Edukacja dwujęzyczna

Elementarz (polsko-jidysz), Warszawa 1958

Edukacja dwujęzyczna – rodzaj kształcenia korzystający z dwóch języków wykładowych[1]. W literaturze edukacyjnej i lingwistycznej można często spotkać się z pojęciem edukacja bilingwalna (ang. bilingual education, kalka językowa oznaczająca edukację dwujęzyczną) wykorzystywanym również do opisu kształcenia korzystającego z więcej niż dwóch języków. UNESCO w 1999 roku określiło edukację wielojęzyczną (multilingual education) jako edukację wykorzystującą co najmniej trzy języki[1]:

  • język ojczysty
  • język regionalny lub narodowy
  • język międzynarodowy.

Dokładne zdefiniowanie edukacji dwujęzycznej jest trudne z powodu istnienia wielu definicji dwujęzyczności[2].

Colin Baker rozróżnił cztery typy edukacji dwujęzycznej[3]:

Typ edukacjiJęzyk ojczysty uczniówJęzyk wykładowyCele społeczne i edukacyjneCele językowe
SubmersjaJęzyk mniejszościJęzyk większościAsymilacjaJednojęzyczność w języku dominującym
Okres przejściowyJęzyk mniejszościOkres przejściowy z języka mniejszości do języka większościAsymilacjaWzględna jednojęzyczność w języku dominującym (dwujęzyczność zubażająca lub substraktywna)
ImmersjaJęzyk większościDwujęzyczność, z początkowym naciskiem na język obcy (język mniejszości)Pluralizm i rozwójDwujęzyczność (w mowie i piśmie)
PodtrzymanieJęzyk mniejszościDwujęzyczność, w naciskiem na język ojczysty (język mniejszości)Podtrzymanie, pluralizm i rozwójDwujęzyczność (w mowie i piśmie)

Powyższe rozróżnienie dotyczy głównie dzieci imigrantów w nowym kraju i nie bierze pod uwagę innych sytuacji.

Edukacja dwu- i wielojęzyczna występuje także w państwach wielojęzycznych, w których istnieje więcej niż jeden język urzędowy, np. Szwajcaria, Luksemburg lub Indie. W Katalonii i Kraju Basków edukacja może być prowadzona w języku hiszpańskim lub języku regionalnym (język kataloński lub język baskijski).

Edukacja dwujęzyczna może przybierać wielorakie formy w zależności od prestiżu danego języka w poszczególnych społeczeństwach i klasy społecznej rodziców[4].

  • Elitarna dwujęzyczność (elite bilingualism) występuje zazwyczaj u wysoko wykształconych, społecznie mobilnych i dobrze sytuowanych uczniów. W tym przypadku uczony język jest najczęściej jednym z międzynarodowych języków przydatnych w biznesie, nauce lub polityce[5].
  • Dwujęzyczność popularna (folk / popular bilingualism) występuje najczęściej u imigrantów lub ludzi posługującym się mniej prestiżowym językiem w danym państwie (np. ludy tubylcze w Ameryce Południowej)[6].

Edukacja dwujęzyczna w Polsce

W Polsce powszechna edukacja dwujęzyczna nie została wprowadzona jako rozwiązanie systemowe z uwagi na brak większych mniejszości językowych. Jednak istnieje szereg publicznych i niepublicznych placówek edukacyjnych z dwoma lub więcej językami wykładowymi. W roku 2008 istniały w Polsce 123 szkoły publiczne (licea, gimnazja i – na zasadzie eksperymentu – szkoły podstawowe) z klasami dwujęzycznymi. Łącznie uczęszczało do nich 11500 uczniów. Drugim językiem wykładowym był język: angielski (41), niemiecki (30), francuski (29), hiszpański (16), rosyjski (1)[7]. Projekt reformy szkolnictwa w roku 2017 przewidywał możliwość tworzenia oddziałów dwujęzycznych od klasy VII szkoły podstawowej oraz klas wstępnych dla oddziałów dwujęzycznych w szkołach ponadpodstawowych[8].

Do tego należy dodać pewną liczbę szkół niepublicznych (społecznych i prywatnych) prowadzących edukację dwujęzyczną[9] lub trójjęzyczną[10].

Ani Ministerstwo Edukacji Narodowej[11], ani kuratoria oświaty[12], ani Główny Urząd Statystyczny[13] nie udostępniają na swoich stronach internetowych wydzielonych statystyk dotyczących liczby szkół i uczniów wielojęzycznych w Polsce, dlatego brak kompletnej, systematycznej i aktualnej informacji na ten temat.

Mity nt. edukacji dwujęzycznej

Wokół tematu edukacji dwujęzycznej przez lata narosło wiele mitów. Polscy naukowcy jako najczęstsze wytypowali przekonania[14]:

  • że najkorzystniejsze dla dziecka jest dorastanie w środowisku jednojęzycznym;
  • że wielojęzyczność jest osiągalna tylko dla ludzi, którzy z więcej niż jednym językiem mieli styczność od pierwszych miesięcy życia;
  • że osoby dwu-/wielojęzyczne są wyjątkami na tle jednojęzycznej „normy”;
  • że ludzie wielojęzyczni władają wszystkimi swoimi językami „perfekcyjnie”, na takim samym poziomie, jak osoby jednojęzyczne;
  • że dwujęzyczność dzieci ma szkodliwy wpływ na rozwój językowy i poznawczy, co ma prowadzić do gorszych wyników w nauce;
  • że wprowadzenie więcej niż jednego języka może skutkować zaburzeniami językowymi lub innymi brakami;
  • że dziecko nie ma czasu na naukę więcej niż jednego języka, więc najlepiej, żeby przyswoiło tylko język otoczenia.

Są to szkodliwe stereotypy dawno obalone przez naukę[14], niestety wciąż podzielane przez wielu rodziców.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Unesco – Education in a multilingual world
  2. ↑ Nadchodzące wydarzenia | Konferencje FRSE, konferencje.frse.org.pl [dostęp 2017-11-23].
  3. ↑ Colin Baker (2006): Foundations of bilingual education and bilingualism. Multilingual Matters, Clevedon, (England). 4th ed. p. 215.
  4. ↑ Anne-Marie De Mejía – Bilingual Education in Colombia: Towards an Integrated Perspective. [dostęp 2012-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-24)].
  5. ↑ Anne-Marie De Mejía – Power, Prestige, and Bilingualism: International Perspectives on Elite Bilingual Education
  6. ↑ Kenji Hakuta and Barry McLaughlin – Seven tensions that define research in bilingualism and second language acquisition. [dostęp 2012-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  7. ↑ Portal edukacyjny Perspektywy. old.perspektywy.pl. [dostęp 2020-01-15].
  8. ↑ Klasy wstępne i oddziały dwujęzyczne – Dobra Szkoła – Reforma Systemu Edukacji. reformaedukacji.men.gov.pl. [dostęp 2020-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-13)].
  9. ↑ https://www.ourkids.net/pl/dwujezyczne-szkoly.php
  10. ↑ Trójjęzyczna międzynarodowa szkoła podstawowa w Warszawie ☼ ITSW. itsw.edu.pl. [dostęp 2020-01-15].
  11. ↑ Ministerstwo Edukacji Narodowej - Portal Gov.pl. www.gov.pl. [dostęp 2020-01-15].
  12. ↑ na przykładzie Kuratorium Oświaty w Warszawie: https://www.kuratorium.waw.pl/pl/form/3,Wykaz-szkol-i-placowek.html
  13. ↑ http://swaid.stat.gov.pl/SitePagesDBW/Edukacja.aspx
  14. ↑ a b Paradowski MB, Bator A (2016) Perceived effectiveness of language acquisition in the process of multilingual upbringing by parents of different nationalities International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 1–19. DOI:10.1080/13670050.2016.1203858

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie