Egzarchat Gruziński

Egzarchat Gruziński
Грузинский экзархат
Ilustracja
Katedra Sioni w Tbilisi
Państwo

 Rosja

Siedziba

Tbilisi

Data powołania

1811

Data zamknięcia

1917

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny

Egzarcha

ostatni metropolita kartliński i kachetyński Platon (Rożdiestwienski)

Dane statystyczne
Liczba diecezji

4

Egzarchat Gruziński (Грузинский Экзархат) – administratura Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego obejmująca teren dawnych państw gruzińskich (Królestwo Kartlii i Kachetii, Królestwo Imeretii i mniejsze państwa) po ich wcieleniu do Imperium Rosyjskiego.

Historia

Decyzją cara Aleksandra I Romanowa i Świątobliwego Synodu Rządzącego Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w związku z faktyczną utratą niepodległości przez Gruzję ogłoszone zostało odebranie autokefalii Gruzińskiemu Kościołowi Prawosławnemu[1]. Początkowo Synod zamierzał zachować w Gruzji dotychczasowy podział administracyjny na 13 eparchii, jednak ostatecznie zdecydowano o erygowaniu dwóch większych administratur i zlikwidowaniu wcześniej istniejących. W lipcu 1811 powstały eparchia mcchecka i karlińska, na czele której miał stać egzarcha Gruzji z godnością metropolity, oraz eparchia alawerdzka i kachetyńska. Egzarchom Gruzji nadano również stałe członkostwo w Świątobliwym Synodzie Rządzącym[1]. Już w 1814 tytuł egzarchy zmieniono na metropolita gruziński i imeretyński, zaś w 1818 zunifikowano obydwie eparchie w Gruzji w jedną, kartlińską i kachetyńską. Podział taki funkcjonował do 1856[1]. Następnie egzarchat podzielono na eparchie kartlińską i kachetyńską, imeretyńską, gurijsko-megrelską (od 1885) oraz suchumską (od 1885). Siedziba egzarchów mieściła się w Tyflisie[1].

Zwalczaniu gruzińskiej tradycji liturgicznej i poczucia odrębności towarzyszyły przy organizacji Egzarchatu represje ze strony wojska i administracji rosyjskiej. W 1820, z powodu sprzeciwu wobec rusyfikacji gruzińskiego prawosławia aresztowani zostali arcybiskupi Gelati i Kutaisi. Kierujący dotąd eparchią Kutaisi arcybiskup Dosyteusz zmarł wskutek pobicia przez carski oddział kozacki[2].

Od początku XX wieku, w miarę rozwoju gruzińskiego ruchu narodowego, coraz silniej artykułowany był postulat przywrócenia autokefalii Kościoła gruzińskiego. W 1905 Świątobliwy Synod Rządzący stanowczo odrzucił te żądania[3].

W 1917 sobór duchowieństwa i świeckich Gruzji ogłosił jednostronnie przywrócenie autokefalii Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego, co nie zostało uznane przez inne Kościoły prawosławne jako akt kanoniczny. Wybrany na zwierzchnika Kościoła Kirion (Sadzagliszwili) przyjął restytuowany tytuł Katolikosa-Patriarchy[4]. Rosyjski Kościół Prawosławny, nie uznając Kościoła gruzińskiego, zlikwidował Egzarchat Gruziński w 1917, powołując na jego miejsce Egzarchat Kaukazu, nie odzyskał jednak kontroli nad administraturami prawosławnymi w Gruzji[1].

Egzarchowie

W momencie likwidacji Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego jego zwierzchnik, Katolikos-Patriarcha Antoni II stracił urząd i musiał przejść w stan spoczynku[5]. Pierwszym egzarchą Gruzji został gruziński arcybiskup Warłaam (Eristawi). Był on zarazem jedynym Gruzinem piastującym tę godność; jego następcy rekrutowali się spośród hierarchów rosyjskich[1]:

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Грузинский экзархат Святейшего Синода Православной Российской Церкви. [dostęp 2012-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)].
  2. ↑ D. M. Lang, A Modern History of Soviet Georgia, Grove Press, New York 1962, s.56
  3. ↑ W. Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2000, s. 44. ISBN 83-85660-090-9.
  4. ↑ M. Ławreszuk: Prawosławie wobec tendencji nacjonalistycznych i etnofiletystycznych. Warszawa: Semper, 2009, s. 262-263. ISBN 978-83-7507-045-3
  5. ↑ AНТОНИЙ II
Egzarchowie Gruzji

Media użyte na tej stronie