z Ziemi Sanockiej, cz.1, Krosno 1907.
• Adam Boniecki, Herbarz polski,cz.1,t.XII,Warszawa 1908. Hasło Kraińscy herbu Jelita.
• Seweryn hr. Uruski, Rodzina, herbarz szlachty polskiej T.VIII, Warszawa 1911. Hasło Kraińscy
• Polski Słownik Biograficzny t XV/1,Wrocław, Warszawa, Kraków, Zakład Narodowy Ossolińskich, 1970. Hasło Wincenty Kraiński.
• Onufry Hieronim Kunaszowski: Życiorysy uczestników Powstania Listopadowego zebrane na pamiątkę obchodu jubileuszowego pięćdziesięcioletniej rocznicy tego powstania. Lwów: 1880, s. 119-120.