Edward Herbert

Edward Herbert

kapitan broni pancernej
Data i miejsce urodzenia	26 marca 1899 Przemyśl
Data i miejsce śmierci	1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1918–1940
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	18 pułk piechoty 2 pułk piechoty 6 pułk strzelców 2 pułk strzelców 17 pułk piechoty 1 pułk pancerny 5 batalion pancerny
Stanowiska	dowódca plutonu dowódca kompanii
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa)
Odznaczenia

Edward Franciszek Stanisław Herbert (ur. 26 marca 1899 w Przemyślu, zm. 1940 w Katyniu) – kapitan broni pancernej Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Edward Franciszek Stanisław Herbert urodził się 26 marca 1899 w Przemyślu^[1][2][3]. Był synem Mariana Herberta, generała brygady Wojska Polskiego, i Bronisławy z Hawliczków^[1][2][4]. W rodzinnym mieście ukończył pięć lat szkoły, potem cztery klasy w szkole realnej w Wiedniu, gdzie od 1915 uczył się w szkole kadetów^[5].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego^[6]. Od listopada 1918 do stycznia 1919 przebywał na kursie kadetów w Krakowie, a od stycznia do marca 1919 w Szkole Podchorążych w Warszawie, po czym mianowano go sierżantem^[5]. Następnie przeszedł do służby w 18 pułku piechoty, dowodzonym przez jego ojca^[7]. W szeregach tej jednostki do stycznia 1920 uczestniczył w działaniach na froncie ukraińskim podczas wojny polsko-bolszewickiej^[2][8]. Na początku 1920 przebywał na leczeniu i urlopie, a potem uczył się w szkole podchorążych w Warszawie, gdzie latem 1920 otrzymał mianowanie na stopień oficerski podporucznika^[9]. Od 17 sierpnia 1920 był żołnierzem w batalionie zapasowym 2 pułk piechoty Legionów, w którym został dowódcą oddziału technicznego^[9][2]. Wraz z nim walczył ponownie przeciw bolszewikom na Lubelszczyźnie oraz w bitwie pod Komarowem 31 sierpnia 1920^[9]. Otrzymał awans na stopień porucznika ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1920^[10][11][9].

Po nastaniu pokoju służył w 6 pułku Strzelców Podhalańskich^[12], w 1921 w 2 pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku^[1]. Od 15 maja do 27 lipca 1922 był słuchaczem na kursie sapersko-technicznym przy 10 pułku Saperów w Przasnyszu^[12]. Od 1923 był żołnierzem formacji pionierów 17 pułku piechoty w Rzeszowie^[13][14][15], gdzie pełnił funkcję dowódca plutonu^[16]. Od 3 stycznia do 2 lipca 1931 przebywał na kursie dla oficerów w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej w Warszawie^[17]. Po jego ukończeniu do sierpnia 1931 był dowódcą 9 kompanii w 17 pp^[17]. Pod koniec tego miesiąca, jako oficer piechoty został przeniesiony do 1 pułku pancernego w Poznaniu^[18][19]. W tej jednostce został dowódcą plutonu w kompanii szkolnej, po pobycie w szpitalu w 1932 i 1933, w dniu 7 maja 1933 ponownie został dowódcą plutonu w kompanii szkolnej, a 2 stycznia 1934 został p.o. dowódcy kompanii^[20]. Od 15 marca 1934 służył w 5 batalionie czołgów i samochodów pancernych (od 1935 przemianowany na 5 batalion pancerny) w Krakowie^[21][2]. Tam objął dowództwo nad kompanią gospodarczej^[22]. Przejściowo, od 28 maja do 12 czerwca 1934 był w jednostce oficerem sportowym^[22]. W korpusie broni pancernej został awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935^[23][24]. W 1938 został dowódcą kompanii szkolnej i sprawował to stanowisko do 1939^[25][24].

W czasie mobilizacji w sierpniu 1939 został dowódcą 51 szwadronu Czołgów Rozpoznawczych, w ramach sformowanego 51 dywizjonu Pancernego dla Krakowskiej Brygady Kawalerii, w składzie Armii „Kraków”^[2][26]. Po wybuchu II wojny światowej na początku walk obronnych w dniu 2 września 1939 został ranny podczas lotniczego bombardowania w Żarkach, po czym trafił do szpitala^[27]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 został aresztowany przez Sowietów^[28]. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku^[28]. Wiosną 1940 został wywieziony w transporcie do Katynia i tam rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940^[29]. 28 lipca 2000 został pochowany na terenie późniejszego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu^[2].

8 sierpnia 1921 w kościele rzymskokatolickim Sanoku poślubił Teresę Brygidę Bronisz (ur. 1900), zamieszkującą dotychczas w Piotrkowie^[1][30]. Mieli córkę Marię (ur. 1931)^[30][2]. W styczniu 1937 decyzją Konsystorza Wileńskiego Ewangelicko-Reformowanego orzeczono rozwiązanie małżeństwa Edwarda i Teresy Herbertów^[30]. 1 maja 1937 w kościele ewangelicko-reformowanym w Wilnie, Edward Herbert zawarł związek małżeński z Emilią Honoratą Stachurzanką^[30]. Przed 1939 zamieszkiwał z drugą żoną przy ulicy Śląskiej 9a w Krakowie^[30]

Upamiętnienie

Jego kuzynem był poeta Zbigniew Herbert, który latach napisał wiersz zatytułowany Guziki (z podtytułem Pamięci kapitana Edwarda Herberta), opublikowany w tomie pt. Rovigo, wydanym w 1992^[31].

5 października 2007 roku minister obrony narodowej Aleksander Szczygło awansował go pośmiertnie na stopień majora^[32][33]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[34].

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” Edwardowi Herbertowi poświęcono Dęby Pamięci w Przemyślu^[33].

Ordery i odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi (przed 1932)^[35][24][2]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[2]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[2]
• Krzyż Wołynia (za wojnę 1920)^[9]

Przypisy

Bibliografia

• Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 202. [dostęp 2021-05-30].
• Marek Kozubal: Bohaterowie Niepodległej. Edward Franciszek Herbert 1899–1940. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020, s. 1-40. ISBN 978-83-8098-902-3.