Edward Ochab
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 16 sierpnia 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przewodniczący Rady Państwa | |
| Okres | od 12 sierpnia 1964 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Zastępca przewodniczącego Rady Państwa | |
| Okres | od 15 maja 1961 |
| Przynależność polityczna | |
| I sekretarz KC PZPR | |
| Okres | od 20 marca 1956 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister rolnictwa | |
| Okres | od 10 stycznia 1957 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister administracji publicznej | |
| Okres | od 7 kwietnia 1945 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
     _BAR.svg){kind=small}          | |
Edward Mieczysław Ochab, ps. „Feliks”, „Łukasz”, „Paweł”, „Ludwik”, „Adam”, „Wicek”, „Karol”[3] (ur. 16 sierpnia 1906 w Krakowie, zm. 1 maja 1989 w Warszawie) – polski polityk i działacz społeczny, działacz komunistyczny. Członek tajnego Centralnego Biura Komunistów Polski przy Komitecie Centralnym WKP(b) (1944). Generał brygady Wojska Polskiego, I sekretarz KC PZPR w 1956 i przewodniczący Rady Państwa w latach 1964–1968. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, członek Komisji Wojskowej Biura Politycznego KC PZPR nadzorującej ludowe Wojsko Polskie od maja 1949[4], nadzorujący prace Komitetu Słowiańskiego w Polsce, przewodniczący Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w latach 1950–1952, przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w latach 1965–1968. Budowniczy Polski Ludowej.
Życiorys
Wywodził się z chłopskiej rodziny z miejscowości Szówsko k. Jarosławia. Jego ojciec, Józef, był urzędnikiem w biurze adresowym, natomiast matka, Maria z domu Muller, robotnicą rolną[5][3]. W 1912 rozpoczął naukę w Szkole Wydziałowej w Krakowie. Od stycznia do września 1921 pracował jako robotnik w drukarni oraz warsztatach powroźniczych. Przez cztery lata uczył się w Akademii Handlowej w Krakowie. Po ukończeniu szkoły we wrześniu 1925 został buchalterem w Składnicy Kółek Rolniczych w Wieliczce. Ukończył wyższe studium spółdzielcze na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1927[6]. W tym samym roku została mu przyznana wojskowa kategoria „B”. Po rocznym odroczeniu 15 czerwca 1928 Powiatowa Komisja Uzupełnień Kraków-Miasto przyznała mu kategorię „A”. 1 sierpnia 1928 został skierowany do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zaleszczykach. Z powodu sympatii komunistycznych i niesubordynacji w październiku został usunięty ze Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty. W lutym 1928 uzyskał prawo do skrócenia służby wojskowej do 15 miesięcy[7]. Od połowy lat dwudziestych działał w ruchu spółdzielczym.
Latem 1929 wstąpił do Komunistycznej Partii Polski, za co był pięciokrotnie aresztowany. Należał też do Komunistycznego Związku Młodzieży Polski[3]. W latach 1933 i 1938 skazany na karę więzienia – dzięki czemu uniknął represji wielkiej czystki, które dotknęły działaczy KPP przebywających w ZSRR[8]. Uwolniony 7 września 1939 po ucieczce strażników więziennych. Udał się do Garwolina, jednak 11 września wrócił do Warszawy i wstąpił do 2 Robotniczego Pułku Obrony Warszawy (Robotnicza Brygada Obrony Warszawy), a następnie po kapitulacji stolicy przedostał się na teren okupacji sowieckiej[9]. Do chwili ataku Niemiec na ZSRR przebywał w Kijowie i Saratowie, gdzie pracował w sowieckim Wydawnictwie Literatury w Językach Obcych. Od czerwca 1941 do lutego 1942 był dowódcą drużyny w 750 Batalionie Robotniczym służył jako ochotnik w Armii Czerwonej[10].
II wojna światowa
Współorganizator Związku Patriotów Polskich oraz 1 Armii Wojska Polskiego w ZSRR. Skierowany przez Wszechzwiązkową Komunistyczną Partię (bolszewików) do 1 Polskiej Dywizji im. Tadeusza Kościuszki[11], od maja 1943 w stopniu podporucznika był w niej jednym z oficerów politycznych współpracującym z NKWD[11]; powierzono mu funkcję wykładowcy i kierownika szkoły dla podoficerów politycznych 2 Pułku Piechoty 1 Dywizji. Pod koniec grudnia 1943 w stopniu porucznika został mianowany zastępcą dowódcy ds. polityczno-wychowawczych powstającej wówczas 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta; odpowiadał za szkolenie polityczne żołnierzy. Uczestniczył w bitwie pod Lenino[12]. W jednym ze swoich raportów podsumowujących tę akcję pisał: „Ogromna większość żołnierzy pochodzących z tzw. kresów wschodnich pogodziła się z tym, że ziemie z większością ukraińską i białoruską wejdą w skład republik sowieckich. Powtarzają się pytania już nie o to, czy osadnicy odzyskają swoje stare parcele na kresach, lecz czy otrzymają odpowiednią rekompensatę w Polsce centralnej i zachodniej”[13].
W styczniu 1944 Edward Ochab wszedł w skład powołanego wówczas w Moskwie tajnego Centralnego Biura Komunistów Polski przy Komitecie Centralnym WKP (b), jako członek specjalnego zespołu złożonego z oficerów politycznych. Ich zadaniem była indoktrynacja polityczna w Wojsku Polskim, według linii ustalonej przez CBKP. Należał do najbardziej zaufanych członków tego zespołu, np. w maju 1944 wszedł – już jako major – do specjalnej politycznej komisji weryfikacyjnej, powstałej na mocy uchwały CBKP w Polskich Siłach Zbrojnych. W drugiej połowie 1944 był pułkownikiem i zastępcą dowódcy 1 Armii ds. polityczno-wychowawczych, a zarazem pełnomocnikiem Rady Wojennej tej armii. 25 lipca jako pełnomocnik Rady przybył na czele grupy operacyjnej (złożonej ze 152 oficerów i podoficerów) do Lublina w celu przygotowania tam siedziby Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. W pierwszych dniach sierpnia 1944 został włączony w skład Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej. Podczas obrad Krajowej Rady Narodowej w Lublinie (9–11 września 1944) mówił: „Organizuje się w Polsce rząd demokratyczny i dawne chwasty nie mogą więcej istnieć, wrócić do władzy. (...) Niestraszna jest dla nas wroga polityka AK, idąca na rękę hitlerowskim przywódcom. (...) Jasną jest rzeczą, że należy spowodować, aby z ludźmi takimi rozprawić się po wojskowemu (...). Oni są w stanie nam szkodzić i ich należy zniszczyć”[14].
Działalność w Polsce Ludowej
23 listopada objął kierownictwo resortu administracji publicznej PKWN. Po powołaniu 31 grudnia 1944 Rządu Tymczasowego został wiceministrem administracji publicznej. Od kwietnia do czerwca 1945 był ministrem administracji publicznej w dotychczasowym rządzie, a od lipca 1945 do lutego 1946 kierownikiem Wydziału Propagandy KC PPR, od grudnia 1945 zasiadając jednocześnie w Sekretariacie KC PPR[3]. Od 11 kwietnia 1945 był pełnomocnikiem generalnym rządu na Ziemie Zachodnie i Północne[15]. W latach 1946–1948 skierowano go na Śląsk, gdzie został I sekretarzem PPR w Katowicach. W tym czasie przewodniczył również „Społem” podczas tzw. bitwy o handel.
W czerwcu 1948 objął funkcję prezesa „Centralnego Związku Spółdzielczego” w celu podporządkowania, niezależnego dotąd od władz państwowych, ruchu spółdzielczego. 21 sierpnia 1948 przyjęto odpowiednie ustawy, które dały mu – jako przewodniczącemu CZS – prawo nadzoru, rewizji, opiniowania celowości istnienia oraz zatwierdzania statutów spółdzielni. W dniach 23–24 września 1948, w czasie obrad plenum Komisji Centralnej Związków Zawodowych, mianowano go na szefa „Centralnych Związków Zawodowych”; w sposób ostateczny zamknęło to proces całkowitego uzależniania związków zawodowych od reżimu komunistycznego; stały się one organizacją mającą przede wszystkim współdziałać w wymuszaniu zwiększenia produkcji. W okresie wewnątrzpartyjnej walki z tzw. gomułkowszczyzną wiernie stanął po stronie Bolesława Bieruta, ostro atakując Władysława Gomułkę za jego tzw. prawicowo-nacjonalistyczne odchylenia; w nagrodę za swoją postawę we wrześniu 1948 został wybrany ponownie w skład Sekretariatu KC PPR, z którą w grudniu tego samego roku przystąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od listopada 1948 do marca 1954 był kolejno w PPR i PZPR członkiem Biura Organizacyjnego, od maja 1950 także jego Sekretariatu. Od momentu powstania PZPR do listopada 1968 zasiadał w jej Komitecie Centralnym. Do marca 1954 był jednocześnie zastępcą członka, a następnie do lipca 1968 członkiem Biura Politycznego KC PZPR[3].
Sprawował po II wojnie światowej funkcje polityczne w wojsku (w lipcu 1949 mianowany został generałem brygady), obejmując w 1949 funkcję wiceministra obrony narodowej (12 czerwca 1950 został odwołany) oraz szefa Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[16]. 6 marca 1953 stanął na czele Ogólnonarodowego Komitetu Uczczenia Pamięci Józefa Stalina[17].
W latach 1950–1956 był jednym z sekretarzy Komitetu Centralnego PZPR. Po śmierci Bolesława Bieruta od marca do października 1956 pełnił funkcję I sekretarza tej partii. W PZPR reprezentował nurt środka, niezależny tak od „natolińczyków”, jak i „puławian”. W 1956 jego energiczna akcja zapobiegła wkroczeniu do Polski wojsk radzieckich, zaniepokojonych rozwojem wypadków w „bratnim kraju”[18]. Następnie do 1957 i w latach 1959–1964 (od 1959 do 1960 jako p.o.) ponownie był sekretarzem KC[3], odpowiadał za oświatę[19].
W latach 1957–1959 minister rolnictwa (na którym nie najlepiej się znał – co przyznawali nawet jego współpracownicy). W latach 1961–1964 zastępca przewodniczącego Rady Państwa, a od 12 sierpnia 1964 do 11 kwietnia 1968 jej przewodniczący[20]. 19 marca 1966 przekazał kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu odmowną decyzję władz w sprawie zaproszenia papieża Pawła VI, na obchody uroczystości tysiąclecia Chrztu Polski[20].
Po wydarzeniach marcowych, 8 kwietnia 1968 Biuro Polityczne KC PZPR przyjęło jego rezygnację z funkcji państwowych i partyjnych[21].
Pogrzeb
Pogrzeb Edwarda Ochaba odbył się 8 maja 1989 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[22]. W pogrzebie uczestniczyli m.in. członek Biura Politycznego KC PZPR Kazimierz Barcikowski, który wygłosił przemówienie pożegnalne, członkowie Biura Politycznego KC PZPR Stanisław Ciosek, Józef Czyrek, Zbigniew Michałek i Marian Orzechowski, sekretarz KC PZPR Zygmunt Czarzasty, zastępcy przewodniczącego Rady Państwa Zenon Komender i Tadeusz Szelachowski, wicepremier Janusz Patorski, a także minister współpracy gospodarczej z zagranicą Dominik Jastrzębski[23]. W imieniu przyjaciół i współpracowników Edwarda Ochaba pożegnał były minister spraw zagranicznych Stefan Jędrychowski[22].
Życie prywatne
Miał opinię przewidującego koniunkturalisty; zawsze popierał tych, którzy w danej chwili posiadali największą władzę; jedynym wyjątkiem była jego postawa w 1968, gdy z własnej woli zrzekł się wszystkich stanowisk państwowych i partyjnych. Żoną Edwarda Ochaba była Rozalia Ochab z domu Rachela Silbiger (1907–1996)[24], pochowana wraz z nim[22] (kwatera A4-tuje-1)[25]. Miał dwóch braci: Stanisława – polityka Stronnictwa Demokratycznego[26] i Jana – weterynarza. Córka Edwarda Ochaba Anna jest żoną Longina Pastusiaka, druga córka – Zofia (1943–2011) ukończyła studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, przez wiele lat uczyła matematyki w warszawskich szkołach. Została pochowana na Cmentarzu Żydowskim w Warszawie[27]. Trzecia córka Maryna jest tłumaczką. Czwarta córka Wanda jest dziennikarką.
Był bohaterem jednego z wywiadów w książce Teresy Torańskiej Oni[28].
Fragment wywiadu z byłym przewodniczącym Rady Państwa w książce Oni, w którym Edward Ochab m.in. z dumą wspominał stalinowski okres polskiej historii:
Mimo wszystko uważam jednak ten okres 1944–55 za okres najważniejszy, historycznie doniosłego etapu rozwoju, rewolucyjnego, o przełomowym znaczeniu, nikt go z naszych dziejów nie wymaże. Jestem przekonany, że pozostanie w dziejach jako fundament nowej epoki, ludowej epoki, w marszu do społeczeństwa bezklasowego.
Wybrane odznaczenia
- Order Budowniczych Polski Ludowej (1961)
- Order Virtuti Militari V klasy
- Order Krzyża Grunwaldu II i III klasy
- Order Sztandaru Pracy I klasy
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi
- Medal za Warszawę 1939–1945 (1946)[29]
- Śląski Krzyż Powstańczy
- Medal im. Ludwika Waryńskiego
- Złota Odznaka Zrzeszenia Prawników Polskich (1967[30])
- Order Czerwonej Gwiazdy (Związek Radziecki)
- Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” (Związek Radziecki)
- Wielki Łańcuch Królowej Saby z Plakietą (Etiopia, odznaczony w 1964 przez Cesarza Hajle Syllasje I)[31]
- Łańcuch Orderu Zasługi (Włochy, 1965)[32][33][34]
- Łańcuch Krzyża Wielkiego Orderu Białej Róży (Finlandia, 1965)[35]
- Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja, odznaczony w 1967 przez prezydenta Charlesa de Gaulle'a)[36]
Przypisy
- ↑ Stanisław Sopicki pełnił urząd ministra odbudowy administracji publicznej w rządzie Tomasza Arciszewskiego.
- ↑ Józef Maślanka i Edward Ochab pełnili urząd ministra administracji publicznej w nieuznawanym międzynarodowo Rządzie Tymczasowym RP.
- ↑ a b c d e f Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2020-08-28].
- ↑ Cenckiewicz 2011 ↓, s. 73.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 103.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 105.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 106.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 108.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 109.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 111.
- ↑ a b Cenckiewicz 2011 ↓, s. 44.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 112.
- ↑ Marzena Lipska: Aparat administracyjny PKWN [w:] Czasy Nowożytne 18–19, 27–34, Muzeum Historii Polski, 2005.
- ↑ Sprawozdanie stenograficzne z 4. posiedzenia Krajowej Rady Narodowej.
- ↑ Mariusz Lesław Krogulski: Okupacja w imię sojuszu, Warszawa 2000, s. 14.
- ↑ „Życie Warszawy”, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, s. 1.
- ↑ Powołanie Ogólnonarodowego Komitetu Uczczenia Pamięci Józefa Stalina [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 58, 7–8 marca 1953, s. 2.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 133–134.
- ↑ Zbigniew Osiński: Nauczanie historii w szkołach podstawowych w Polsce w latach 1944–1989: uwarunkowania organizacyjne oraz ideologiczno-polityczne, Lublin 2010, s. 89.
- ↑ a b Eisler 2014 ↓, s. 143.
- ↑ Eisler 2014 ↓, s. 149.
- ↑ a b c Eisler 2014 ↓, s. 164.
- ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 108, 9 maja 1989, s. 1–2.
- ↑ Andrzej Szwarc, Marek Urbański, Paweł Wieczorkiewicz: Kto rządził Polską?, Warszawa 2007.
- ↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie. [dostęp 2020-08-28].
- ↑ Stanisław Gucwa: Od „Wici” do marszałka sejmu, Warszawa 1995.
- ↑ Nekrologi w „Gazecie Wyborczej” z 27 września 2011 i 28 września 2011.
- ↑ Oni, Teresa Torańska. lubimyczytac.pl. [dostęp 2020-08-28].
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43.
- ↑ Delegacja prawników u Edwarda Ochaba [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 285 (7414), 30 listopada 1967, s. 2.
- ↑ Cesarz Etiopii przybył do Polski [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 222, 18 września 1964, s. 1.
- ↑ Ochab Edward decorato di Gran Cordone. quirinale.it. [dostęp 2020-08-28]. (wł.).
- ↑ Order Odrodzenia dla G. Saragata. Odznaczenia włoskie dla przywódców polskich. „Dziennik Polski”. 246, s. 1, 16 października 1965.
- ↑ Uroczysta dekoracja w Belwederze odznaczeniami polskimi i włoskimi. „Dziennik Polski”. 246, s. 1, 16 października 1965.
- ↑ Suomen Valkoisen Ruusun ritarikunnan suurristin ketjujen ulkomaalaiset saajat. ritarikunnat.fi. [dostęp 2021-04-24].
- ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński: Legia Honorowa. Zarys historii orderu. Ostrołęka 1997, s. 62.
Bibliografia
- Mieczysław Rakowski: Przesilenie Grudniowe. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981, s. 69–70. ISBN 83-06-00635-6.
- Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 85. ISBN 83-60353-11-5.
- Janusz Królikowski: Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990. T. III M–S. Toruń: Muzeum Śląskie, 2010, s. 88–90. ISBN 978-83-7611-712-6.
- Jerzy Eisler: Siedmiu Wspaniałych. Warszawa: Czerwone i Czarne, 2014. ISBN 978-83-7700-042-7.
- kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
.jpg)
- kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
| W dniu zaprzysiężenia |
|
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
|
- kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
|
.svg)
|
Media użyte na tej stronie
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu III klasy
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Baretka Odznaki im. Ludwika Waryńskiego
Ribbon bar of the Order of the Red Star. The Soviet Union (USSR).
Grób Edwarda Ochaba
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu II klasy
100th Anniversary of Lenin's Birth medal ribbon
Edward Osóbka_Morawski, Chairman of PKWN, Prime Minister of Communist Poland 1944-1947
Edward Ochab (1906-1989) - Polish communist social activist and politician. From December 1948 he was a deputy member of the (communist) Polish United Workers' Party (PZPR) Politburo, and a full member from 1954. Between 20 March and 21 October 1956 first secretary of the party.
Bolesław Bierut, właśc. Bolesław Biernacki, ps. Janowski, Iwaniuk, Tomasz, Bieńkowski, Rutkowski, (ur. 18 kwietnia 1892 w Rurach Jezuickich, dziś dzielnica Lublina - zm. 12 marca 1956 w Moskwie) – polski działacz komunistyczny, przewodniczący Krajowej Rady Narodowej od 1944, pierwszy przywódca Polski Ludowej, prezydent RP od 1947, Przewodniczący KC PZPR od 1948, premier PRL od 1952.
Józef Cyrankiewicz, Prime Minister of Poland (People's Republic of Poland) 1947-1970
Baretka: Medal za Warszawę 1939-1945
Baretka: Śląski Krzyż Powstańczy