Edmund Roman Orlik

Edmund Roman Orlik

plutonowy
Data i miejsce urodzenia	26 stycznia 1918 Rogoźno
Data i miejsce śmierci	8 kwietnia 1982 Opole
Przebieg służby
Lata służby	1934–1944
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Jednostki	71 Dywizjon Pancerny
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Późniejsza praca	architekt
Odznaczenia

Edmund Roman Orlik (ur. 26 stycznia 1918 w Rogoźnie, zm. 8 kwietnia 1982 w Opolu)^[1] – polski architekt, plutonowy podchorąży rezerwy broni pancernych Wojska Polskiego. W literaturze wojennej wymieniany jest także jako Roman Orlik^[2].

Życiorys

Edmund Roman Orlik po maturze zgłosił się na ochotnika do służby wojskowej i w 1937 roku ukończył przeszkolenie w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Modlinie, po czym rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej^[3]. Zmobilizowany w sierpniu 1939 roku, walczył w czasie kampanii wrześniowej w szwadronie czołgów 71 Dywizjonu Pancernego w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii, jako dowódca czołgu rozpoznawczego (tankietki) TKS^[2].

Orlik z kierowcą przy tankietce TKS

Plan potyczki 18 września 1939 nakreślony przez pchor. Orlika

Domniemany wrak czołgu PzKpfw IV B Viktora von Ratibor

18 września 1939 Orlik wziął udział w starciu pod Pociechą w Puszczy Kampinoskiej, w którym polskie TKS-y uzbrojone w działka (nkm) 20 mm, osłaniające Grupę Operacyjną Kawalerii gen. Romana Abrahama, zniszczyły bez strat na leśnym skrzyżowaniu trzy czołgi niemieckie z 1 Dywizji Lekkiej. W wyniku starcia zginął m.in. dowódca niemieckiego plutonu, książę raciborski, 23-letni leutnant, Wiktor IV Albrecht von Ratibor^[3]. Za zbeletryzowanymi pracami Janusza Magnuskiego, opartymi na wspomnieniach Orlika, przyjęto w literaturze, że Orlik dowodził jedynym czołgiem uzbrojonym w nkm w tym starciu i zniszczył sam trzy czołgi, a pozostałe dwa TKS uzbrojone były w zwykłe karabiny maszynowe^[2][3]. Według innych źródeł jednak, wszystkie trzy TKS-y uzbrojone były w nkm-y^[4]. Powstały na emigracji „Zarys historii polskiej broni pancernej” nie wspomina zaś o Orliku i podaje, że w starciu pod Pociechą brali udział z polskiej strony m.in. kpr. Władysław Tritt, kpr. Mieczysław Pachocki i plut. Stanisław Łopatka^[5]. Typ zniszczonych czołgów nie został również jednoznacznie ustalony − z prac Janusza Magnuskiego wynika sugestia, że były one typu PzKpfw 35(t)^[a], jednakże w literaturze spotkać można też zdjęcie zniszczonego czołgu PzKpfw IV,opisane jako czołg księcia von Ratibor.

19 września, według prac Magnuskiego, Orlik brał udział w boju o Sieraków, skąd Niemców wyparto w nocy w wyniku natarcia na wieś 7 Pułku Strzelców Konnych i 9 Pułku Ułanów z WBK. Niemcy ruszyli do natarcia wykorzystując kilkadziesiąt czołgów z 11. Pułku Pancernego (Panzer-Regiment 11) płka Philippsa i 65 Batalionu Pancernego (Panzer-Abteilung 65) mjra Thomasa. Przy pomocy 2. baterii 7. Dywizjonu Artylerii Konnej i działek 7. Pułku Strzelców Konnych zniszczono i uszkodzono ponad 20 czołgów, z czego 7 trafił, według jego relacji, TKS plutonowego Orlika, biorąc przy okazji 2 jeńców^[2]. Orlik doprowadził następnie swój czołg w składzie polskiego ugrupowania do Warszawy i brał udział w jej obronie, za co po wojnie został odznaczony Krzyżem Walecznych^[3]. Walczył w szeregach Armii Krajowej^[6].

Kariera zawodowa

Po wojnie Orlik ukończył studia na Wyższej Szkole Plastycznej i pracował w Łodzi, m.in. projektując budynki w dzielnicy akademickiej. Był projektantem (we współpracy z arch. Eugeniuszem Budlewskim) gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej powstałego w latach 1956–1960, uznawanego za najbardziej dopracowane dzieło architektoniczne okresu PRL-u w Łodzi^[7]. Zaprojektował w Łodzi też m.in. akademik dla obcokrajowców (tzw. Wieża Babel) i Studium Języków Obcych^[7]. Ukończył następnie architekturę na Politechnice Wrocławskiej i od początku lat 70. XX w. mieszkał i pracował w Opolu^[3]. Zmarł w 1982 w wyniku nieszczęśliwego wypadku^[2].

Upamiętnienie

Tankietka TKS z działkiem 20 mm

Od czasu prac Janusza Magnuskiego, w szczególności opublikowania książki „Karaluchy przeciw panzerom” z 1995 roku, przypisującej Orlikowi na podstawie jego wspomnień zniszczenie 10 czołgów w dwóch starciach, postać Orlika została spopularyzowana w Polsce, a następnie na świecie. Miejsce potyczki pod Pociechą upamiętnia pamiątkowy głaz „Kamień Orlika”^[8] (52°20′02″N 20°44′15″E/52,333889 20,737500), na którym widnieje napis:

Orlika upamiętnili także twórcy gry World of Tanks, umieszczając w niej „Medal Orlika”. Jest on przyznawany za zniszczenie czołgiem lekkim trzech lub więcej pojazdów wroga^[9].

Roman Orlik jest także postacią bohatera "hero" w figurkowej grze bitewnej Flames of War wydanej przez nowozelandzką firmę Battlefront.

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Polskie tankietki TK-3 i TKS - Część IV: Tankietki z działkami 20 mm - artykuł dotyczący m.in. walk, w których brał udział Orlik