Edward Pisula

Edward Pisula

Tama

podpułkownik kawalerii
Data i miejsce urodzenia	9 października 1898 Nowosielce Gniewosz, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	12 lipca 1945 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1916–1945
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Armia Krajowa ludowe Wojsko Polskie
Jednostki	3 Pułk Ułanów
Stanowiska	dowódca pułku
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Edward Jan Pisula ps. „Tama” (ur. 9 października 1898 w Nowosielcach Gniewosz, zm. 12 lipca 1945 w Warszawie) – podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego, szef Kedywu Okręgu Tarnopolskiego Armii Krajowej.

Życiorys

Edward Jan Pisula urodził się 9 października 1898 w Nowosielcach Gniewosz^[1][2]. Był synem Jana (robotnik wzgl. sługa kolejowy^[2], pochodzący z Trzciany) i Marii z domu Kawałko. Był najstarszym z siedmiorga rodzeństwa (Tadeusz, Jadwiga, Magdalena, Helena, Genowefa i Maria). Najmłodsza z sióstr – Maria, 26 stycznia 1936 urodziła syna Jana Tadeusza Stanisławskiego.

Kształcił się Gimnazjum Męskim w Sanoku, gdzie należał do skautingu, a w roku szkolnym 1917/1918 ukończył VII klasę jako prywatysta^[3].

Po wybuchu I wojny światowej od maja 1916 służył w armii austro-węgierskiej jako jednoroczny ochotnik w 45 galicyjskim pułku piechoty. Ukończył szkołę podoficerską tego pułku w Przemyślu, a następnie szkołę oficerską w Radymnie. W szeregach tego pułku walczył na froncie włoskim do końca października 1918 po czym wrócił do domu.

W listopadzie 1918 wstąpił jako ochotnik do szwadronu ułanów sanockich w Olchowcach, który wkrótce włączono do 8 pułku ułanów. Brał udział w wojnie z bolszewikami najpierw jako dowódca plutonu, a następnie szwadronu. Zasłynął jako brawurowy jeździec, świetny dowódca. 31 sierpnia 1920 brał udział w szarży pułku podczas bitwy pod Komarowem. Za zasługi w wojnie odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari i dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Pod koniec służby w tym pułku był dowódca szkoły podoficerskiej. W szeregach 8 pułku ułanów służył do 1928. Od lipca 1928 instruktorem w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. W grudniu 1929 został zwolniony ze stanowiska instruktora-wychowawcy i oddany do dyspozycji komendanta Centrum Wyszkolenia Kawalerii^[4]. W lutym 1930 został przeniesiony do 9 pułku ułanów w Trembowli^[5] na stanowisko dowódcy szwadronu.

W lipcu 1935 został przeniesiony do 2 pułku szwoleżerów w Starogardzie na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego we Włocławku^[6]. W październiku 1936 został przesunięty na stanowisko kwatermistrza pułku. W lutym 1938 został przeniesiony do 10 pułku strzelców konnych w Łańcucie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku.

W obliczu nadchodzącej wojny, w sierpniu 1939, mianowany został I zastępcą ppłk. dypl. Zygmunta Miłkowskiego, dowódcy 23 pułku ułanów stacjonującego w Postawach i wchodzącego w skład Wileńskiej Brygady Kawalerii. Po rozwiązaniu pułku przedostał się do rejonu góry Łysicy. Wziął udział w walkach partyzanckich w Górach Świętokrzyskich. Późną jesienią razem z ppłk. Miłkowskim przedostał się do Krakowa i włączył w działalność konspiracyjną. Pełnił różne funkcje w Komendzie Krakowskiego Okręgu Związku Walki Zbrojnej. W 1942, zagrożony dekonspiracją, został przeniesiony do Tarnopola, gdzie objął komendę Inspektoratu lecz gdy doszło do konfliktu z komendantem Okręgu ppłk. Franciszkiem Studzińskim ps. „Radwan” został przeniesiony do rezerwy. W połowie 1943 wyznaczony został na szefa Kedywu Okręgu Tarnopolskiego AK. Bardzo szybko rozbudował struktury dywersji we wszystkich inspektoratach okręgu. Cieszył się wysokim poważaniem i zaufaniem wśród żołnierzy, brał czynnie udział w wielu akcjach a w lecie 1944 również w akcji „Burza”.

Pod koniec lata 1944 wstąpił ochotniczo do LWP i został mianowany dowódcą 3 pułku ułanów, który objął 6 września w Lublinie. Razem z pułkiem dotarł do Warszawy i przygotowywał pułk do przeprawy przez Wisłę, aby iść na pomoc powstańcom Warszawy. Zdradzony przez innego oficera, zdekonspirowany jako czynny członek AK, internowany został w obozie NKWD dla żołnierzy AK w Skrobowie. Po słynnej ucieczce 48 podchorążych w kwietniu 1945, został aresztowany i więziony najpierw na Zamku w Lublinie, potem w siedzibie Zarządu Głównego Informacji Wojskowej we Włochach koło Warszawy w potwornych warunkach. Poddawany okrutnym śledztwom był zbyt słaby, aby uczestniczyć w rozprawie sądowej, w czasie której skazany został przez Mieczysława Widaja, sławnego „kata” AK – owców na trzy lata pozbawienia wolności za to, że wiedział o planowanym spisku lecz nie doniósł dowództwu. Przewieziony dnia 5 lipca 1945 z Głównego Zarządu Informacji Wojskowej do więzienia przy ul. 11 Listopada na Pradze zwanym „Toledo”. Zmarł 12 lipca w wyniku nieludzkiego śledztwa. Nie jest znane miejsce jego „pochówku”.

Rodzina

W 1930 zawarł związek małżeński z Marią Aleksandrą (ur. 1910 w Berezowicy Wielkiej?), córką Jana Gużkowskiego-Janickiego (ur. 1868), majora kawalerii. Jej bracia służyli razem z Edwardem Pisulą w kawalerii: Andrzej (1897–1920), podporucznik 8 pułku ułanów, kawaler Virtuti Militari, Jerzy Franciszek (1898–1979), porucznik rezerwy 8 pułku ułanów i Marcin (1902–1939), porucznik 8 szwadronu pionierów, kawaler Virtuti Militari. Ze związku z Marią urodziło się dwoje dzieci. W 1931 syn Tadeusz Kajetan, a rok później córka Maria.

Awanse

• porucznik – w 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów jazdy (od 1924 - kawalerii)
• rotmistrz – 12 kwietnia 1927 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 28 lokatą w korpusie oficerów kawalerii
• major – 27 czerwca 1935 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 i 7 lokatą w korpusie oficerów kawalerii
• podpułkownik – 1944

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)^[7]
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Srebrny Krzyż Zasługi

Miejsca pamięci

• tablica pamiątkowa w Kwatera na Łączce
• tablica pamiątkowa na Pomniku na cmentarzu Bródnowskim

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Kornel Krzeczunowicz, Ułani księcia Józefa. Historia 8 Pułku Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego 1784-1945, Londyn 1960
• Jerzy Węgierski, Grzegorz Mazur, Konspiracja lwowska 1939-1944: słownik biograficzny, Katowice 1997, ISBN 83-86250-09-7
• Jerzy Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989, Wydawnictwo Pax, ISBN 83-211-1044-4
• Jerzy Węgierski, Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol, Wydawnictwo „Platan”, Kraków 1996 (9)
• Jerzy Ślaski, Skrobów: dzieje obozu NKWD dla żołnierzy AK : 1944-1945, Warszawa 1990
• EdwardE. Kospath-Pawłowski EdwardE., Hej, Hej Ułani, StefanS. Pataj, MaciejM. Szczurowski, wyd. Wyd. 1, Warszawa: Egros, 1996, ISBN 83-86268-57-3, OCLC 37937761 .
• Antoni Żurowski, W walce z dwoma wrogami: [Historia której nie znasz], Oficyna Wydawnicza Rytm (Warszawa)1991
• Władysław Bartosz: Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939-1956. T. 11. Kraków: Barbara, 2005, s. 104. ISBN 83-921802-1-6.