Edukacja zróżnicowana

Szkoła podstawowa dla chłopców, Saratów, Związek Radziecki, 1949

Szkoła dla dziewcząt, Hiszpania, 1951

Edukacja zróżnicowana ze względu na płeć (ang. single-sex education) – sposób kształcenia opierający się na pedagogicznym założeniu, że chłopcy i dziewczęta od pewnego wieku uczą się i rozwijają inaczej i potrzebują innego podejścia w szkole. Celem tego modelu edukacyjnego jest wyrównanie szans edukacyjnych obu płci.

Formy edukacji zróżnicowanej

Edukacja zróżnicowana uwzględnia różne formy jej realizacji:

• tworzenie klas zróżnicowanych (dual academies) na wybrane przedmioty;
• tworzenie odrębnych placówek dla chłopców i dla dziewcząt^[1].

Historia

Edukacja zróżnicowana dominowała do połowy XX w., szczególnie w szkolnictwie średnim i wyższym.

W latach sześćdziesiątych XX wieku w krajach Europy Zachodniej w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i Nowej Zelandii niemal całkowicie zastąpiono model zróżnicowany modelem koedukacyjnym. Wobec krytyki tego modelu część szkół prywatnych powraca do rozdziału płci^[2].

Na początku XXI w. w edukacji zróżnicowanej pojawił się termin antropologii diadycznej. Według tej koncepcji płeć różnicuje ludzi tak bardzo, że każda z obu płci posiada swoją własną „antropologię”^[3].

Wymieniane zalety

Wśród zalet edukacji zróżnicowanej ze względu na płeć, zwolennicy tej koncepcji wymieniają:

• większą wydajność w nauce zarówno chłopców, jak i dziewcząt;
• szacunek dla etapów dojrzewania każdej płci;
• metodykę kształcenia lepiej dostosowaną do płci^[4];
• brak zachowań rywalizacyjnych, aby „zaistnieć”, „pokazać się” osobom drugiej płci^[5].

Wymieniane wady

Wady edukacji rozdzielnej, na jakie wskazują jej przeciwnicy, to:

• brak integracji pomiędzy osobami różnej płci w szkole;
• brak przygotowania młodzieży do współpracy z osobami płci przeciwnej w życiu dorosłym.

Badania naukowe

Większość badań wskazuje, że choć istnieją drobne różnice w budowie mózgu osobnika płci męskiej i żeńskiej, to wynikające stąd różnice w percepcji i przetwarzaniu informacji przez chłopców i dziewczęta są znacznie mniejsze, niż indywidualne różnice między dziećmi tej samej płci. W przypadku osób dorosłych różnice sprawności intelektualnej między płciami przestają mieć jakiekolwiek znaczenie^[6].

Przeprowadzone w Wielkiej Brytanii badania nie wykazały, aby chłopcy lub dziewczęta wybierali inne przedmioty lub mieli lepsze wyniki w nauce w zależności od tego, czy uczą się w szkołach koedukacyjnych, czy realizujących koncepcję edukacji zróżnicowanej. Istnieją bardzo dobre szkoły oparte na obu tych koncepcjach. Podstawowymi czynnikami są zdolności uczniów, środowisko, z jakiego się wywodzą oraz kwalifikacje nauczycieli. Autorzy przytaczanego badania przebadali szczegółowo argumenty zwolenników edukacji zróżnicowanej i stwierdzili, że zazwyczaj są to argumenty nieadekwatne lub wybiórczo przedstawiane^[7].

Dotyczy to np. badań naukowych prowadzonych od początku lat 90., mających dowodzić^[8], że dzieci ze szkół zróżnicowanych ze względu na płeć osiągają lepsze rezultaty niż dzieci ze szkół mieszanych.

O społecznych korzyściach płynących z edukacji zróżnicowanej pisał np. amerykański badacz Cornelius Riordan, powołując się na socjologa społecznego Jamesa Colemana^[9].

Edukacja zróżnicowana nieformalna

Istnieje szereg organizacji promujących edukację zróżnicowaną ze względu na płeć. Należą do nich m.in. Federacja Skautingu Europejskiego czy ZHR.

Na stronie FSE czytamy: Aby stworzyć dobre warunki dla wychowania chłopców i dziewcząt, i uszanować naturalne zróżnicowanie rozwoju psychofizycznego obu płci, Stowarzyszenie postanowiło zaproponować rodzicom umieszczenie dziewcząt w jednostkach żeńskich, a chłopców w jednostkach męskich^[10].

Edukacja zróżnicowana na świecie

Prywatna Żeńska Szkoła im. Cecylii Plater-Zyberkówny w Warszawie

Edukacja zróżnicowana w USA

W USA w roku 2001 wprowadzono poprawki do uchwalonej w 1972 roku ustawy edukacyjnej, które zniosły wcześniejszy nakaz koedukacji w szkołach publicznych. Przeznaczono również 450 mln USD rocznie na wsparcie edukacji zróżnicowanej w tych szkołach.

W rezultacie liczba szkół zróżnicowanych wzrosła z 4 w 1998 r. do 540 w 2009 r., według danych ze strony internetowej National Association for Single Sex Public Education^[11]

Edukacja zróżnicowana w Europie

Jak podaje raport Komisji Europejskiej o edukacji w Europie z grudnia 2009^[1], w Europie jedynie w kilku krajach istnieją publiczne szkoły zróżnicowane:

• ponad 500 w Wielkiej Brytanii (np. Eton College, Harrow School)
• 120 w Irlandii
• 27 w Grecji
• 25 na Malcie

Jak podaje raport^[1], w Wielkiej Brytanii i Irlandii istnieje tradycja uważania szkół zróżnicowanych za „lepsze”.

W Irlandii widać spadek popularności edukacji zróżnicowanej. W 1975 r. 60% dzieci uczyło się w podstawówkach zróżnicowanych, w 2005 r. – 20%.

Jak podaje raport^[1], w całej Europie istnieją prywatne szkoły zróżnicowane. W większości przypadków są to szkoły wyznaniowe (katolickie, protestanckie, muzułmańskie).

W Polsce

Wiele szkół w Polsce przyjęło model edukacji zróżnicowanej. Są to np.

• Salezjańska Szkoła Podstawowa im. ks. Jana Bosko w Łodzi
• Prywatna Żeńska Szkoła im. Cecylii Plater-Zyberkówny w Warszawie
• Gimnazjum i Liceum Sióstr Nazaretanek w Warszawie – szkoła żeńska [3]
• Niepubliczna Szkoła Podstawowa Szkrzydła w Lublinie – posiada klasy zróżnicowane [4]
• Placówki Stowarzyszenia Sternik
• Placówki stowarzyszenia SKWER (Stowarzyszenie Kulturalne Wspierania Edukacji i Rozwoju). Projekt edukacyjny www.fregata.edu.pl
  • Szkoła Podstawowa dla Chłopców Fregata^[12]
  • Szkoła Podstawowa dla Dziewcząt Fregata^[13]
• Szkoły w Szczecinie:
  • Szkoła Podstawowa dla Chłopców „Nawigator”^[14]
  • Szkoła Podstawowa dla Dziewcząt „Fale”^[15]
• Szkoła dla chłopców ISKRY we Wrocławiu^[16]
• Szkoły w Katowicach (Stowarzyszenie Na Rzecz Edukacji i Rodziny WĘGIELEK):
  • Szkoła Podstawowa dla Chłopców Kuźnica^[17]
  • Szkoła Podstawowa dla Dziewcząt Płomień^[18]
• Szkoła Podstawowa Skała w Bielsku-Białej (Bielskie Stowarzyszenie Wspierania Edukacji i Rodziny „Światło”)^[19]

W sierpniu 2011 roku z inicjatywy kilku osób, zaangażowanych w promowanie Edukacji Zróżnicowanej, powstał Pierwszy w Polsce serwis informacyjny o Edukacji Spersonalizowanej i Zróżnicowanej SESiZ^[20]. Jego celem jest promowanie tego modelu nauczania poprzez współpracą z placówkami edukacyjnymi korzystającymi z tej formy edukacji.

Jednym ze stowarzyszeń promujących edukację zróżnicowaną w Polsce jest Stowarzyszenie Sternik^[21][22]

W dniach 7–8 października 2011 w Warszawie odbył się światowy kongres edukacji zróżnicowanej^[23], na którym wystąpiło ponad trzydziestu prelegentów z całego świata^[24].

Edukacja zróżnicowana w innych krajach świata

• W Izraelu większość szkół religijnych jest zróżnicowana
• W Korei Południowej wiele szkół publicznych jest zróżnicowanych ze względu na płeć.

Stowarzyszenia

Najważniejsze stowarzyszenia oraz strony promujące ten model kształcenia:

• NASSPE, National Association for Single Sex Public Education. [dostęp 2011-06-03]. (ang.).
• European Association of Single Sex Education. [dostęp 2011-06-03]. (ang.).
• Forum Edukacji Zróżnicowanej. [dostęp 2011-06-07].
• Girls’ Schools Association (GSA). [dostęp 2011-06-03]. (ang.).
• International Boys’ Schools Coalition (IBSC). [dostęp 2011-06-03]. (ang.).
• Prawo do wyboru modelu edukacji. [dostęp 2011-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-02)]. (ang.).
• Edukacja zróżnicowana. [dostęp 2011-06-03]. (hiszp.).
• Forum o edukacji zróżnicowanej. [dostęp 2011-06-03].
• Boys Education. [dostęp 2011-06-03]. (niem.).[]
• Fomento de Centros de Enseñanza: Edukacja zróżnicowana w Hiszpanii. [dostęp 2011-06-03]. (hiszp.).

Zobacz też

• Koedukacja

Przypisy