Edward Mosberg

Edward Mosberg
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

6 stycznia 1926
Kraków

Data i miejsce śmierci

22 września 2022
Nowy Jork

Narodowość

polska

Małżeństwo

Cesia Storch

Dzieci

trzy córki

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Zasługi RP Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RP

Edward „Ed” J. Mosberg (ur. 6 stycznia 1926 w Krakowie, zm. 22 września 2022 w Nowym Jorku[1]) – polski Żyd ocalony z Holokaustu.

Życiorys

Urodził się 6 stycznia 1926 w Krakowie w rodzinie żydowskiej jako syn Leisera Mosberga (ur. 1887) i Beili z domu Blumenkranz (ur. 1893)[2][3][4]. W tym mieście dorastał w okresie II Rzeczypospolitej[3].

Podczas II wojny światowej, wkrótce po tym jak jego ojciec został zatrzymany na ulicy i prawdopodobnie zastrzelony przez Niemców, Edward Mosberg we wrześniu 1941 został osadzony w getcie krakowskim wraz z bliskimi (m.in. z dziadkami, matką i dwiema siostrami)[5][4]. Po likwidacji getta został przeniesiony do obozu koncentracyjnego Plaszow[3][4]. Tam pracował w biurze komendanta tego obozu, Hauptsturmführera SS Amona Götha[3]. Następnie przeniesiony na ziemie austriackie był robotnikiem przymusowym w obozie KL Mauthausen-Gusen i w fabryce Hermanna Göringa w Linzu[3]. W okresie uwięzienia nosił numer numer obozowy 85454[3]. U kresu wojny, 5 maja 1945 trafił do jaskini, mającej zostać zniszczoną ładunkami dynamitu, do czego ostatecznie nie doszło[3]. Łącznie w trakcie wojny śmierć poniosło 16 członków jego rodziny, w tym dziadkowie w obozie zagłady w Belzec, a matka i siostry w Auschwitz-Birkenau[3].

Po wojnie początkowo nadal mieszkał w Krakowie[3]. W drugiej połowie lat 40. jego żoną została Cesia Storch (także przeżyła niemiecki obóz koncentracyjny, była osadzona z siostrami E. Mosberga)[3][4]. Oboje w 1951 wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych[3][4]. Tam zamieszkali w nowojorskim Harlemie, potem osiedli w hrabstwie Union w stanie New Jersey[2][6][4]. Mają trzy córki, w tym Charlotte[3][4]. W USA Edward Mosberg pracował w różnych zawodach, ostatecznie związał się z branżą deweloperską[4]. Posiada obywatelstwo polskie i amerykańskie[7].

Uczestniczył w uroczystościach upamiętniających w byłych obozach koncentracyjnych (np. w Mauthausen, wielokrotnie w Marszu Żywych w Auschwitz[8][9]) celem zaświadczenia o przeszłości[6][10]. Został także działaczem na rzecz poprawy stosunków polsko-żydowskich oraz upowszechniania wiedzy o holokauście[4][4]. Zaangażował się w działalność Fundacji Shoah oraz From the Depths[11]. Został patronem Odznaczenia From the Depths dla Sprawiedliwych[4]. Wystąpił w produkcji filmowej pt. Destination Unknown z 2017, przedstawiającej historię holocaustu[6][3]. Zdjęcie przedstawiające Edwarda Mosberga, wraz z wnuczką zapalającego pochodnię pamiątkową w czasie Marszu Żywych w Auschwitz-Birkenau, zostało wydrukowane na okładce albumu pt. Świadkowie: Światło pamięci niosą następne pokolenia autorstwa Eliego Rubensteina, wydanego w wersji polskojęzycznej w 2018.

Zmarł w nocy z 21 na 22 września 2022 w Nowym Jorku[1][12].

Odznaczenia

Postanowieniem prezydenta RP Andrzeja Dudy z 27 kwietnia 2019 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej za wybitne zasługi w rozwijaniu polsko-żydowskiego dialogu, za upowszechnianie wiedzy o roli Polaków w ratowaniu Żydów[13][7], a w 2022 Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej w uznaniu wybitnych zasług w działalności na rzecz dialogu polsko–żydowskiego i rozwijaniu współpracy między narodami, za pielęgnowanie pamięci i popularyzowanie prawdy o Holokauście[14].

Przypisy

  1. ↑ a b Anna Kruszyńska, Nie żyje ocalały z Holokaustu Edward Mosberg, PAP, 22 września 2022 [dostęp 2022-09-22] (pol.).
  2. ↑ a b Edward Mosberg. sejm-wielki.pl. [dostęp 2019-08-15].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Nick Hasted: Destination Unknown: Holocaust survivor Ed Mosberg on life in concentration camps and building a new life in the US. independent.co.uk, 2017-06-14. [dostęp 2019-08-15]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k Odznaczenia From the Depths dla Sprawiedliwych im. Edwarda Mosberga. mkidn.gov.pl, 2018-08-19. [dostęp 2019-08-15].
  5. ↑ Plaszow Concentration Camp Survivor Edward Mosberg Shares His Heartbreaking Holocaust Testimony. historyanswers.co.uk, 2017-06-14. [dostęp 2019-08-15]. (ang.).
  6. ↑ a b c About. destinationunknownmovie.com. [dostęp 2019-08-15]. (ang.).
  7. ↑ a b Prezydent uhonorował Edwarda Mosberga. 2019-05-01. [dostęp 2019-08-15].
  8. ↑ Cnaan Liphshiz: Survivor Ed Mosberg, 93, is braving cancer to march at Auschwitz, perhaps for the last time. jta.org, 2019-05-01. [dostęp 2019-08-15]. (ang.).
  9. ↑ Aleksander Gurgul: Marsz Żywych przeszedł drogą śmierci z Auschwitz. krakow.wyborcza.pl, 2016-05-05. [dostęp 2019-08-15].
  10. ↑ Nowy Jork. Uroczystość z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. 2018-09-24. [dostęp 2019-08-15].
  11. ↑ Edward Mosberg: Ocalałem. Moim obowiązkiem jest mówić światu o Holokauście. tvp.info, 2019-05-02. [dostęp 2019-08-15].
  12. ↑ Nie żyje Edward Mosberg, polski Żyd ocalały z Holokaustu, tvp.info, 22 września 2022 [dostęp 2022-09-22] (pol.).
  13. ↑ M.P. z 2019 r. poz. 562.
  14. ↑ Pożegnanie Edwarda Mosberga. prezydent.pl, 22 września 2022. [dostęp 2022-09-24].

Media użyte na tej stronie

POL Order Zaslugi RP kl1 BAR.svg
Autor: KarlHeintz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej
POL Order Zaslugi RP kl3 BAR.svg
Autor: KarlHeintz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Krzyża Komandorskiego Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej
Edward Mosberg.png
Autor: Magdalena Kosińska, Licencja: CC BY-SA 4.0
Witness - Passing the Torch of Holocuast Memory, Polish Edition