Edward Nyáry

Edwar Nyáry (ur. ok. 1830, zm. 4 września 1863) – major, hrabia, z pochodzenia Węgier.

Życiorys

W dzieciństwie uczeń Akademii Wojskowej w Wiedniu. Około 17 roku życia został oficerem, przydzielono go do pułku Huzarów stacjonującego w Żółkwi. Uczestnik Wiosny Ludów. Walczył w powstaniu węgierskim w latach 1848-1849 pod sztandarami generała Józefa Bema. Uczestniczył w wojnie krymskiej, gdzie za waleczność otrzymał odznaczenia i stopień majora. Następnie przez rok pełnił obowiązki przy budowie kolei. W latach 1860-1861 we Włoszech uczestniczył w wyprawie tysiąca Giuseppe Garibaldiego. Później powrócił do Turcji, gdzie pracował w służbie rządowej przy budowie kolei i przy naprawie twierdz do roku 1862. 15 lutego 1863 roku, Garibaldi w trakcie powstania styczniowego zwrócił się do społeczeństw Europy z głośnym apelem Nie opuszczajcie Polski. Najprawdopodobniej za tym apelem wiosną 1863 roku Edwar Nyáry znalazł się na ziemiach polskich. Wziął udział w wyprawie na Radziwiłłów (zakończonej niepowodzeniem 2 lipca 1863). Na początku września przyłączył się do partii Marcina Lelewela Borelowskiego. W swojej działalności powstańczej odznaczał się niepospolitymi zdolnościami i nadzwyczajną odwagą.

W czasie zwycięskiej bitwy pod Panasówką 3 września 1863 został ciężko ranny w brzuch. Zmarł w Zwierzyńcu w karczmie zaadaptowanej na lazaret w wieku 34 lat. Został pochowany w oddzielnej mogile, na cmentarzu powstańczym w Zwierzyńcu (przy dzisiejszej ul. Biłgorajskiej).

Był kalwinem, na pół godziny przed śmiercią, przy zupełnej przytomności umysłu przeszedł na wiarę rzymskokatolicką. Uzasadnił to tym, że chce umrzeć w tej wierze, którą wyznają jego towarzysze broni i w obronie której oddał swoje życie. Konał ze słowami na ustach: Eljen! Niech żyje Polska!

Upamiętnienie

W 130 rocznicę bitwy pod Panasówką przy udziale władz państwowych i ambasadora Węgier Akosa Engelmayera, 25 września 1992 roku w Zwierzyńcu na grobie majora Edwarda Nyáry'ego został odsłonięty pomnik, tzw. kopijnik – rzeźba wykonana w całości z drewna. W 2022 roku w 159. rocznicę bitwy pod Panasówką pomnik ten został odnowiony.^[1]

Przypisy

Bibliografia

• Halina Matławska, Lasy – nasze fortece, Zwierzyniec 1993
• Paweł Zań, Kopijnik [w:] Bogactwo przyrody i kultury w pracach laureatów Konkursu Krajoznawczego „Poznajemy Ojcowiznę”. Biłgoraj 2005

Linki zewnętrzne

• Edvárd Nyáry w Roztocze – Silva rerum.