Eduard Pant

Eduard Pant (ur. 28 stycznia 1887 w Witkowicach, dziś dz. Ostrawy, zm. 20 października 1938 w Katowicach) – niemiecki nauczyciel i dziennikarz, działacz mniejszości niemieckiej II RP, poseł i wicemarszałek Sejmu Śląskiego (1922–1935) oraz senator RP (1928–1935), doktor filozofii. Redaktor naczelny "Der Oberschesische Kurier", najpoczytniejszego dziennika niemieckiego w Polsce, wydawanego w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów).

Życiorys

Urodził się w rodzinie niemieckich rolników na Śląsku Austriackim. Ukończył gimnazjum w Morawskiej Ostrawie, później studiował filologię, germanistykę oraz filozofię na Uniwersytecie w Pradze. Jesienią 1910 zdał egzaminy nauczycielskie i rozpoczął studia filozoficzne, które uwieńczył w 1913 doktoratem. Od 1910 pracował w niemieckojęzycznych szkołach na terenie Austro-Węgier: w Pradze, Linzu i Wiedniu). W 1914 wrócił do Księstwa Górnego i Dolnego Śląska, by podjąć pracę jako nauczyciel łaciny i greki w gimnazjum miejskim w Bielsku. W tej szkole pracował aż do 1930 (z przerwą na służbę wojskową podczas I wojny światowej).

Jako przedstawiciel Katholische Volkspartei był w latach 1920–1926 członkiem rady miejskiej w Bielsku i wiceburmistrzem tego miasta. W styczniu 1927 wybrano go na miejsce zmarłego Thomasa Szczeponika przewodniczącym KVP, przemianowanej dwa tygodnie później na Deutsche Katholische Volkspartei (DKVP). Przewodniczył także organizacji niemieckich katolików w RP (Verband deutscher Katholiken in Polen).

W 1922 redagowane przez siebie "Ostschlesische Post" w Bielsku, przekształcił w mutację organu DKVP - "Der oberschlesische Kurier”, wydawanego w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów), którego został redaktorem naczelnym. Był to najpoczytniejszy ze wszystkich dzienników niemieckich w Polsce, miał dzienny nakład ok. 48 tys. egz. Do 1930 także przewodniczący rady nadzorczej wydawnictwa "Der Kurier G.m.b.H.".

Poseł na Sejm Śląski I, II i III kadencji (1922–1935), wybrany z listy DKVP. Wicemarszałek, przewodniczący Klubu Niemieckiego w Sejmie Śląskim. Senator RP II i III kadencji (1928-1935), wybrany z listy Bloku Mniejszości Narodowych (1928) oraz z listy niemieckiej (1930), z okręgu Katowice. Członek Komisji Prawniczej oraz Niemieckiego Klubu Parlamentarnego. Po 1928 bronił razem z ChD, NPR i PPS demokracji w województwie śląskim.

Do 1933 roku lojalny wobec Niemiec i Polski. Przeciwstawiał się nazistowskiej ideologii narodowo-socjalistycznej podczas wystąpień publicznych, na łamach prasy, na forum Sejmu Śląskiego, Senatu R.P., a także na zebraniach DKVP i VdK. M.in. podczas wystąpienia 29 marca 1933 w Sejmie Śląskim powiedział: My, jako mniejszość narodowa, nie mamy i nie chcemy mieć nic wspólnego z dążeniami i poglądami, które godzą w całość Państwa (...) Jako obywatele państwa polskiego znamy swoje obowiązki wobec państwa i zawsze też domagać się będziemy lojalnego ich spełniania". W czerwcu 1933 DVKP zawiesiła współpracę z niemieckimi nacjonalistami w Volskbundzie; w lipcu 1933 rozszerzając swe wpływy na środowiska ewangelickie, z jego inicjatywy partia zmieniła nazwę na Deutsche Christliche Volkspartei (DChVP). W lipcu 1934 zrezygnował z funkcji II kierownika Volksbundu.

Wskutek poczynań sympatyków nazistów, we wrześniu 1933 zwolniono z funkcji redaktora naczelnego "Der oberschlesische Kurier” jego współpracownika, J.C. Maiera. Po nieudanej próbie kupienia w grudniu 1933 pakietu kontrolnego wydawnictwa "Der Kurier G.m.b.H.", w lutym 1934 zostaje wraz z grupą przyjaciół wydawcą antynazistowskiego tygodnika "Der Deutsche in Polen". Wskutek wzrostu poparcia dla nazistów, w grudniu 1934 przegrywa wybory na funkcję przewodniczącego VdK. Angażuje się w działalność DChVP, którego wpływy maleją wśród sympatyzującej z nazizmem mniejszości niemieckiej. Bezowocna pozostaje także próba utworzenia, wraz z łotewskim antynazistą dr P. Schiemanem, Verband der Deutschen in Polen.

W styczniu 1935, jako jeden z niewielu senatorów głosował przeciwko projektowi nowej konstytucji R.P., ograniczającej prawa obywatelskie. W tym samym czasie przez nazistów określany już jest mianem "wroga narodu niemieckiego". Zmarł 20 października 1938 w Katowicach. Pochowany został w grobowcu na cmentarzu katolickim w Bielsku przy ul. Grunwaldzkiej^[1].

Po jego śmierci, żonę Gretę wraz z pięciorgiem dzieci wspierał ówczesny referent Kurii Diecezjalnej w Katowicach, ks. Bolesław Kominek, późniejszy kardynał i autor listu biskupów polskich do niemieckich „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Po wybuchu wojny, rodzinę nękało gestapo, w obawie przed aresztowaniem wyjechała do Bielska, po zakończeniu wojny wyemigrowała do Niemiec.

Przypisy

Bibliografia

• (red. Jacek Maria Majchrowski), Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994.
• Henryk Rechowicz, Sejm Śląski 1922-39, Katowice 1971.
• Pia Nordblom: Pant, Eduard. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 20, Duncker & Humblot, Berlin 2001, s. 39 f.
• Pia Nordblom: Eduard Pant (1887–1938). In: Joachim Bahlcke (Hrsg.): Schlesische Lebensbilder. Neunter Band. Degener & Co., Neustadt an der Aisch 2007, s. 361–372, ​ISBN 978-3-7686-3506-6​.
• Pia Nordblom: Mniejszość w mniejszości – Eduard Pant i jego koło. In: Śląskie prace bibliograficzne i bibliotekoznawcze. = Studia silesiaca bibliographiam bibliothecarumque scientiam illustrantia. 62, 2003, ISSN 0583-5291, s. 227–254.
• Pia Nordblom: Für Glaube und Volkstum. Die katholische Wochenzeitung „Der Deutsche in Polen“ (1934–1939) in der Auseinandersetzung mit dem Nationalsozialismus. Schöningh, Paderborn u. a. 2000, ​ISBN 3-506-79992-4​ (Veröffentlichungen der Kommission für Zeitgeschichte. Reihe B: Forschungen 87), (Zugleich: Heidelberg, Univ., Diss., 1995).
• Pia Nordblom: Dr. Eduard Pant. Biographie eines katholischen Minderheitenpolitikers in der Woiwodschaft Schlesien (bis zum Jahr 1932). In: Oberschlesisches Jahrbuch. 3, 1987, ISSN 0930-6978, s. 112–146 [Vgl. hierzu Redaktionelle Bemerkung (Nachtrag zu Bd. 3). In: Oberschlesisches Jahrbuch. 4, 1988, s. 222].
• Poczet Chorzowian - Eduard Pant
• Przemysław Hauser, biogram w: Chorzowski Słownik Biograficzny, wyd. Muzeum w Chorzowie, Chorzów 2008 (s.313-314)
• Encyklopedia wiedzy o Kościele katolickim na Śląsku - Eduard Pant
• "Nowa Trybuna Opolska" - Eduard Pant - lider Niemców przed wojną