Edmund Słuszkiewicz

Edmund Słuszkiewicz

Edmund Słuszkiewicz przemawiający podczas Zjazdu Absolwentów sanockiego gimnazjum w 50-lecie istnienia szkoły (1938)
Data i miejsce urodzenia	27 sierpnia 1895 Sanok
Data śmierci	1980
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	doktor praw
Edukacja	C. K. Gimnazjum w Sanoku
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Wydział	Prawa i Umiejętności Politycznych
Rodzice	Michał, Paulina
Krewni i powinowaci	Franciszek, Witold, Józef, Teofila, Maksymilian, Emilia, Władysława, Roman (rodzeństwo) Eugeniusz Słuszkiewicz, Wiesław Nowotarski (bratankowie)

porucznik piechoty
Data i miejsce urodzenia	27 sierpnia 1895 Sanok
Data śmierci	1980
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	3 Batalion Strzelców Sanockich
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa

Edmund August Słuszkiewicz (ur. 27 sierpnia 1895 w Sanoku, zm. 1980) – doktor praw, dziennikarz, poeta, pisarz, tłumacz, antykwariusz, działacz społeczny, porucznik piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Edmund August Słuszkiewicz urodził się 27 sierpnia 1895 w Sanoku^{[1][2][3][4][5]}. Był synem Michała (1848-1936, kontynuujący rodzinne tradycje rzeźnicze i prowadzący zakład masarski^[6][7], a także burmistrz Sanoka) i Pauliny z domu Dziura^[1][8] (zm. 1926 w wieku 68 lat). Jego rodzice mieli 12 dzieci, z których troje zmarło w dzieciństwie, a dziewięcioro pozostałych to: Franciszek (1875–1944, jego synem, bratankiem Edmunda był Eugeniusz Słuszkiewicz), Józef (1880–1914), Teofila (1882–1951, żona Franciszka Martynowskiego^[9]), Maksymilian (1884–1940, urzędnik, ostatni burmistrz Sanoka w II Rzeczypospolitej), Emilia (1888–1982, nauczycielka, m.in. w Szkole Żeńskiej nr 4 im. Królowej Jadwigi w latach 1918-1923^[10]), Władysława (1886–1971, jej synem, a siostrzeńcem Edmunda był Wiesław Nowotarski oraz Witold Nowotarski - stroiciel instrumentów muzycznych), Witold (1890–1914^[11][12], absolwent Akademii Handlu Zagranicznego^[13], pisarz, kierownik kółka amatorskiego^[14], jako ochotnik armii austriackiej walczył w bitwie pod Kraśnikiem, zmarł od ran wówczas odniesionych^[15]), Roman (1892–1975) i Edmund (1895–1980, najmłodsze dziecko). Wszyscy z nich ukończyli szkoły, trzech było absolwentami wyższych uczelni. Rodzina Słuszkiewiczów zamieszkiwała w Sanoku przy ulicy Tadeusza Kościuszki 60^[2][16] (przy tej ulicy działał też sklep wędliniarski Słuszkiewiczów^[17][18]).

Edmund Słuszkiewicz w 1914 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Wiktor Boczar, Mieczysław Jus, Aleksander Kolasiński, Stanisław Kosina, Stanisław Kurek, Franciszek Löwy, Tadeusz Piech)^[4][19][20]. Po maturze miał wstąpić do zakonu oo. jezuitów^[4]. Następnie w wymiarze roku odbył służbę wojskową w c. i k. armii podczas I wojny światowej. Był żołnierzem Legionów Polskich w szeregach II Brygady. Dekretem Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego z 19 lutego 1919 jako były oficer armii austro-węgierskiej został przyjęty do Wojska Polskiego z dniem 1 stycznia 1918 wraz z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podporucznika ze starszeństwem z dniem 15 stycznia 1918^[21] i rozkazem z tego samego dnia 19 lutego 1919 szefa Sztabu Generalnego płk. Stanisława Hallera skierowany jako oficer gospodarczy przy szpitalu załogi Sanok od 1 listopada 1918^[22]. Następnie służył w 3 batalionie Strzelców Sanockich. W Wojsku Polskim awansowany do stopnia porucznika rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[23][24][25]. W 1923, 1924 był przydzielony jako oficer rezerwowy do 7 pułku piechoty Legionów w Chełmie^[26][27].

Jako absolwent akademii handlowej w styczniu 1924 został uznany przynależnym do gminy Sanok^[5]. Ukończył studia prawa na Wydziale Prawa i Umiejętności Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego z tytułem doktora praw.

Publikował wiersze od 1919 i artykuły jako dziennikarz m.in. w „Ilustrowanym Kuryerze Codziennym”, „Kuryerze Literacko-Naukowym”, tygodniku „As”, „Światowidzie”, „Tygodniku Powszechnym”, „Gościu Niedzielnym”, pismach „Wschód” i „Bóg i Ojczyzna”, wydawanym przez Hufiec Harcerski w Sanoku^[28], „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. W 1929 był jednym z założycieli sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego^[29], w ramach którego działał w komisji propagandowej. Działał w sanockim oddziale Związku Obrońców Podkarpacia, którego został wybrany prezesem w lipcu 1937^[30]. Zebrał wspomnienia uczestników wojny polsko-ukraińskiej 1918-1919 (później został zarekwirowane w większości przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego). W 1938 był przewodniczącym sekcji redakcyjnej publikacji Sprawozdanie finansowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888 – 1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości wydanej z okazji obchodów jubileuszu szkoły oraz w jej ramach opublikował dwa rozdziały i wierszy okolicznościowy. W 1938 wygłosił prelekcję na antenie Polskiego Radia Lwów pt. Sanok w perspektywie wieków^[31]. Działał na polu kulturalnym, wraz z bratem Maksymilianem przygotowywał w Sanoku inscenizacje jasełek^[32]. Wykonywał także przekłady z języka łacińskiego i z sanskrytu.

Podczas II wojny światowej i trwającej okupacji niemieckiej pracował jako urzędnik w kasie oszczędności^[5]. Był wówczas stanu wolnego^[5]. Po wojnie w latach 50. zamieszkiwał przy ulicy Władysława Sikorskiego 21 w Krakowie^[33]. Po 1956 popierał ideę ponownego wzniesienia pomnika Tadeusza Kościuszki w Sanoku w pierwotnym miejscu na placu św. Jana (pomysł wsparła m.in. Jadwiga Zaleska), lecz ostatecznie w 1962 nowy monument stanął w innym miejscu^[34].

Publikacje

Widowisko fantastyczne Na dworze króla Mroza i królowej Zimy autorstwa Edmunda Słuszkiewicza w inscenizacji druhem sanockiego „Sokoła” (1931)

• Śnieżynka (baśń sceniczna realizowana 1920-1922)
• Na dworze króla Mroza i królowej Zimy (widowisko fantastyczne, inscenizacja druhen sanockiego „Sokoła” w 1931)^[35]
• Jasełka (realizowane 1924-1932)
• Cham (dramat w czterech aktach; wyróżniony na Konkursie Dramatycznym 1935)
• Rokitna – Nowa Samosierra (sztuka sceniczna, 1938, zrealizowana w formie słuchowiska radiowego we Lwowie w 1938)
• Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej (wyd. I 1936, Miejsce Piastowe, wydany z okazji „Zjazdu Górskiego” w Sanoku w dniach 14-17 sierpnia 1936^[36][37][38]; wyd. II 1938^[39])
• Syn człowieczy – Misterium Serca (1957, zrealizowane w formie słuchowiska radiowego w 1957)
• Kopernikowe „Siedem Gwiazd” i ich losy (w: „Nowa Przeszłość”, t. 25, 1966, s. 83-110)
• Egzotyka Ziemi Sanockiej (w: Rocznik Sanocki 1979)
• Stanisław Fischer (materiały do biografii) (w: Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku 6/1967)

Inne

• Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888 – 1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938., przewodniczący sekcji redakcyjnej publikacji, autor rozdziałów: Dzieje Sanoka w Zarysie (s. 9-22), Udział młodzieży gimnazjum sanockiego w ruchu niepodległościowym przed r. 1914 i w czasie ostatnich wojen (s. 33-38), wiersz pt. Tym co odeszli (s. 39)
• Pańczatantra – Księga Mądrości i Aforyzmy staroindyjskie (1957, współautor: Eugeniusz Słuszkiewicz)
• Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku: 1888-1958 (redaktor, wraz z Józefem Stachowiczem)^[40][41]
  • Wiersze: Sanok (s. 10), Tym, co odeszli (s. 110), Kopiec Adama Mickiewicza (s. 153)
  • Ostatni przedwojenny burmistrz Sanoka (Wspomnienie pośmiertne o Maksymilianie Słuszkiewiczu, wychowanku Gimnazjum w Sanoku) (s. 127-130)
  • Korpusy wakacyjne (s. 181-190)
• Chopin i poeci (1958, dobór wierszy)
• Wiersze o Chopinie. Antologia i bibliografia (1964, opracowanie i dobór wierszy)^[42][43][44]
• Pamiętnik Emilii Słuszkiewicz 1853-1947 (współautor)

Przekłady

• Siedem gwiazd (poemat religijny Mikołaja Kopernika, pierwotnie w j. łacińskim)
• Pańczatantra – Księga Mądrości (sanskryt, „Przegląd Orientalistyczny” 1957)
• Aforyzmy Staroindyjskie („Przegląd Orientalistyczny” 1957)

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
• Maria Myćka-Kril: Dorobek nauczycieli i uczniów Gimnazjum w Sanoku. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 104.
• Bogdan Biskup. Konary rodowego drzewa. „Nowiny”, s. 5, Nr 18 z 22-23 stycznia 1983. 
• Edward Zając. Nie tylko Edmund (I). „Gazeta Bieszczadzka”, s. 8, Nr 1 (255) z 11 stycznia 2002. 
• Edward Zając. Nie tylko Edmund (II). „Gazeta Bieszczadzka”, s. 8, Nr 2 (256) z 25 stycznia 2002. 
• Pierwszy przewodnik po Sanoku. „Tygodnik Sanocki”, s. 4, Nr 32 (196) z 11 sierpnia 1995. 
• Edward Zając. Humanista z grodu Grzegorza. „Tygodnik Sanocki”, s. 6-7, Nr 41 (727) z 14 października 2005. 
• Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 99, 105-106. ISBN 978-83-61043-09-6.
• Edmund Słuszkiewicz – publikacje w bazie Google Books. google.pl. [dostęp 2015-05-11].
• Edward Zając. Początki „Rocznika Sanockiego”. Edmund Słuszkiewicz (biogram). „Rocznik Sanocki 2014”, s. 23, 2014. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. ISSN 0557-2096. 
• Edmund Słuszkiewicz. geni.com. [dostęp 2016-06-21].