Edward Pytko

Edward Pytko
podporucznik pilot
Data i miejsce urodzenia	14 września 1929 Wiewiórka
Data i miejsce śmierci	29 sierpnia 1952 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1949-1952
Siły zbrojne	ludowe Wojsko Polskie
Formacja	Siły Powietrzne RP
Jednostki	Oficerska Szkoła Lotnicza nr 5
Stanowiska	pilot instruktor

Kwatera „na Łączce”, klepsydra pamiątkowa ppor. pil. Edwarda Pytko z Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5.

Grób ppor pilota Edwarda Pytko w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

(c) Zlisiecki z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Kwatera „na Łączce”. Pomnik symbolizujący literę V wraz z klepsydrami.

Edward Pytko (ur. 14 września 1929 w Wiewiórce, zm. 29 sierpnia 1952 w Warszawie) – podporucznik pilot ludowego Wojska Polskiego.

Życiorys

Syn Wojciecha i Zofii z Mikrutów. 25 września 1949 ochotniczo wstąpił do Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie. W lipcu 1951 ukończył Oficerską Szkołę Lotniczą nr 5. Był absolwentem pierwszej promocji Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5, która odbyła się 15 lipca 1951 w Dęblinie. Został promowany na stopień chorążego jako pilot samolotu myśliwskiego. Aktu promocji dokonał komendant uczelni OSL-4 płk obs. pil. Szczepan Ścibior^[1]. Po szkole został skierowany służbowo do 3 Eskadry Pilotażu Bojowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5 w Radomiu na stanowisko pilota instruktora. Z początkiem kwietnia 1952, po przebazowaniu eskadry na lotnisko w Izbicku, szkolił podchorążych z Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5 na samolotach Jak-9^[2].

21 lipca 1952, jak wspomina rodzina, otrzymał rozkaz pełnienia funkcji niezgodnej z sumieniem. To zapewne było powodem jego dramatycznej próby ucieczki za granicę. 7 sierpnia 1952 około godz. 15 samolotem Jak-9 wykonał lot na południe, przez terytorium Czechosłowacji, kierując się w stronę Berlina (w tym samym czasie został rozstrzelany płk obs. pil. Szczepan Ścibior^[3]). Ścigany po przekroczeniu granicy, zmuszony do kluczenia w chmurach, z braku paliwa został zmuszony do lądowania na najbliższym lotnisku, w Wiener Neustadt, strefie okupacyjnej Austrii kontrolowanej przez władze ZSRR^[4], odległej zaledwie o 2 minuty lotu od strefy amerykańskiej. Natychmiast zatrzymany, odstawiony do Polski.

18 sierpnia 1952 Sąd Wojsk Lotniczych pod przewodnictwem majora Aleksandra Filiksa skazał go na podstawie art. 90 Kodeksu karnego Wojska Polskiego na karę śmierci, sygn. akt: S.lot 130/52^[5]. W celi śmierci na Mokotowie trzymał się twardo. „Próbowałem, pech, nie udało się – trzeba płacić” – mówił współtowarzyszowi więziennej niedoli Zygmuntowi Walterowi-Jankemu. Prezydent Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Został stracony 29 sierpnia 1952 w więzieniu mokotowskim. Grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym w Kwaterze „na Łączce”.

1 marca 2015 Instytut Pamięci Narodowej potwierdził, że wśród szczątków wydobytych w Kwaterze na Łączce na warszawskich Powązkach Wojskowych zidentyfikowano szczątki Edwarda Pytki^[6].

Przypisy

Bibliografia

• Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945–56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991. zob. też Straceni w Więzieniu mokotowskim.
• AIPN, Teczki więźniów 1952, Pytko Edward
• Z.W. Janke, Towarzysze z celi śmierci, „Dziennik Polski”, 15–16 VII 1989
• Z. Taranienko, Nasze Termopile..., s. 241
• "Wokanda” 1990, nr 9 (listy)
• Krzysztof Szwagrzyk: Zbrodnie w majestacie prawa 1944-1955. Warszawa: ABC Future, 2000, s. 231. ISBN 83-86788-46-1.
• Janusz Ziółkowski, Andrzej Marciniuk: Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych, 75 lat Dęblińskiej Szkoły Orląt. Toruń-Dęblin: Adam Marszałek, 2001, s. 78. ISBN 83-7174-711-X.
• Andrzej Marciniuk: Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych, Zeszyty Naukowe, Radom Zasłużony Ośrodek Wojskowego Szkolnictwa Lotniczego, Materiały z Konferencji Naukowej 15-16 IV 2005r. Dęblin: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych, 2006, s. 26-156. ISSN 1641-9723.