Egzyna

Różne formy urzeźbienia powierzchni egzyny na ziarnach pyłku 6 gatunków roślin

Egzyna – zewnętrzna warstwa ściany komórkowej zarodników mszaków, paprotników i mikrospory u nasiennych[1]. W wąskim znaczeniu ściana otaczająca ziarno pyłku u roślin nasiennych, podczas gdy jej odpowiednik u zarodników określany jest nazwą egzospor (exosporium)[2].

Rośliny nasienne

Egzyna jest zbudowana z wyjątkowo odpornej mieszaniny substancji określanych jako sporopolenina[3]. Otacza mikrosporę, a gametofit męski wykształca się wewnątrz otoczki tworzonej przez egzynę[1]. U nagonasiennych egzyna otaczająca ziarno pyłku oddziela się od intyny tworząc dwie komory powietrzne ułatwiające przenoszenie przez wiatr[4]. Po dostaniu się na szczyt ośrodka otoczka z egzyny pęka, umożliwiając wzrost łagiewki pyłkowej[1].

U okrytonasiennych ma dwie warstwy: zewnętrzną, urzeźbioną warstwę, segzynę oraz wewnętrzną pozbawioną rzeźby, negzynę, które przykrywają wewnętrzną intynę[3]. W warstwie egzyny pyłku występują pory umożliwiające wydostanie się łagiewki pyłkowej na zewnątrz[4].

Schemat budowy egzyny może być charakterystyczny dla określonego gatunku i jest brany pod uwagę przy dokonywaniu podziałów taksonomicznych, co stało się możliwe dzięki użyciu mikroskopu elektronowego. Wysoka odporność egzyny na czynniki środowiskowe umożliwia identyfikację gatunków na podstawie pyłku zachowanego w osadach geologicznych nawet po tysiącach lat[1].

Rzeźba powierzchni

Ze względu na rzeźbę (skulpturę) wyróżnia się kilkanaście typów morfologicznych powierzchni egzyny[2]:

  • rzeźba bez elementów sterczących:
    • powierzchnia gładka (ang. psilate)
    • powierzchnia drobnodziurkowana (ang. punctate)
    • powierzchnia jamkowata (ang. foveolate)
    • powierzchnia rowkowana (ang. fossulate)
  • rzeźba z elementami sterczącymi:
    • powierzchnia ziarnista (ang. granulate)
    • powierzchnia szorstka (ang. scabrate)
    • powierzchnia buławkowata (ang. gemmate)
    • powierzchnia maczużkowata (ang. clavate)
    • powierzchnia brodawkowata (ang. verrucate)
    • powierzchnia pałeczkowata (ang. baculate)
    • powierzchnia kolczasta (ang. echinate)
    • powierzchnia ciernista (ang. spinose)
    • powierzchnia zmarszczkowata (ang. rugulate)
    • powierzchnia prążkowana (ang. striate)
    • powierzchnia pasmowata (ang. cicatricose)
    • powierzchnia siatkowata (ang. reticulate)
    • powierzchnia alweolarna (ang. alveolate)

Przypisy

  1. ↑ a b c d Szweykowska Alicja, Szweykowski Jerzy: Botanika t.1 Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 269-308. ISBN 83-01-13953-6.
  2. ↑ a b Sonia Dybova-Jachowicz, Anna Sadowska: Palinologia. Kraków: Wydawnictwa Instytutu Botaniki PAN, 2003, s. 39-46. ISBN 8389548024.
  3. ↑ a b Boavida L.C., Becker J.D., Feijó J.A.. The making of gametes in higher plants. „Int. J. Dev. Biol.”. 49, s. 595 - 614, 2005. DOI: 10.1387/ijdb.052019lb. 
  4. ↑ a b Malinowski Edmund: Anatomia roślin. warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 360-376.

Media użyte na tej stronie

Misc pollen.jpg
Pollen from a variety of common plants: sunflower (Helianthus annuus, small spiky sphericals, colorized pink), morning glory (Ipomoea purpurea, big sphericals with hexagonal cavities, colorized mint green), hollyhock (Sildalcea malviflora, big spiky sphericals, colorized yellow), lily (Lilium auratum, bean shaped, colorized dark green), primrose (Oenothera fruticosa, tripod shaped, colorized red) and castor bean (Ricinus communis, small smooth sphericals, colorized light green). The image is magnified some x500, so the bean shaped grain in the bottom left corner is about 50 μm long.