Ekowioska

Ekologiczny dom w ekowiosce Findhorn w Szkocji z zielonym dachem i panelami solarnymi
Turbiny wiatrowe ekowioski Findhorn
Ekowioska Yarrow w Kanadzie
Ekowioska Sieben Linden w Niemczech

Ekowioskawspólnota intencjonalna dążąca w kierunku zrównoważonego rozwoju społecznego, ekonomicznego i ekologicznego. Zwykle ich liczebność to 50–150 osób. Większe ekowioski, do 2000 mieszkańców, składają się z sieci mniejszych wspólnot współpracujących ze sobą. Niektóre ekowioski rozrosły się w wyniku dodania sąsiednich wspólnot, niekoniecznie będących jej członkami, które osiedliły się w pobliżu i zaczęły brać udział w życiu ekowioski (np. Findhorn w Szkocji z 500 mieszkańcami i Damanhur we Włoszech z 1200)[1].

Członków ekowioski łączą wspólne wartości ekologiczne, społeczno-ekonomiczne i kulturowo-duchowe[2]. Ekowioskę często tworzą ludzie, którzy wybrali alternatywne metody pozyskiwania wody, energii i gospodarki ściekowej. Wiele osób dostrzega załamanie się dotychczasowych form społecznych, marnotrawstwo konsumpcjonistyczne, niszczenie środowiska naturalnego, eksurbanizację, uprawy w stylu fabrycznym (factory farming) oraz nadmierne bazowanie na paliwach kopalnych, i chce zmienić te trendy, które według nich prowadzą do tragedii ekologicznej. Np. O.U.R. Ecovillage w pobliżu Shawnigan Lake w Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie ma na celu „stworzenie modelowej wspólnoty zrównoważonej społeczności wiejskiej, mającej u podstaw dobrobyt społeczny, ekologiczny i ekonomiczny” („with a vision to create a model demonstration sustainable village community rooted in social, ecological, and economic well being”)[3] na swoich 25 akrach powierzchni[4]. Ekowioski często współpracują ze wspólnotami w innych ekowioskach (np. poprzez Global Ecovillage Network)[1].

Ekowiosek nie należy mylić z micronation (a tych z kolei z mikronacjami, państwami wirtualnymi), które są tworami prawnymi, nie infrastrukturalnymi.

Definicja

W 1991 Robert Gilman wypracował definicję ekowioski, która przyjęła się jako standard[5]. Jest to[6]:

  • dopasowana do ludzkich potrzeb,
  • zaspakajająca wszystkie potrzeby osada,
  • w której działalność człowieka przebiega w harmonii z naturą,
  • w sposób wspierający zdrowy rozwój człowieka i może być z powodzeniem kontynuowana w nieokreślonej przyszłości.

W 1999 Gilman dodał kolejną cechę, jaką było „posiadanie wielu centrów inicjatyw”, tzn. nie jednego zarządu podejmującego wszystkie decyzje – ale zarządu, a także działających obok niego firm i organizacji wewnątrz wioski; podobnie jak w typowej wsi[7][5].

W 2012 Kosha Joubert, prezes Global Ecovillage Network, określiła ekowioskę jako intencjonalną lub tradycyjną wspólnotę świadomie zaprojektowaną przez jej mieszkańców, w której ludzie świadomie doceniają posiadane dobra i łączą je z innowacyjnymi technologiami, aby żyć w sposób bardziej zrównoważony, a cały ten proces jest własnością mieszkających w nim ludzi. Celem jest regeneracja środowiska społecznego i naturalnego. Zrównoważony rozwój nie wyczerpuje zagadnienia, co było powodem podkreślenia w definicji wagi regeneracji społecznej i środowiskowej struktury życia. Dotyczy to wszystkich czterech poziomów zrównoważenia: społecznego, środowiskowego, ekonomicznego i kulturowego[8].

Historia

Współczesne dążenie do zakładania wspólnot wywodzi się z ruchu komun lat 60. i 70. XX w., który skupiał się zwłaszcza na wspólnym mieszkaniu (cohousing) oraz ruchu ekowiosek z połowy lat 80. W 1991 Robert Gilman i Diane Gilman napisali pierwszy raport Ecovillages and Sustainable Communities dla Gaia Trust. Obecnie ekowioski można znaleźć w ponad 70 krajach na sześciu kontynentach[9].

Ruch ekowiosek zaczął się scalać w 1995 na dorocznej jesiennej konferencji Ecovillages and Sustainable Communities: Models for 21st Century Living w ekowiosce Findhorn w Szkocji, która przyciągnęła setki uczestników: 400 osób wzięło udział w konferencji, a dalszym 300 organizatorzy musieli odmówić z powodu braku miejsc[10]. Według Rossa Jacksona organizatorzy „najwyraźniej uderzyli jakąś strunę, której brzmienie poruszyło szerokie kręgi ludzi. Słowo ekowioska, które miało wtedy zaledwie 4 lata, stało się częścią słownictwa Kulturowo Kreatywnych” („somehow they had struck a chord that resonated far and wide. The word 'ecovillage', which was barely four years old at the time, thus became part of the language of the "Cultural Creatives”)[11]. Po konferencji wiele wspólnot intencjonalnych, łącznie z Findhorn, zaczęło określać się mianem „ekowiosek”, co zapoczątkowało nowy ruch. Organizacja Global Ecovillage Network, utworzona przez grupę 25 osób z różnych krajów, które wzięły udział w konferencji w Findhorn, uświetniła imprezę dzięki połączeniu setek małych projektów z całego świata, mających podobne cele, ale dotąd działających samotnie. Duńska organizacja Gaia Trust zgodziła się finansować pierwszych 5 lat działalności sieci[11].

Cechy

Funkcjonowanie ekowioski oparte jest na 4 filarach: społecznym, ekologicznym, duchowo-kulturowym i ekonomicznym:

  1. Niezbędne jest budowanie pozytywnej wspólnoty. Ponieważ grupy są przeważnie małe, członkowie muszą mieć poczucie własnej wartości, przynależności do grupy, mieć możliwość wypowiedzi i dzielenia się pomysłami.
  2. Zachęca się do praktyk duchowych i kulturalnych, takich jak zrozumienie bycia częścią Ziemi, co zarazem jest związane z ekologicznym aspektem ekowiosek.
  3. Członkowie szanują środowisko, które dostarcza im większości dóbr. Wioski uprawiają większość żywności w sposób organiczny, stosują miejscowe materiały budowlane, chronią bioróżnorodność, wodę, glebę i powietrze. Główny nacisk kładzie się na troskę o ziemię (posiadany teren).
  4. Ekowioski tworzą unikalne powiązania ekonomiczne, w których pieniądze krążą pomiędzy członkami społeczności. Dochód jest często generowany przez sprzedaż detaliczną produktów z wioski i przeznaczony na poprawę bytu wszystkich członków społeczności[12].

Ekowioski to „miejskie lub wiejskie społeczności... mające na celu łączenie wspierającego środowiska społecznego ze stylem życia mającym znikomy wpływ na środowisko” („urban or rural communities ... who strive to integrate a supportive social environment with a low-impact way of life”). Mimo że nie ma wytycznych do osiągnięcia tego celu, ekowioski mogą łączyć różne aspekty wzornictwa ekologicznego: budownictwo ekologiczne, alternatywna energia, łagodna dla środowiska produkcja lub manufaktura, permakultura (architektura krajobrazu naśladująca naturę i dostarczająca pożywienia, drewna i opału) oraz wspólne budowanie[13]. Ograniczenia dla rozwoju zrównoważonego budownictwa i infrastruktury miejskiej często wynikają ze stref zabudowy lub prawa budowlanego. Uważa się, że ruch ekowiosek stanowi jeden z najbardziej znaczących źródeł wiedzy, jeśli chodzi o przekształcenia w kierunku zrównoważonej przyszłości[13].

Zasady, na których opierają się ekowioski, mogą być zastosowane zarówno wobec miast jak i wsi, tak w krajach rozwijających się, jak i rozwiniętych. Ich zwolennicy postulują prowadzenie zrównoważonego stylu życia (np. dobrowolna prostota) mieszkańców z handlem tylko nieznacznie wykraczającym poza dany ekoregion. Wielu opowiada się także za niezależnością od istniejącej infrastruktury, chociaż inni, szczególnie w miastach, są za większą z nią integracją. Wiejskie ekowioski zwykle stosują rolnictwo ekologiczne, zasady permakultury i inne systemy wspierające funkcje ekosystemu i jego bioróżnorodność. Ekowioski, zarówno miejskie jak i wiejskie, starają się połączyć wartości ekologiczne i społeczne z systemowym podejściem do zrównoważonego rozwoju, takim jak projektowanie permakulturowe[14].

Jonathan Dawson, były prezes Global Ecovillage Network, w swojej książce z 2006 pt. Ecovillages: New Frontiers for Sustainability wyróżnia 5 cech ekowiosek:

  1. Są oddolnymi inicjatywami, nie sponsorowanymi przez rząd.
  2. Ich mieszkańcy cenią i praktykują życie we wspólnocie.
  3. Ich mieszkańcy nie są zbytnio uzależnieni od rządu, korporacji lub innych scentralizowanych źródeł wody, pożywienia, mieszkania, energii i innych podstawowych potrzeb. Starają się raczej sami zapewnić sobie te zasoby.
  4. Ich mieszkańcy mają silne poczucie wspólnych wartości, często zabarwionych duchowością.
  5. Często są terenami pokazowymi i badawczymi, służącymi jako doświadczenia edukacyjne dla innych[9].

Celem większości ekowiosek jest stanie się zrównoważonym habitatem zaspokajającym większość potrzeb na miejscu. Jednakże zupełna samowystarczalność nie zawsze jest pożądana, ponieważ kłóci się z byciem wzorem do naśladowania dla kultury i infrastruktury o szerszym zasięgu; nie jest też możliwa do uzyskania[15].

Przypisy

  1. a b Diana Leafe Christian. The Ecovillage Movement Today. „Ecovillage Newsletter”, maj 2008. [dostęp 2013-01-11]. (ang.). 
  2. Debbie Van Schyndel Kasper. Redefining Community in the Ecovillage. „Human Ecology Review”. 1 (15), s. 12–24, 2008. [dostęp 2012-12-30]. (ang.). 
  3. O.U.R. Ecovillage – About. OURecovillage.org. [dostęp 2012-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 stycznia 2021)]. (ang.).
  4. Contact. O.U.R. Ecovillage. [dostęp 2013-01-10]. (ang.).
  5. a b Robert Gilman on "Multiple Centers of Initiative". EcovillageNews.org, wrzesień 2008. [dostęp 2012-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 sierpnia 2011)]. (ang.).
  6. Robert Gilman. The Eco-village Challenge. „In Context”, Summer 1991. [dostęp 2012-12-29]. (ang.). 
  7. Sunday Closing: Cohousing's Contribution to the Great Transformation. Cohousing.org. [dostęp 2012-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 kwietnia 2012)]. (ang.).
  8. Kosha Joubert – Join the Ecovillage Movement!. 14 lipca 2012. [dostęp 2012-12-30]. (ang.).
  9. a b Jonathan Taggart, Diana Leafe Christian: Inside an Ecovillage. 18 sierpnia 2009. [dostęp 2012-12-29]. (ang.).
  10. Jan Martin Bang: Ecovillages. A Practical Guide to Sustainable Communities. Edinburgh: Floris Books, 2005, s. 22. ISBN 0-86315-480-8.
  11. a b Ross Jackson. The Ecovillage Movement. „Permaculture Magazine”, Summer, 2004. [dostęp 2012-12-29]. (ang.). 
  12. Dimensions of an Ecovillage. Global Ecovillage Network. [dostęp 2012-12-29]. (ang.).
  13. a b Avril Bundale. Greening together: the ecovillage movement grows from grassroots to mainstream. „Alternatives Journal”. 30 (5), s. 16, Nov-Dec 2004. [dostęp 2012-12-30]. (ang.). 
  14. David Holmgren: The Essence of Permaculture. [dostęp 2012-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 września 2008)]. (ang.).
  15. Toby Hemenway: The Myth of Self Reliance. Pattern Literacy. [dostęp 2013-01-10]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

PA120016.JPG
John Willoner's Eco-House at Findhorn. Turf roof, passive solar, solar panel.
EcovilaSiebenLinden.JPG
Autor: Marcos-molz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ecovillage in Germany
Yarrow Ecovillage from the south.JPG
Autor: Sunray, Licencja: CC BY-SA 3.0
Photograph of Yarrow Ecovillage taken from Hillside Drive, on Vedder Mountain, to the south of the ecovillage.
Findhorn wind turbines.jpg
The wind turbines at Findhorn, which make the Ecovillage a net exporter of electricity.