Edward Szymański (poeta)

Edward Szymański
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

9 września 1907
Warszawa

Data i miejsce śmierci

15 grudnia 1943
Auschwitz-Birkenau

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Ważne dzieła
  • 20 milionów
  • Do mieszkańców Marsa
  • ABC
  • Słońce na szynach
Odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu II klasy
Kamienica przy ul. Wolskiej 54 w Warszawie, w której w latach 1919–1934 mieszkał Edward Szymański
Tablica pamiątkowa na kamienicy przy ul. Wolskiej 54

Edward Szymański (ur. 9 września 1907 w Warszawie, zm. 15 grudnia 1943 w Auschwitz-Birkenau) – lewicowy poeta i dziennikarz związany z warszawską Wolą, satyryk, działacz PPS.

Życiorys

Studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W różnych okresach życia pracował na poczcie oraz był robotnikiem i nauczycielem[1]. Działał w PPS, a tematyce robotniczej oraz socjalistycznej poświęcił wiele utworów[1]. Angażował się w działalność antyfaszystowską[2]. Działał w Związku Transportowców oraz w Związku Drukarzy. Był działaczem Czerwonego Harcerstwa TUR, ZNMS „Życie” i Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych.

Po wybuchu II wojny światowej próbował przedostać się na wschód. Miał wypadek samochodowy, wskutek którego przechodził trepanację czaszki[3]. Razem z rodziną przeniósł się do domu na pograniczu wsi Drgicz i Stoczek[3]. Udzielał tam schronienia poszukiwanym przez Niemców działaczom konspiracyjnym. Ukrywał się w wioskach podlaskich od 1942 roku. Po aresztowaniu przez gestapo był przetrzymywany w więzieniu na Pawiaku przez ok. 3 miesiące. Zginął 15 grudnia 1943 w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau[1].

Życie prywatne

Miał dwie żony. Pierwszą była Maria, z domu Patryn (Szymański posługiwał się pseudonimem Marian Patryn), która zmarła. Drugą była Natalia z domu Ładosz, z którą miał dwoje dzieci, syna Łukasza i córkę Ewę[1].

Twórczość

Tworzył różne gatunki literackie, wśród nich: poezje, satyry, fraszki, piosenki i nowele. Pisał również inscenizacje, recenzje i zajmował się publicystyką. Tworzył utwory dla dzieci. Przetłumaczył z łaciny poemat Lukrecjusza O naturze wszechrzeczy (łac. De rerum natura)[1]. Posługiwał się pseudonimem Marian Patryn[4].

Poezja
  • 20 milionów [5](1932) – nakład został skonfiskowany przez cenzurę;
  • Miłość przez małe "m" [6] (1933)
  • Do mieszkańców Marsa[7] (1934);
  • ABC (1936) – wiersze dla dzieci;
  • Słońce na szynach (1937);[8]
Piosenki
  • Piosenki robotnicze (1938)[1];
Publicystyka

W latach 1932–1933 współredagował tygodnik „Płomienie”[4], a w latach 1932–1935 redagował „Przegląd Futrzany i Kuśnierski”[1]. Współredagował tygodnik dla dzieci i młodzieży „Płomyk” oraz inne czasopisma wydawane przez Związek Nauczycielstwa Polskiego.

Odznaczenia

W 1946, decyzją Krajowej Rady Narodowej, został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Grunwaldu II klasy[1].

Upamiętnienie

Jest patronem:

  • Szkoły Podstawowej Nr 23 w Warszawie[9]
  • Publicznej Szkoły Podstawowej w Grzebowilku
  • Powiatowego Zespołu Nr 5 Szkół Budowlanych w Oświęcimiu
  • Szkoły Podstawowej w Stoczku.

Jego imieniem nazwano park na Woli w Warszawie; w parku znajduje się także jego popiersie. Jego imieniem nazwano ulice w Łodzi i Warszawie.

Przypisy

  1. a b c d e f g h Roman Loth, przedmowa do Edward Szymański, Wiersze wybrane, Czytelnik, Warszawa 1954
  2. Edward Szymański: Wybór wierszy. Warszawa: Czytelnik, 1977.
  3. a b Łukasz Szymański, przedmowa do: Edward Szymański, Świat oczom ciekawym otwarty, Nasza Księgarnia, Warszawa 1986, ISBN 83-10-08028-X
  4. a b Mała encyklopedia powszechna PWN t.6., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, ISBN 83-01-11097-X
  5. Edward Szymański, 20 miljonów : poezje, polona.pl [dostęp 2020-05-09].
  6. Edward Szymański, Miłość przez małe "m", polona.pl [dostęp 2020-05-09].
  7. Edward Szymański, Do mieszkańców Marsa, Na okł. rok wyd.: 1934., polona.pl [dostęp 2020-05-09].
  8. Edward Szymański, Słońce na szynach : poezje, polona.pl [dostęp 2020-05-09].
  9. Symbole – Szkoła Podstawowa nr 23 w Warszawie (pol.). sp23.warszawa.pl. [dostęp 2016-12-16].

Bibliografia

  • Praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Kieniewiczowej i Aliny Sokołowskiej: Od Agrykoli do Żywnego. Mały słownik patronów ulic warszawskich. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968, s. 174-175.
  • Szymański Edward. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 50. Warszawa – Kraków: Instytut Historii PAN, 2014, s. 158–161. ISBN 978-83-63352-36-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Order Krzyża Grunwaldu 2 Klasy BAR.svg
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu II klasy
Kamienica przy ul. Wolskiej 54 w Warszawie 2022.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kamienica przy ul. Wolskiej 54 w Warszawie
Poeta Edward Szymański.jpg
Poeta Edward Szymański
Tablica upamiętniająca Edwarda Szymańskiego na kamienicy przy ul. Wolskiej 54 w Warszawie.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Tablica upamiętniająca Edwarda Szymańskiego na kamienicy przy ul. Wolskiej 54 w Warszawie