Jan Surówka

Jan Edward Surówka

Dojan

pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia	27 grudnia 1894 Wielopole Skrzyńskie
Data i miejsce śmierci	6 listopada 1982 Walia
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	2 Dywizja Piechoty Legionów
Stanowiska	dowódca dywizji
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Jan Edward Surówka^[a], ps. „Dojan” (ur. 27 grudnia 1894 w Wielopolu Skrzyńskim, zm. 6 listopada 1982 w Walii) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego. Służył w I Brygadzie Legionów Polskich, walczył z bolszewikami na Syberii i w wojnie polsko-bolszewickiej. W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. porzucił w trakcie walk dowodzoną przez siebie dywizję.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Józefa i Adeli z Kuetów. Ukończył seminarium nauczycielskie. Od 1911 był członkiem Związku Strzeleckiego we Lwowie, w 1912 szkole podchorążych, w 1913 w szkole oficerskiej niższej Związku Strzeleckiego. W 1914 został komendantem Związku Strzeleckiego w Samborze^[2]. Podczas I wojny światowej służył w stopniu podporucznika w I Brygadzie Legionów Polskich^[3]. Był oficerem 5 pułku piechoty. W czasie służby w Legionach awansował 28 kwietnia 1916 roku na podporucznika i 1 listopada 1916 roku na porucznika^[4]. Latem 1917 roku, po kryzysie przysięgowym, wcielony został do cesarskiej i królewskiej armii i walczył na froncie włoskim do lutego 1918. W 1919 trafił do 5 Dywizji Syberyjskiej. Wraz z innymi żołnierzami tej dywizji dostał się do niewoli bolszewickiej w Krasnojarsku, z której w lutym 1920 zbiegł. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, m.in. jako dowódca 201 pułku piechoty. Po wojnie zajmował szereg wyższych stanowisk wojskowych. W 1921 został mianowany dowódcą 15 pułku piechoty „Wilków”.

3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 176. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a jego oddziałem macierzystym był nadal 15 pułk piechoty „Wilków”^[5]. 10 lipca 1922 został zatwierdzony na stanowisku pełniącego obowiązki zastępcy dowódcy 45 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Równem z równoczesnym przeniesieniem z 15 pułku piechoty^[6][7][8]. 31 marca 1924 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku i 73. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[9]. 21 sierpnia 1926 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy 21 pułku piechoty „Dzieci Warszawy” w Warszawie^[10][11][12]. 1 stycznia 1929 roku został mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 roku i 13. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[13]. W 1934 roku został dowódcą piechoty dywizyjnej 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach^[14]. 25 kwietnia 1938 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy 2 Dywizji Piechoty Legionów^[15].

2 Dywizją Piechoty Legionów dowodził w czasie kampanii wrześniowej 1939 roku. 8 września 1939 w Zajrzewie po zapadnięciu zmroku dywersanci zaatakowali sztab dywizji, lecz zostali odparci. Po odparciu ataku dywersantów płk Dojan-Surówka zabrał ze sobą szefa sztabu ppłk. dypl. Mieczysław Pęczkowskiego, pomocnika kwatermistrza i dowódcę łączności mjr. dypl. Stefana Prokopa. Noc z 8 na 9 września spędził w pobliskim dworze Kuźmy, a następnie pojechał do Skierniewic, skąd przez Błonie udał się do Warszawy i dalej na wschód^[16]. W opinii autora monografii Armii „Łódź” z roku 1975 ten kompromitujący fakt należy uznać za dezercję dowódcy dywizji z pola walki^[17]. Opinię tę w roku 1991 podzielił Mieczysław Bielski pisząc, że fakt ten można zakwalifikować jedynie jako dezercję dowódcy dywizji^[18].

W czasie kampanii przedostał się do Rumunii. Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Zmarł 6 listopada 1982. Został pochowany na cmentarzu w Lampeter.

Od 6 sierpnia 1919 był mężem Wandy Smieszko^[2].

Opinie

W kwietniu 1939 Stefan Rowecki, ówcześnie pułkownik dyplomowany i dowódca piechoty dywizyjnej 2 DP Leg. tak scharakteryzował swojego bezpośredniego przełożonego „Wydaje mi się, że mój dowódca, pułkownik Surówka, dopiero teraz jakby obudził się z letargu i zaczyna bardziej brać się do roboty. Osobiście ma on nieźle pod względem taktycznym posprzątane w głowie, jednak obserwuję u niego jakby pewne lenistwo myślenia, no i brak wszelkiego entuzjazmu do pracy osobistej. (...) przeszłość tylko liniowa, bojowa dobra. Ma charakter w decyzjach. Pokojowo wygodny i nic mu się nie chce robić. Lenistwo pracy, a nawet myślenia. Na wojnie powinien być dobrym dowódcą dywizji.”

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 7079 (17 maja 1922)^[19]
• Krzyż Niepodległości z Mieczami (7 lipca 1931)^[20]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[21]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie, po raz pierwszy w 1921^[22])
• Złoty Krzyż Zasługi (16 marca 1928)^[23][24]
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Stefan Rowecki, Wspomnienia i notatki autobiograficzne (1906–1939). Wybór tekstów Andrzej Krzysztof Kunert, Józef Szyrmer, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1988, ISBN 83-07-01547-2, s. 82, 99, 176.
• Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991. ISBN 83-11-07836-X.