Edmund Taczanowski
 | |
| generał | |
| Data i miejsce urodzenia | 23 listopada 1822 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 14 września 1879 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1848–1863 |
| Jednostki | armia republikańska Giuseppe Garibaldiego, generał wojsk województwa kaliskiego i mazowieckiego |
| Główne wojny i bitwy | powstanie pod Pleszewem, powstanie styczniowe, bitwa pod Ignacewem |
| Odznaczenia | |
 | |
Edmund Władysław Maksymilian Taczanowski (ur. 23 listopada 1822 w Wieczynie, zm. 14 września 1879 w Choryni) – polski generał, dowódca powstańczy i naczelnik wojenny województwa kaliskiego w powstaniu styczniowym od maja do 14 września 1863[1].
Życiorys
Pochodził z rodziny ziemiańskiej, był synem Józefa Taczanowskiego herbu Jastrzębiec i Katarzyny z Hersztopskich herbu Ogończyk[2]. Kształcił się w poznańskim Gimnazjum św. Marii Magdaleny, następnie w szkole artylerii, którą ukończył w stopniu podporucznika. Po kilkuletniej służbie opuścił armię pruską na własną prośbę w 1846. Już wcześniej nawiązał kontakt ze spiskiem planującym powstanie w Wielkopolsce; po dymisji z wojska działał jako kurier powstańczy na południu Wielkopolski i wkrótce został aresztowany (12 lutego 1846) i osadzony w Forcie Winiary. Przebywał w więzieniu do grudnia 1847.
W 1848 uczestniczył w walkach powstańczych. Dowodził oddziałem artylerii pod Pleszewem; po rozbiciu powstańców ponownie trafił do więzienia, tym razem w twierdzy w Kostrzynie. Został zwolniony w marcu 1849 i wyjechał do Genewy, potem do Turynu i Rzymu. Walczył w szeregach armii republikańskiej Giuseppe Garibaldiego, był ranny, przebywał w niewoli francuskiej. Po zwolnieniu powrócił do Wielkopolski.
W okresie poprzedzającym wybuch powstania styczniowego przygotowywał potencjalnych uczestników walki zbrojnej poprzez Bractwo Kurkowe i Bractwo Jedności. Zaangażował się aktywnie w walki powstańcze. Komitet Działyńskiego wyznaczył go na dowódcę jednego z oddziałów ochotniczych; Taczanowski przystąpił do jego organizacji w okolicach Pleszewa, ale został zaskoczony przez wojsko pruskie i rozbity w lesie sławoszewskim. Taczanowski zebrał część swoich żołnierzy oraz nowych ochotników i sformował kolejny oddział, z którym odniósł zwycięstwo pod Pyzdrami (29 kwietnia 1863) i zajął Koło. Został rozbity przez Rosjan 8 maja w bitwie pod Ignacewem. Pod koniec maja 1863 Rząd Narodowy mianował Taczanowskiego dowódcą wojsk województwa kaliskiego i mazowieckiego oraz awansował do stopnia generała. Prowadził walki ze zmiennym szczęściem, tocząc walki pod Łaskiem, Goszczanowem, Czepowem, Pęcherzewkiem, Sędziejowicami; pod Kruszyną został rozbity. Po klęsce wyjechał do Francji, potem do Turcji; bez powodzenia szukał tam poparcia dla pomysłu stworzenia polskich oddziałów walczących o niepodległość.
Wkrótce powrócił do Polski; mieszkał początkowo w Krakowie, a po amnestii władz pruskich powrócił do Wielkopolski i osiadł w swoim majątku w Choryni, gdzie mieszkał do końca życia. Z małżeństwa z Anielą z Baranowskich miał czterech synów (Stefana, Stanisława, Józefa, Władysława) i dwie córki (Katarzynę i Anielę).
Zmarł 14 września 1879 pochowany w Choryni. 1 listopada 1938 jego szczątki uroczyście przewiezione zostały przez Poznań[3] i Kalisz[4], a dnia następnego do Warszawy i pochowane na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C13-1-9)[5].
Zmarli powstańcy 1863 roku zostali odznaczeni przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego 21 stycznia 1933 roku Krzyżem Niepodległości z Mieczami[6].
Upamiętnienie
- Od 2000 imię Edmunda Taczanowskiego nosi Szkoła Podstawowa w Biskupicach (woj. wielkopolskie, pow. koniński, gm. Grodziec), znajdująca się w eklektycznym dworze z połowy XIX wieku, który został wybudowany dla Taczanowskich.
- Od 2011 imię Edmunda Taczanowskiego nosi 103 Drużyna Starszoharcerska w Woli Książęcej (Hufiec ZHP Jarocin).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Organizacja władz powstańczych w roku 1863 [Spis obejmuje Komitet Centralny oraz naczelników wojennych i cywilnych powiatów z województw: mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego, sandomierskiego, krakowskiego, kaliskiego, płockiego, augustowskiego, wileńskiego, kowieńskiego, grodzieńskiego, mińskiego, mohylewskiego, witebskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego oraz z Galicji, Wielkopolski i Prus Zachodnich. AGAD, nr zespołu 245, s. 8.
- ↑ Eryk Jan Grzeszkowiak: Potomkowie Drwęskich – Edmund Taczanowski. drwescy.weebly.com. [dostęp 2014-05-26].
- ↑ Sprowadzenie do Poznania zwłok gen. E. Taczanowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 250 z 3 listopada 1938.
- ↑ Kalendarium Południowej Wielkopolski. d-w.pl. [dostęp 2017-11-01].
- ↑ Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny Wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 30.
- ↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z mieczami poległym i zmarłym Powstańcom 1863 r. (M.P. z 1933 r. nr 24, poz. 32).
Bibliografia
- Bolesław Szczepański, Edmund Taczanowski, [w:] Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981;
- Janusz Staszewski, Generał Edmund Taczanowski, Poznań, 1936 (Seria: Życiorysy Zasłużonych Polaków Wieku XVIII i XIX).
Linki zewnętrzne
- 125. rocznica śmierci generała Edmunda Taczanowskiego. powiatkoscian.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- Pałac Taczanowskich w Biskupicach
Media użyte na tej stronie
Autor: Zuska, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Powązki wojskowe w Warszawie, grób Taczanowskiego (fot Zu)
Edmund Taczanowski