Edward Dusza

Edward Dusza

A.R. Poray, Marian Izdebnik

Data i miejsce urodzenia	7 września 1947 Kraków
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	poeta, krytyk literacki
Odznaczenia

Edward Dusza pseud. A.R. Poray, Marian Izdebnik (ur. 7 września 1947 w Krakowie) – polski poeta emigracyjny, prozaik, krytyk literacki, dziennikarz, wydawca. Emigrant polityczny (w USA od 1969 roku), nazywany ostatnim bardem polskiej emigracji niepodległościowej i żołnierskiej.

Debiut poetycki na łamach Tygodnika Powszechnego w roku 1970 (wiersze Madonna i Na śmierć ojca).

Jednocześnie debiutował w londyńskich Wiadomościach. Poza debiutem w Polsce nie publikował wcale. Na emigracji wydał m.in. tomy poezji: Szlakiem Madonny (1969), Przez ciemność do światła (1978, 1983), Kolor klonowego liścia (1981), Wiatr mojej burzy (1982, 1984), Madonna z kołowrotkiem i inne wiersze (1987), Popioły (2005); szkice literackie: Pieśniarz z pożogi (1984) [o K.K. Baczyńskim], O ludziach i książkach (1985) [eseje o twórcach emigracyjnych].

Jego wiersze i eseje tłumaczone były na język angielski, japoński, francuski i ukraiński. Wieloletni senior-editor i redaktor Gwiazdy Polarnej, najstarszego pisma polskiej emigracji w USA. Wydawca czołowych pisarzy emigracyjnych m.in. wydał dwie książki Józefa Mackiewicza (W cieniu krzyża, Miejmy nadzieję) oraz ponad sto innych publikacji różnych autorów w kilku językach (polski, angielski, niemiecki). Założyciel kilku wydawnictw – A.R. Poray Book Publishing (New York-Chicago), Edward Dusza Publishing (Stevens Point), Wydawnictwa PUNKT/Point Publications (Stevens Point, Wisconsin), Libra Publishing (Stevens Point-Chicago). Był także współpracownikiem patriotycznego pisma Czesława Maliszewskiego, o znamiennym tytule: „Listy do Polaków”, znienawidzonego przez reżim warszawski, które to pismo Edward Dusza wspierał finansowo.

Jest członkiem International PEN-Club i Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Laureat licznych nagród literackich. Uhonorowany dwukrotnie Krzyżami Zasługi, Srebrnym (1981) i Złotym (1990), przez Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie (Londyn) za działalność kulturalno-literacką, dziennikarską i niepodległościową.

Jeden z naocznych świadków życia polskiej emigracji patriotycznej i żołnierskiej, które dokumentuje w swoich książkach. Obecny u narodzin wielu inicjatyw emigracji niepodległościowej, m.in. Ruchu Społeczno-Politycznego POMOST oraz Towarzystwa Krzewienia Nadziei. Związany z Instytutem Józefa Piłsudskiego oraz Polskim Instytutem Naukowym w Nowym Jorku, a od roku 1969 z Polonijnymi Zakładami Naukowymi w Orchard Lake.

W latach 80. ub. wieku zorganizował pomoc finansową pozostającemu w Monachium Józefowi Mackiewiczowi, a po śmierci Mackiewicza, w 1985 roku, włączył się do walki o odzyskanie jego praw autorskich z rąk Niny Karsov-Szechter.

Mieszka na stałe w Stevens Point, Wisconsin, USA.

Twórczość

Wiersze

• Szlakiem Madonny (Nowy Jork 1969)
• Groteska (Nowy Jork 1971)
• Losy wielokrotne (Rzym 1972)
• Wiersze wybrane (Londyn 1972)
• Przez ciemność do światła (Nowy Jork 1977, Nowy Jork 1978, Londyn 1983)
• Wiatr mojej burzy (Nowy Jork 1982, Nowy Jork 1984)
• Wybór wierszy (Paryż 1983, Nowy Jork 1985, Chicago 1986)
• Madonna z kołowrotkiem i inne wiersze (Chicago 1987, Winona 1987, Chicago 1988)
• Popioły (Toronto 2005)
• Topografia umarłego pejzażu (Chicago 2010)
• Strona milczenia (Wisconsin 2015)

Proza

• Kolor klonowego liścia (Londyn 1980)
• Cory syn Ewy (Chicago 1993)
• Jontek z Archeru (Chicago 1994)
• Na Skokach (Chicago 1995)
• Ze Skoków do Sulejówka (Chicago 1995)
• Zapiski z Jackowa i okolic (Chicago 1995)
• Pamiętnik pani Danieli t. 1 (Wisconsin 2021)

Szkice i studia literackie

• Poets of Warsaw Aflame (Madison 1977, Londyn 1978) [o poetach Warszawy]
• Odeszli z różą w sercu (Londyn 1979) [o poetach Warszawy]
• Malarz zapomnianego pejzażu (Londyn 1981) [o malarstwie Vlastimila Hofmana]
• Pieśniarz z pożogi (Londyn 1984) [o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim]
• O ludziach i książkach (Stevens Point 1985) [szkice o pisarzach emigracyjnych]
• O ludziach i książkach [wydanie II, poszerzone](Stevens Point 2016)

Udział w ważniejszych antologiach, czasopismach i zbiorach

• Biografia byłych więźniów politycznych niemieckich obozów aut. Antoni Gładysz (Philadelphia 1974)
• Poeta płonącej Warszawy /w:/ Wiadomości (Londyn, 1976) nr 8 i 15 marca 1976
• Seven poems /w:/ Polish Review (USA), Winter-Spring 1976 nr (21) 1-2
• Le Menestrel de L’Incendie /w:/ Letters to Poles (USA), New Britain, February1977
• La litérature polonaise en exil 1945-1979 /w:/ Cahiers de L’Est Revue Trimestrielle 1979 nr 18/19 oprac. Zofia Bobowicz i Alicja Lisiecka
• Ziemia i słowo, oprac. Róża Nowotarska (Nowy Jork 1979)
• The Painter of a Forgotten Landscape [o malarstwie Vlastimila Hofmana] /w:/PolAmerica Winter 1980-1981, Rocznik 3 nr 4, s. 10-13
• Janta – człowiek i pisarz, oprac. J.R. Krzyżanowski (Londyn 1981)
• Le Temps Pluriel (Paryż 1983 nr 1-2)
• 75 lat w służbie Polski i Polonii (Nowy Jork 1983) /75-lecie Gwiazdy Polarnej/
• Strofy o Janie Lechoniu, oprac. St. Kaszyński (Łódź 1985)
• Almanach 'Gwiazdy Polarnej' 1986, oprac. T. Zieliński (Stevens Point 1986)
• Kanonizacja Brata Alberta red. ks. Stefan Misiniec (Kraków 1991)
• O Wacławie Iwaniuku najprościej /w:/ Podróż w głąb pamięci. O Wacławie Iwaniuku. Szkice-wspomnienia-wiersze (Toronto 2005)
• Polska poezja emigracyjna na przełomie wieków: ‘W pułapce wolności’ Mirosławy Kruszewskiej/w:/ Kurier codzienny, Chicago, 1-7 października 2010 nr 39 s. 40-43

Ważniejsze prace redakcyjne

• Wacław Iwaniuk „Lustro” (Nowy Jork 1971, 1986
• Zbigniew Chałko Strofy staromiejskie i wiersze inne (Nowy Jork 1977)
• Józef Mackiewicz In the Shadow of the Cross [W cieniu krzyża] (Nowy Jork 1973)
• Józef Mackiewicz Miejmy nadzieję... [wyd. pol. i ang.] (Nowy Jork 1983)
• Leszek Zieliński Ogień i lęk (Nowy Jork 1981)
• Leszek Zieliński Dzień zraniony (Nowy Jork 1982)
• Leszek Zieliński Thunder (jęz. ang.) (Nowy Jork 1983)
• Maria Rodziewiczówna Macierz (Nowy Jork 1984)
• Maria Rodziewiczówna Florian w leśnej głuszy (Chicago 1986)
• Edward Zyman Jak noc, jak sen (Stevens Point 1987)
• Edward Zyman U Boga każdy błazen (Chicago 1987)
• Roman Nir Etniczność, życie społeczne i kulturalne Polonii (Stevens Point 1989)
• Maria Rodziewiczówna Hrywda (Chicago 1990)
• Stefania Kornecka Moje wspomnienia (Stevens Point 1993)

Prace redakcyjne – 'Kalendarze Polonijne'

• Kalendarz 'Gwiazdy Polarnej' 1987 (Stevens Point 1986)
• Kalendarz 'Gwiazdy Polarnej' 1988 (Stevens Point 1987)
• Kalendarz 'Gwiazdy Polarnej' 1989 (Stevens Point 1988)
• Kalendarz 'Gwiazdy Polarnej' 1990 (Stevens Point 1989)
• Kalendarz Polski 1991 (Stevens Point 1990)
• Kalendarz Polski 1992 (Stevens Point 1991)
• Almanach 'Gwiazdy Polarnej' 1993 (Stevens Point 1992)
• Kalendarz „Dziennika chicagowskiego” i „Relaxu” 1996 (Chicago 1995)
• Kalendarz Polonijny 2010 (Stevens Point 2009)
• Kalendarz Emigranta Polskiego 2011 (Delano 2010)
• Kalendarz Gwiazdy Polarnej 2018 ( Stevens Point 2018)
• Kalendarz Gwiazdy Polarnej 2019 (Stevens Point 2019)

Nagrody

• Odznaczony dwukrotnie Krzyżami Zasługi przez Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie (Londyn) za działalność literacką i niepodległościową. W roku 1981 otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi od prezydenta RP Edwarda Raczyńskiego – za zasługi na polu pracy społecznej i kulturalnej; w roku 1990 Złoty Krzyż Zasługi za działalność społeczną i dziennikarską otrzymany od prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego
• Nagroda Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w 1984 roku^[1]
• Nagroda Literacka im. Aleksandra Janty za rok 1993 (Houston 1993)
• Nagroda Literacka Stulecia Gwiazdy Polarnej (Stevens Point 2008)
• Medal Paderewskiego przyznany przez Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce w roku 2010

Przypisy

Bibliografia

• Barbara Toporska Żaden człowiek nie umarł nigdy własną śmiercią /w:/ Dziennik Polski, Londyn, 1980 nr 294
• Edward L. Dusza – Modern Polish Writer, Poet and Romanticist /w:/ PolAmerica Winter 1980-1981, Rocznik 3 nr 4, s. 8-10
• Jan Zieliński (Jan Kowalski) Leksykon polskiej literatury emigracyjnej Wyd. FIS, Lublin 1989, s. 39-40
• Waldemar Michalski O Duszy w Lublinie /w:/ Akcent 1991 nr 4, s. 154-156
• Waldemar Michalski O Duszy w Lublinie /w:/ Gwiazda Polarna 1992 nr 10, s. 7
• Mały słownik pisarzy polskich na obczyźnie 1939-1980, Wyd. Interpress, Warszawa 1992, s. 82-83
• Piotr Kuncewicz Agonia i nadzieja, t. 1-3, Warszawa 1991-1994, Polska Oficyna Wydawnicza BGW
• Encyklopedia PWN [zawiera błędne dane]
• Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny pod red. Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan, Warszawa 1994, tom 2 słownika C-F [dane niepełne]
• Mirosława Kruszewska Poeta w pelerynie z błękitu. O poezji Edwarda Duszy /w:/ High Park, Toronto, 1995 nr 2 (14), s. 4-9
• Między nami poetami. Z Edwardem Duszą rozmawia Mirosława Kruszewska /w:/ Emigrant, Chicago, 22 lutego 1997, s. 16-17
• Jarosław Gołembiowski Polemiki i repliki. Czy chicagowska Polonia ignoruje polską kulturę? [Rozmowa z Edwardem Duszą] /w:/ Dziennik Związkowy, Chicago, 17-19 listopada 2006, s. 12
• Bożena Jankowska 'Popioły' Edwarda Duszy /w:/ Dziennik Związkowy, Chicago, 2007 nr 69, s. 10
• Jacek Hilgier Edward Dusza – 40 lat twórczości /w:/ Gwiazda Polarna, Stevens Point, 2009 nr 15, s. 1, 14 oraz /w:/ Dziennik Związkowy, Chicago, 2009 nr 32
• Mirosława Kruszewska, Słowo o autorze /w:/ Edward Dusza Topografia umarłego pejzażu, Chicago 2010
• Mirosława Kruszewska, Edward Dusza - ostatni bard polskiej emigracji niepodległościowej i żołnierskiej /w:/ Pamiętnik Literacki, Wyd. Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie (Londyn), czerwiec 2011, tom XLI, s. 101-112
• Mirosława Kruszewska, Edward Dusza - ostatni bard polskiej emigracji niepodległościowej i żołnierskiej /w:/ Polacy w Ameryce, Stevens Point 2015, s. 435-448