Edward Ochab
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 16 sierpnia 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przewodniczący Rady Państwa | |
| Okres | od 12 sierpnia 1964 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Zastępca przewodniczącego Rady Państwa | |
| Okres | od 15 maja 1961 |
| Przynależność polityczna | |
| I sekretarz KC PZPR | |
| Okres | od 20 marca 1956 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister rolnictwa | |
| Okres | od 10 stycznia 1957 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister administracji publicznej | |
| Okres | od 7 kwietnia 1945 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
     _BAR.svg){kind=small}          | |
Edward Mieczysław Ochab, ps. „Feliks”, „Łukasz”, „Paweł”, „Ludwik”, „Adam”, „Wicek”, „Karol”[3] (ur. 16 sierpnia 1906 w Krakowie, zm. 1 maja 1989 w Warszawie) – polski polityk i działacz społeczny, działacz komunistyczny. Członek tajnego Centralnego Biura Komunistów Polski przy Komitecie Centralnym WKP(b) (1944). Generał brygady Wojska Polskiego, I sekretarz KC PZPR w 1956 i przewodniczący Rady Państwa w latach 1964–1968. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, członek Komisji Wojskowej Biura Politycznego KC PZPR nadzorującej ludowe Wojsko Polskie od maja 1949[4], nadzorujący prace Komitetu Słowiańskiego w Polsce, przewodniczący Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w latach 1950–1952, przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w latach 1965–1968. Budowniczy Polski Ludowej.
Życiorys
Wywodził się z chłopskiej rodziny z miejscowości Szówsko k. Jarosławia. Jego ojciec, Józef, był urzędnikiem w biurze adresowym, natomiast matka, Maria z domu Muller, robotnicą rolną[5][3]. W 1912 rozpoczął naukę w Szkole Wydziałowej w Krakowie. Od stycznia do września 1921 pracował jako robotnik w drukarni oraz warsztatach powroźniczych. Przez cztery lata uczył się w Akademii Handlowej w Krakowie. Po ukończeniu szkoły we wrześniu 1925 został buchalterem w Składnicy Kółek Rolniczych w Wieliczce. Ukończył wyższe studium spółdzielcze na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1927[6]. W tym samym roku została mu przyznana wojskowa kategoria „B”. Po rocznym odroczeniu 15 czerwca 1928 Powiatowa Komisja Uzupełnień Kraków-Miasto przyznała mu kategorię „A”. 1 sierpnia 1928 został skierowany do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zaleszczykach. Z powodu sympatii komunistycznych i niesubordynacji w październiku został usunięty ze Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty. W lutym 1928 uzyskał prawo do skrócenia służby wojskowej do 15 miesięcy[7]. Od połowy lat dwudziestych działał w ruchu spółdzielczym.
Latem 1929 wstąpił do Komunistycznej Partii Polski, za co był pięciokrotnie aresztowany. Należał też do Komunistycznego Związku Młodzieży Polski[3]. W latach 1933 i 1938 skazany na karę więzienia – dzięki czemu uniknął represji wielkiej czystki, które dotknęły działaczy KPP przebywających w ZSRR[8]. Uwolniony 7 września 1939 po ucieczce strażników więziennych. Udał się do Garwolina, jednak 11 września wrócił do Warszawy i wstąpił do 2 Robotniczego Pułku Obrony Warszawy (Robotnicza Brygada Obrony Warszawy), a następnie po kapitulacji stolicy przedostał się na teren okupacji sowieckiej[9]. Do chwili ataku Niemiec na ZSRR przebywał w Kijowie i Saratowie, gdzie pracował w sowieckim Wydawnictwie Literatury w Językach Obcych. Od czerwca 1941 do lutego 1942 był dowódcą drużyny w 750 Batalionie Robotniczym służył jako ochotnik w Armii Czerwonej[10].
II wojna światowa
Współorganizator Związku Patriotów Polskich oraz 1 Armii Wojska Polskiego w ZSRR. Skierowany przez Wszechzwiązkową Komunistyczną Partię (bolszewików) do 1 Polskiej Dywizji im. Tadeusza Kościuszki[11], od maja 1943 w stopniu podporucznika był w niej jednym z oficerów politycznych współpracującym z NKWD[11]; powierzono mu funkcję wykładowcy i kierownika szkoły dla podoficerów politycznych 2 Pułku Piechoty 1 Dywizji. Pod koniec grudnia 1943 w stopniu porucznika został mianowany zastępcą dowódcy ds. polityczno-wychowawczych powstającej wówczas 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta; odpowiadał za szkolenie polityczne żołnierzy. Uczestniczył w bitwie pod Lenino[12]. W jednym ze swoich raportów podsumowujących tę akcję pisał: „Ogromna większość żołnierzy pochodzących z tzw. kresów wschodnich pogodziła się z tym, że ziemie z większością ukraińską i białoruską wejdą w skład republik sowieckich. Powtarzają się pytania już nie o to, czy osadnicy odzyskają swoje stare parcele na kresach, lecz czy otrzymają odpowiednią rekompensatę w Polsce centralnej i zachodniej”[13].
W styczniu 1944 Edward Ochab wszedł w skład powołanego wówczas w Moskwie tajnego Centralnego Biura Komunistów Polski przy Komitecie Centralnym WKP (b), jako członek specjalnego zespołu złożonego z oficerów politycznych. Ich zadaniem była indoktrynacja polityczna w Wojsku Polskim, według linii ustalonej przez CBKP. Należał do najbardziej zaufanych członków tego zespołu, np. w maju 1944 wszedł – już jako major – do specjalnej politycznej komisji weryfikacyjnej, powstałej na mocy uchwały CBKP w Polskich Siłach Zbrojnych. W drugiej połowie 1944 był pułkownikiem i zastępcą dowódcy 1 Armii ds. polityczno-wychowawczych, a zarazem pełnomocnikiem Rady Wojennej tej armii. 25 lipca jako pełnomocnik Rady przybył na czele grupy operacyjnej (złożonej ze 152 oficerów i podoficerów) do Lublina w celu przygotowania tam siedziby Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. W pierwszych dniach sierpnia 1944 został włączony w skład Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej. Podczas obrad Krajowej Rady Narodowej w Lublinie (9–11 września 1944) mówił: „Organizuje się w Polsce rząd demokratyczny i dawne chwasty nie mogą więcej istnieć, wrócić do władzy. (...) Niestraszna jest dla nas wroga polityka AK, idąca na rękę hitlerowskim przywódcom. (...) Jasną jest rzeczą, że należy spowodować, aby z ludźmi takimi rozprawić się po wojskowemu (...). Oni są w stanie nam szkodzić i ich należy zniszczyć”[14].
Działalność w Polsce Ludowej
23 listopada objął kierownictwo resortu administracji publicznej PKWN. Po powołaniu 31 grudnia 1944 Rządu Tymczasowego został wiceministrem administracji publicznej. Od kwietnia do czerwca 1945 był ministrem administracji publicznej w dotychczasowym rządzie, a od lipca 1945 do lutego 1946 kierownikiem Wydziału Propagandy KC PPR, od grudnia 1945 zasiadając jednocześnie w Sekretariacie KC PPR[3]. Od 11 kwietnia 1945 był pełnomocnikiem generalnym rządu na Ziemie Zachodnie i Północne[15]. W latach 1946–1948 skierowano go na Śląsk, gdzie został I sekretarzem PPR w Katowicach. W tym czasie przewodniczył również „Społem” podczas tzw. bitwy o handel.
W czerwcu 1948 objął funkcję prezesa „Centralnego Związku Spółdzielczego” w celu podporządkowania, niezależnego dotąd od władz państwowych, ruchu spółdzielczego. 21 sierpnia 1948 przyjęto odpowiednie ustawy, które dały mu – jako przewodniczącemu CZS – prawo nadzoru, rewizji, opiniowania celowości istnienia oraz zatwierdzania statutów spółdzielni. W dniach 23–24 września 1948, w czasie obrad plenum Komisji Centralnej Związków Zawodowych, mianowano go na szefa „Centralnych Związków Zawodowych”; w sposób ostateczny zamknęło to proces całkowitego uzależniania związków zawodowych od reżimu komunistycznego; stały się one organizacją mającą przede wszystkim współdziałać w wymuszaniu zwiększenia produkcji. W okresie wewnątrzpartyjnej walki z tzw. gomułkowszczyzną wiernie stanął po stronie Bolesława Bieruta, ostro atakując Władysława Gomułkę za jego tzw. prawicowo-nacjonalistyczne odchylenia; w nagrodę za swoją postawę we wrześniu 1948 został wybrany ponownie w skład Sekretariatu KC PPR, z którą w grudniu tego samego roku przystąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od listopada 1948 do marca 1954 był kolejno w PPR i PZPR członkiem Biura Organizacyjnego, od maja 1950 także jego Sekretariatu. Od momentu powstania PZPR do listopada 1968 zasiadał w jej Komitecie Centralnym. Do marca 1954 był jednocześnie zastępcą członka, a następnie do lipca 1968 członkiem Biura Politycznego KC PZPR[3].
Sprawował po II wojnie światowej funkcje polityczne w wojsku (w lipcu 1949 mianowany został generałem brygady), obejmując w 1949 funkcję wiceministra obrony narodowej (12 czerwca 1950 został odwołany) oraz szefa Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[16]. 6 marca 1953 stanął na czele Ogólnonarodowego Komitetu Uczczenia Pamięci Józefa Stalina[17].
W latach 1950–1956 był jednym z sekretarzy Komitetu Centralnego PZPR. Po śmierci Bolesława Bieruta od marca do października 1956 pełnił funkcję I sekretarza tej partii. W PZPR reprezentował nurt środka, niezależny tak od „natolińczyków”, jak i „puławian”. W 1956 jego energiczna akcja zapobiegła wkroczeniu do Polski wojsk radzieckich, zaniepokojonych rozwojem wypadków w „bratnim kraju”[18]. Następnie do 1957 i w latach 1959–1964 (od 1959 do 1960 jako p.o.) ponownie był sekretarzem KC[3], odpowiadał za oświatę[19].
W latach 1957–1959 minister rolnictwa (na którym nie najlepiej się znał – co przyznawali nawet jego współpracownicy). W latach 1961–1964 zastępca przewodniczącego Rady Państwa, a od 12 sierpnia 1964 do 11 kwietnia 1968 jej przewodniczący[20]. 19 marca 1966 przekazał kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu odmowną decyzję władz w sprawie zaproszenia papieża Pawła VI, na obchody uroczystości tysiąclecia Chrztu Polski[20].
Po wydarzeniach marcowych, 8 kwietnia 1968 Biuro Polityczne KC PZPR przyjęło jego rezygnację z funkcji państwowych i partyjnych[21].
Pogrzeb
Pogrzeb Edwarda Ochaba odbył się 8 maja 1989 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[22]. W pogrzebie uczestniczyli m.in. członek Biura Politycznego KC PZPR Kazimierz Barcikowski, który wygłosił przemówienie pożegnalne, członkowie Biura Politycznego KC PZPR Stanisław Ciosek, Józef Czyrek, Zbigniew Michałek i Marian Orzechowski, sekretarz KC PZPR Zygmunt Czarzasty, zastępcy przewodniczącego Rady Państwa Zenon Komender i Tadeusz Szelachowski, wicepremier Janusz Patorski, a także minister współpracy gospodarczej z zagranicą Dominik Jastrzębski[23]. W imieniu przyjaciół i współpracowników Edwarda Ochaba pożegnał były minister spraw zagranicznych Stefan Jędrychowski[22].
Życie prywatne
Miał opinię przewidującego koniunkturalisty; zawsze popierał tych, którzy w danej chwili posiadali największą władzę; jedynym wyjątkiem była jego postawa w 1968, gdy z własnej woli zrzekł się wszystkich stanowisk państwowych i partyjnych. Żoną Edwarda Ochaba była Rozalia Ochab z domu Rachela Silbiger (1907–1996)[24], pochowana wraz z nim[22] (kwatera A4-tuje-1)[25]. Miał dwóch braci: Stanisława – polityka Stronnictwa Demokratycznego[26] i Jana – weterynarza. Córka Edwarda Ochaba Anna jest żoną Longina Pastusiaka, druga córka – Zofia (1943–2011) ukończyła studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, przez wiele lat uczyła matematyki w warszawskich szkołach. Została pochowana na Cmentarzu Żydowskim w Warszawie[27]. Trzecia córka Maryna jest tłumaczką. Czwarta córka Wanda jest dziennikarką.
Był bohaterem jednego z wywiadów w książce Teresy Torańskiej Oni[28].
Fragment wywiadu z byłym przewodniczącym Rady Państwa w książce Oni, w którym Edward Ochab m.in. z dumą wspominał stalinowski okres polskiej historii:
Mimo wszystko uważam jednak ten okres 1944–55 za okres najważniejszy, historycznie doniosłego etapu rozwoju, rewolucyjnego, o przełomowym znaczeniu, nikt go z naszych dziejów nie wymaże. Jestem przekonany, że pozostanie w dziejach jako fundament nowej epoki, ludowej epoki, w marszu do społeczeństwa bezklasowego.
Wybrane odznaczenia
- Order Budowniczych Polski Ludowej (1961)
- Order Virtuti Militari V klasy
- Order Krzyża Grunwaldu II i III klasy
- Order Sztandaru Pracy I klasy
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi
- Medal za Warszawę 1939–1945 (1946)[29]
- Śląski Krzyż Powstańczy
- Medal im. Ludwika Waryńskiego
- Złota Odznaka Zrzeszenia Prawników Polskich (1967[30])
- Order Czerwonej Gwiazdy (Związek Radziecki)
- Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” (Związek Radziecki)
- Wielki Łańcuch Królowej Saby z Plakietą (Etiopia, odznaczony w 1964 przez Cesarza Hajle Syllasje I)[31]
- Łańcuch Orderu Zasługi (Włochy, 1965)[32][33][34]
- Łańcuch Krzyża Wielkiego Orderu Białej Róży (Finlandia, 1965)[35]
- Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja, odznaczony w 1967 przez prezydenta Charlesa de Gaulle'a)[36]
Przypisy
- ↑ Stanisław Sopicki pełnił urząd ministra odbudowy administracji publicznej w rządzie Tomasza Arciszewskiego.
- ↑ Józef Maślanka i Edward Ochab pełnili urząd ministra administracji publicznej w nieuznawanym międzynarodowo Rządzie Tymczasowym RP.
- ↑ a b c d e f Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2020-08-28].
- ↑ Cenckiewicz 2011 ↓, s. 73.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 103.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 105.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 106.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 108.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 109.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 111.
- ↑ a b Cenckiewicz 2011 ↓, s. 44.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 112.
- ↑ Marzena Lipska: Aparat administracyjny PKWN [w:] Czasy Nowożytne 18–19, 27–34, Muzeum Historii Polski, 2005.
- ↑ Sprawozdanie stenograficzne z 4. posiedzenia Krajowej Rady Narodowej.
- ↑ Mariusz Lesław Krogulski: Okupacja w imię sojuszu, Warszawa 2000, s. 14.
- ↑ „Życie Warszawy”, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, s. 1.
- ↑ Powołanie Ogólnonarodowego Komitetu Uczczenia Pamięci Józefa Stalina [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 58, 7–8 marca 1953, s. 2.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 133–134.
- ↑ Zbigniew Osiński: Nauczanie historii w szkołach podstawowych w Polsce w latach 1944–1989: uwarunkowania organizacyjne oraz ideologiczno-polityczne, Lublin 2010, s. 89.
- ↑ a b Eisler 2014 ↓, s. 143.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 149.
- ↑ a b c Eisler 2014 ↓, s. 164.
- ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 108, 9 maja 1989, s. 1–2.
- ↑ Andrzej Szwarc, Marek Urbański, Paweł Wieczorkiewicz: Kto rządził Polską?, Warszawa 2007.
- ↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie. [dostęp 2020-08-28].
- ↑ Stanisław Gucwa: Od „Wici” do marszałka sejmu, Warszawa 1995.
- ↑ Nekrologi w „Gazecie Wyborczej” z 27 września 2011 i 28 września 2011.
- ↑ Oni, Teresa Torańska. lubimyczytac.pl. [dostęp 2020-08-28].
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43.
- ↑ Delegacja prawników u Edwarda Ochaba [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 285 (7414), 30 listopada 1967, s. 2.
- ↑ Cesarz Etiopii przybył do Polski [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 222, 18 września 1964, s. 1.
- ↑ Ochab Edward decorato di Gran Cordone. quirinale.it. [dostęp 2020-08-28]. (wł.).
- ↑ Order Odrodzenia dla G. Saragata. Odznaczenia włoskie dla przywódców polskich. „Dziennik Polski”. 246, s. 1, 16 października 1965.
- ↑ Uroczysta dekoracja w Belwederze odznaczeniami polskimi i włoskimi. „Dziennik Polski”. 246, s. 1, 16 października 1965.
- ↑ Suomen Valkoisen Ruusun ritarikunnan suurristin ketjujen ulkomaalaiset saajat. ritarikunnat.fi. [dostęp 2021-04-24].
- ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński: Legia Honorowa. Zarys historii orderu. Ostrołęka 1997, s. 62.
Bibliografia
- Mieczysław Rakowski: Przesilenie Grudniowe. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981, s. 69–70. ISBN 83-06-00635-6.
- Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 85. ISBN 83-60353-11-5.
- Janusz Królikowski: Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990. T. III M–S. Toruń: Muzeum Śląskie, 2010, s. 88–90. ISBN 978-83-7611-712-6.
- Jerzy Eisler: Siedmiu Wspaniałych. Warszawa: Czerwone i Czarne, 2014. ISBN 978-83-7700-042-7.
- kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
.jpg)
- kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
| W dniu zaprzysiężenia |
|
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
|
- kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
|
.svg)
|
Media użyte na tej stronie
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu II klasy
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
100th Anniversary of Lenin's Birth medal ribbon
Józef Cyrankiewicz, Prime Minister of Poland (People's Republic of Poland) 1947-1970
Bolesław Bierut, właśc. Bolesław Biernacki, ps. Janowski, Iwaniuk, Tomasz, Bieńkowski, Rutkowski, (ur. 18 kwietnia 1892 w Rurach Jezuickich, dziś dzielnica Lublina - zm. 12 marca 1956 w Moskwie) – polski działacz komunistyczny, przewodniczący Krajowej Rady Narodowej od 1944, pierwszy przywódca Polski Ludowej, prezydent RP od 1947, Przewodniczący KC PZPR od 1948, premier PRL od 1952.
Edward Osóbka_Morawski, Chairman of PKWN, Prime Minister of Communist Poland 1944-1947
Baretka Odznaki im. Ludwika Waryńskiego
Ribbon bar of the Order of the Red Star. The Soviet Union (USSR).
Grób Edwarda Ochaba
Edward Ochab (1906-1989) - Polish communist social activist and politician. From December 1948 he was a deputy member of the (communist) Polish United Workers' Party (PZPR) Politburo, and a full member from 1954. Between 20 March and 21 October 1956 first secretary of the party.
Baretka: Medal za Warszawę 1939-1945
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu III klasy
Baretka: Śląski Krzyż Powstańczy