Edward Wania

Edward Wania

podpułkownik kawalerii
Data i miejsce urodzenia	13 października 1897 Ottynia, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Katyń, RFSRR, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby	do 1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	2 Pułk Ułanów 9 Pułk Ułanów Małopolskich 3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich 13 Szwadron Kawalerii Grupa Kawalerii ppłk. Wani
Stanowiska	dowódca szwadronu kwatermistrz pułku komendant szkoły dowódca grupy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa)
Odznaczenia

Edward Maksymilian Wania (ur. 13 października 1897 w Ottyni, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Urodził się w Ottyni^[1] jako syn Jana i Reginy, z domu Starkiewicz. Absolwent szkoły powszechnej, gimnazjum i seminarium nauczycielskiego w Krakowie. Należał do Związku Strzeleckiego. Od 16 sierpnia 1914 w Legionach Polskich. Przydzielony do 3 pułku piechoty w składzie II Brygady. Od 1 maja 1915 do 18 lutego 1918 służył w 2 pułku ułanów, z którym odbył kampanię karpacką, w Królestwie Polskich i na Wołyniu. Członek POW.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego, skierowany do 9 pułku ułanów. W stopniu porucznika brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 w szeregach 9 pułku Ułanów Małopolskich i 3 pułku szwoleżerów. W 1923 był zweryfikowany w stopniu porucznika kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[2], a następnie został awansowany na stopień rotmistrza kawalerii ze starszeństwem z 1 lipca 1923^[3]. W latach 20. pozostawał oficerem 9 pułku ułanów, stacjonującym w Trembowli^[4][5]. Z dniem 28 lutego 1925 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy 13 Szwadronu Kawalerii^[6][7][8]. 2 kwietnia 1929 roku został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 roku i 23. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[9]. 31 marca 1930 roku został przesunięty ze stanowiska dowódcy szwadronu liniowego na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego 9 pułku ułanów w Stanisławowie^[10][11][12]. 11 kwietnia 1933 roku ogłoszono jego przeniesienie do 3 pułku szwoleżerów na stanowisko kwatermistrza^[13]. Skończył kurs kwatermistrzowski przy Wyższej Szkole Wojennej i odbył praktykę w 4 dywizjonie artylerii konnej. W 1935 zamieszkał w Grudziądzu i został tam komendantem Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii^[14]. Został awansowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1936^[15], a miesiąc później odkomenderowany do 9 pułku ułanów, gdzie został zastępcą dowódcy pułku. Od 1937 ponownie komendant Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii.

Po wybuchu II wojny światowej 1939, w okresie kampanii wrześniowej 10 września 1939 został mianowany dowódcą grupy swojego imienia w składzie Grupy Operacyjnej gen. Jana Kruszewskiego. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, został aresztowany przez Sowietów podczas próby przedostania się do Rumunii. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku. O jego pobycie tam wspomniał w swojej relacji inny jeniec, absolwent grudziądzkiej szkoły podchorążych Zdzisław Peszkowski^[16][17], wskazując, że podpułkownik Wania nosił Order Virtuti Militari, oznajmiając także nadzorującym jeńców funkcjonariuszom NKWD, iż odznaczenie otrzymał za wojną polsko-bolszewicką z 1920^[18]. Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 4030^[19]. Przy zwłokach Edwarda Wani zostały odnalezione wizytówki^[20].

Grób symboliczny Edwarda Wani na Nowym Cmentarzu w Zakopanem (kw. P3)

Jego żoną była Maria, z domu Ujejska, z którą miał syna Andrzeja.

Upamiętnienie

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło awansował go pośmiertnie do stopnia pułkownika^[21]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[22].

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” Edward Wania został uhonorowany poprzez zasadzenie Dębu Pamięci przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 w Łopusznie.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 3687 - 1921^[23][24]
• Krzyż Niepodległości z 6 czerwca 1931^[15]
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Srebrny Krzyż Zasługi - 1926^[15]
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[25]

Zobacz też

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Przegląd Kawaleryjski, 1930.
• Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 668. [dostęp 2017-06-04].
• Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej. Edward Wania. Muzeum Katyńskie. [dostęp 2017-06-04].
• Żołnierze Niepodległości. Edward Wania. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-05-02].
• Edward Wania. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2017-06-04].
• Małgorzata Gwara, Magdalena Lewnau, Beata Czekaj-Wiśniewska: Korpus Ochrony Pogranicza. Jednodniówki w zbiorach Centralnej Biblioteki Wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Polonia Militaris, 2006. ISBN 83-60619-03-4.