Edward Czuruk

Edward Stanisław Czuruk

Edward Czuruk w mundurze majora
podpułkownik żandarmerii
Data i miejsce urodzenia	13 października 1895 Sumówka-Hajsyn
Data i miejsce śmierci	25 stycznia 1981 Wielka Brytania
Przebieg służby
Lata służby	1915–1949
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Armia Krajowa Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	II Brygada Legionów Polskich 1 Dywizjon Żandarmerii Kompania Zamkowa Oddział Zamkowy Prezydenta Rzeczypospolitej
Stanowiska	zastępca komendanta miasta Warszawy szef referatu w KG AK dowódca żandarmerii Bazy Armii Polskiej na Wschodzie 4 Grupy Dywizyjnej
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa obrona Warszawy
Odznaczenia

Edward Stanisław Czuruk (ur. 13 października 1895, zm. 25 stycznia 1981 w Wielkiej Brytanii) – podpułkownik żandarmerii Wojska Polskiego. Przez polskie władze na uchodźstwie został awansowany na pułkownika w korpusie oficerów żandarmerii^[1][2].

Życiorys

Edward Stanisław Czuruk urodził się 13 października 1895^[3][4] w majątku Sumówka-Hajsyn na Podolu na obszarze ówczesnego Imperium Rosyjskiego^[5]. Był synem Jerzego Ignacego Czuruka i Franciszki z domu Bętkowskiej^[6]. Miał braci Bolesława (1881-1950, nauczyciel, tłumacz), Ottona (1887–1945, oficer Wojska Polskiego), Bronisława (1888–1943, urzędnik), Karola (1893-1914, legionista poległy w bitwie pod Laskami)^[7][8][9].

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich i był żołnierzem II Brygady^[5]. Od kwietnia 1915 roku, jako podoficer, pełnił służbę w Komendzie Żandarmerii Polowej przy c. i k. Komendzie II Brygady Legionów na terenie Besarabii^[10]. Do 14 marca 1917 roku, w stopniu plutonowego żandarmerii, był komendantem posterunku żandarmerii polowej przy Domu Ozdrowieńców w Kamieńsku. Następnie pełnił służbę w posterunku żandarmerii polowej przy c. i k. Komendzie II Brygady Legionów. 4 sierpnia 1917 roku został komendantem tego posterunku.

30 lipca 1920 roku został mianowany z dniem 1 maja 1920 roku porucznikiem w żandarmerii^[11]. W czasie wojny z bolszewikami dowodził 5 plutonem Żandarmerii Wojskowej^[12]. Wyróżnił się w obronie Płocka, za co wraz z rotmistrzem żandarmerii Czesławem Smoczyńskim został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari^[13].

Po zakończeniu wojny kontynuował służbę w 1 dywizjonie żandarmerii w Warszawie^[14][15]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 68. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[16]. W 1923 roku był dowódcą plutonu żandarmerii „Warszawa II”^[17].

W lipcu 1926 został dowódcą plutonu żandarmerii w składzie Kompanii Zamkowej. W październiku tego samego roku, wskutek interwencji gen. bryg. Kordiana Józefa Zamorskiego, dowodzony przez niego pododdział został wyłączony ze struktury kompanii, podporządkowany bezpośrednio szefowi Gabinetu Wojskowego Prezydenta RP i przemianowany na Zamkowy Pluton Żandarmerii. 18 lutego 1928 roku został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 roku i 4. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[18].

Z dniem 1 maja 1928 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy Oddziału Zamkowego Prezydenta Rzeczypospolitej, pozostając w ewidencji kadry oficerów żandarmerii^[19][20][21]. W czerwcu 1934 otrzymał przeniesienie z Gabinetu Wojskowego Prezydenta RP do Komendy Miasta Warszawa, w której objął funkcję kierownika Referatu Bezpieczeństwa z równoczesnym, czasowym, powierzeniem mu obowiązków zastępcy komendanta miasta^[22]. Na stanowisku zastępcy komendanta miasta pozostał do wybuchu II wojny światowej^[23]. 1 stycznia 1936 został awansowany na podpułkownika^[24]. Podczas kampanii wrześniowej brał udział w obronie Warszawy służąc w stołecznym garnizonie.

Do 1939 zamieszkiwał przy ulicy Fryderyka Chopina 16 w Warszawie^[25].

W czasie okupacji niemieckiej prowadził działalność konspiracyjną w szeregach Armii Krajowej. Był oficerem Oddziału II Informacyjno-Wywiadowczego Komendy Głównej Armii Krajowej. Kierował Referatem „Generalna Gubernia” o kryptonimie „Arkadiusz”. Po upadku powstania warszawskiego trafił do niewoli niemieckiej, do Oflagu II C Woldenberg. W styczniu 1945 wraz z innymi jeńcami został ewakuowany w głąb Niemiec. 22 marca osadzono go w Oflagu VII A Murnau.

Po wyzwoleniu obozu przez wojska amerykańskie został skierowany do Włoch i wcielony do Polskich Sił Zbrojnych^[26]. Dowodził żandarmerią Bazy 2 Korpusu Polskiego i 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej. Po przeniesieniu 2 KP do Wielkiej Brytanii i utworzeniu Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia dowodził żandarmerią 4 Grupy Dywizyjnej. 15 listopada 1948 roku, po likwidacji Inspektoratu Żandarmerii PKPR, kierował działalnością pozostałych pododdziałów żandarmerii^[27]. Służbę wojskową zakończył w marcu 1949, a następnie został zdemobilizowany. Przez polskie władze na uchodźstwie został awansowany na pułkownika w korpusie oficerów żandarmerii^[1][2].

Po wojnie pozostawał na emigracji. Był honorowym prezesem Zarządu Koła Oddziałowego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów Nr 106 „Żandarm” w Londynie. Zmarł 25 stycznia 1981 w Londynie^[5]. Jego pierwszą żoną była od 1921 do 1935 Maria z domu Łączkowska (rozwód), z którą miał synów Jerzego (ur. 1922) i Edward (ur. 1924). Drugą żoną została w 1935 Krystyna z domu Jeleniewska (1908–1965), córką właścicieli majątku Osiny. Wraz z drugą żoną został pochowany na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie^[1].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2787 (1921)^[28]
• Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)^[29]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)^[30]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)^[31]
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)^[32]
• Srebrny Krzyż Zasługi – 1924 „w uznaniu zasług położonych podczas niesienia pomocy ofiarom wybuchu w Cytadeli oraz za ratowanie zagrożonego mienia państwowego”^[33]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Krzyż za Męstwo i Odwagę 206 pułku piechoty Armii Ochotniczej i Obrony Płocka przyznanego bohaterom walk o Płock (1921)
• Krzyż Komandorski Orderu Leopolda II (Belgia, 9 listopada 1934)^[34]
• Krzyż Komandorski Orderu Wojskowego Avis (Portugalia, 1931)^[35]
• Krzyż Komandorski Orderu Krzyża Orła (Estonia, 11 listopada 1936)^[36]
• Krzyż Oficerski Orderu Krzyża Orła (Estonia, 9 listopada 1934)^[34]
• Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)^[31]
• Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 9 listopada 1934)^[34]
• Brązowy Medal Waleczności (Austro-Węgry)^[24]
• Srebrny Medal Waleczności (Austro-Węgry)^[24]
• Krzyż Wojskowy Karola (Austro-Węgry)^[24]

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1923. [dostęp 2016-06-05].
• Rocznik Oficerski 1924. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1924. [dostęp 2016-06-11].
• Rocznik Oficerski 1928. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1928. [dostęp 2016-06-11].
• Rocznik Oficerski 1932. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1932. [dostęp 2016-06-11].
• Barbara Konarska-Pabiniak. Edward Stanisław Czuruk – bohater obrony Płocka w 1920 r. Nieznane losy rodziny. „Notatki Płockie”. 3 (228), s. 7–12, 2011. 
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Jan Suliński: Żandarmeria Wojskowa w latach 1918–1947. Szkic organizacyjno-historyczny. Warszawa: Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, 1994.
• Władysław Wierzbicki: Przyczynki do historii Żandarmerii odrodzonego Wojska Polskiego. Londyn: Koło Oddziałowe Stowarzyszenia Polskich Kombatantów nr 106 „Żandarm”, 1990.
• Tadeusz Wawrzyński, Oficerowie żandarmerii Kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 24 z 2001 r., s. 104.
• ElżbietaE. Szumiec-Zielińska ElżbietaE., Kompania zamkowa, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 2002 (Przegląd Historyczno-Wojskowy Nr 2 (192)), s. 31–48, ISSN 1640-6281 .
• Michał Trubas. Żandarmeria Wojska Polskiego w obronie Ziemi Płockiej w 1920 r.. „Notatki Płockie”. 1 (206), 2006. 
• Edward Czuruk. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-05-02].