Edukacja domowa

Edukacja domowa – nauczanie dzieci oraz młodzieży przez ich rodziców lub guwernerów, odbywające się w miejscu zamieszkania poza systemem szkolnym (w Polsce związanym z Ministerstwem Edukacji i Nauki)^[1]. Edukacja domowa, jako niesformalizowany biurokratycznie rodzaj opieki i indywidualnego wychowania dziecka w gronie rodzinnym, od wieków odbywa się przez całe życie człowieka jako istoty społecznej^[2].

Historia

Wiedza rodzinna była i jest przekazywana tradycyjnie i obyczajowo od pokoleń w grupie rodzinnej, która to stanowi dziecku podstawę opieki i wychowania oraz prowadzi je poprzez edukację ku dorosłości^[3].

Edukacja domowa stała się popularna w krajach anglosaskich (Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania, Australia). Prowadzone w tych krajach badania wykazują, że dzieci uczone w domu przez rodziców osiągają lepsze wyniki w nauce niż ich rówieśnicy uczęszczający do szkół zbiorowych^[4]. Kierunek pedagogiki rodzinnej otwierający nowe możliwości edukacyjne to edukacja multimedialna w grupie rodzinnej.

Edukacja domowa w Polsce

Domowe nauczanie w Polsce jest możliwe po zmianie systemu politycznego od 1991 roku. Prawo oświatowe pozwala na uczenie dziecka w domu, za zgodą dyrektora szkoły, do której zapisane jest dziecko^[5]. Ustawa dopuściła – w formalnym i prawnym znaczeniu – uczenie się dzieci poza instytucjonalnym środowiskiem szkoły, a najczęściej w domu rodzinnym, w warunkach zorganizowanych przez samych rodziców. Rodzice i opiekunowie prawni mogą podejmować decyzje co do celu, jakości kształcenia zgodnym z tradycją (rodzinną, regionalną RP) mając na względzie potrzeby rynku zatrudnienia w dobie globalizacji^[6]. Uczeń ma obowiązek zdania egzaminów klasyfikacyjnych po każdym roku nauki^[7]. Edukacja domowa w polskiej rodzinie jest chętniej podejmowana przez rodziców z wyższym wykształceniem i przygotowaniem pedagogicznym, o konserwatywnym światopoglądzie^[8].

Liczba uczniów edukowanych w domu

Według danych statystycznych Ministerstwa Edukacji Narodowej z września 2017 liczba dzieci w edukacji domowej w Polsce w tymże roku wynosiła 13 955, co stanowi 26% wzrost w stosunku do roku poprzedniego. Z tego 86% (12 025) to uczniowie szkół podstawowych, 6,5% uczniowie gimnazjum (907), a 4% uczniowie liceum (566). Dzieci objęte edukacją domową stanowiły 0,3% wszystkich uczących się w szkołach^[9].

Statystyki krajów, w których nauczanie domowe odbywa się dłużej niż w Polsce (np. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada), wskazują, że liczba dzieci edukowanych w domu nie przekracza 2% populacji dzieci szkolnych (Homeschooling international status and statistics(ang.)).

Instytucje zajmujące się edukacją domową w Polsce

W Polsce uczniowie korzystający z edukacji domowej są zapisani do szkoły stacjonarnej zgodnie z rejonizacją wojewódzką, wobec czego podlegają Ministerstwu Edukacji Narodowej. Dodatkowo co roku muszą przystąpić do egzaminów klasyfikacyjnych ze wszystkich przedmiotów.^[10].

Istnieje wiele fundacji i stowarzyszeń zajmujących się tematem edukacji domowej, a wśród nich można wymienić:

• Instytut Educatio Domestica
• Centrum Nauczania Domowego
• Fundację Społeczeństwo – projekt „Szkoła w Chmurze”
• Stowarzyszenie Edukacji Domowej
• Stowarzyszenie Unia Rodzin
• Fundację Edukacji Domowej
• Międzynarodową Fundację Rozwoju Edukacji i Sportu
• Międzynarodowe Centrum Edukacji Spersonalizowanej
• Fundację Dobrej Edukacji „Maximilianum”
• Stowarzyszenie Edukacja w Rodzinie

Edukacja domowa za granicą

Edukacja domowa była jednym z rozwiązań oświaty polonijnej proponowanych Polakom na emigracji. W tej chwili jest ona ograniczona ze względu na rejonizację wojewódzką. Tematem edukacji polonijnej, w tym edukacji domowej dla Polaków za granicą, zajmuje się Fundacja Edukacji Polonijnej - koordynator projektu edukacyjnego Polskie Szkoły Internetowe Libratus.

Formalności związane z edukacją domową

Rodzic lub prawny opiekun, aby móc zmienić system nauki dziecka na edukację domową, musi podjąć następujące kroki:

1. Wypełnić: wniosek o zezwolenie na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą, oświadczenie o zapewnieniu warunków umożliwiających realizację podstawy programowej, zobowiązanie rodziców do przystępowania dziecka do egzaminów klasyfikacyjnych.
2. Dostarczyć w/w dokumenty do dyrektora wybranej szkoły przyjaznej edukacji domowej.
3. Otrzymać od dyrektora placówki oświatowej pisemną decyzję ze zgodą na edukację domową dziecka (decyzja wystawiana jest do 30 dni od złożenia dokumentów).^[11]

Edukacja domowa a edukacja 4.0

"Edukacja domowa wypełnia założenia edukacji 4.0 - edukacji przyszłości. Jest nastawiona na rozwój kompetencji, które przydadzą się dziecku we współczesnym świecie. Należą do nich: kreatywność, krytyczne myślenie, umiejętność pracy w grupie, myślenie analityczne, aktywne słuchanie wyszukiwanie informacji, branie odpowiedzialności za powierzone zadania, elastyczność, ciekawość świata, dobra komunikacja, przejmowanie inicjatywy. Edukacja domowa spełnia założenia nowoczesnej edukacji i kształtuje u ucznia umiejętności, które są konieczne w XXI wieku. Ponadto jest elastyczna oraz spersonalizowana - dostosowana do indywidualnych potrzeb ucznia. Wspiera naturalny potencjał dziecka oraz pozwala na rozwój zainteresowań. Założeniem edukacji domowej jest unikanie wiedzy teoretycznej oraz nastawienie na naukę poprzez doświadczenie i praktykę."^[12]

Historyczne przykłady edukacji domowej

W domu przez rodziców uczeni byli między innymi:

• Blaise Pascal (1623–1662)
• Leonardo da Vinci^[13]
• Stanisław August Poniatowski (1732–1798), uczony przez matkę^[14]
• Pierre Curie (1859–1906)
• Józef Haller (1873–1960)
• Agatha Christie (1890–1976)
• Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885–1939)
• Christopher Paolini (ur. 1983)
• Samuel Ting (ur. 1936) – laureat Nagrody Nobla z fizyki w 1976

Literatura

• Budajczak M., (2004), Edukacja domowa, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, ISBN 83-89574-17-9.
• Giercarz-Borkowska M., (2019), Edukacja domowa jako alternatywa edukacyjna dla dzieci zdolnych, Wydawnictwo TeksTy, Wrocław, ISBN 978-83-952010-0-4.
• Gribble D., (2005), Edukacja w wolności. W poszukiwaniu idealnego systemu kształcenia, Oficyna Wydawnicza IMPULS, Kraków
• Haug G., (2003), Agresja w przedszkolu, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce
• Janke A., W., (2004), Pedagogika rodziny na progu XXI wieku, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń, ISBN 83-89163-08-X i ISBN 978-83-8916-308-0
• Kantorowski J., (2003), Wychowanie w duchu tradycji kawaleryjskich, Kantor wydawniczy, Kraków, ISBN 978-83-927669-0-2
• Levine M., (2004), Jak nie tracić głowy w szkole. O zdolności do nauki i zaburzeniach uczenia się, Media Rodzina, Poznań
• Zakrzewscy M. i P., (red.), (2013), Edukacja domowa. Praktyka i teoria, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, Warszawa, ISBN 978-83-931070-6-3

Zobacz też

• Unschooling

Przypisy