Eksplozja na wyspie Black Tom
 Pirs na wyspie Black Tom po wybuchu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Rodzaj zdarzenia | Eksplozja |
| Data | |
| Godzina | 2:08 |
| Ofiary śmiertelne | 7 osób |
| Ranni | Setki osób |
Położenie na mapie Nowego Jorku  | |
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych  | |
Położenie na mapie stanu Nowy Jork  (c) NordNordWest, CC BY 3.0 | |
 40°41′32″N 74°03′20″W/40,692222 -74,055556 | |
Eksplozja na wyspie Black Tom w nocy 30 lipca 1916 roku w Jersey City była efektem akcji sabotażowej w składowisku amunicji, przeprowadzonej najprawdopodobniej przez niemieckich agentów, dla zapobieżenia wysyłce jej do państw Ententy walczących z państwami centralnymi na frontach I wojny światowej[1].
Wyspa Black Tom
Nazwę "Black Tom" nosiła w przeszłości[2] wysepka położona w Zatoce Nowojorskiej w pobliżu Wyspy Wolności. Nazwa wywodziła się od legendarnego samotnego czarnoskórego mieszkańca o imieniu Tom. Do roku 1880 połączono wyspę z lądem stałym budując groblę i linię kolejową celem przekształcenia jej w głębokowodne nabrzeże przeładunkowe. W latach 1905-1916 firma transportowa, która była właścicielem wyspy i grobli, powiększyła wyspę do wodnej granicy Jersey City. Teraz znajdował się tam długi na milę pirs z torowiskami i magazynami National Dock and Storage Company.
Po wybuchu I wojny światowej Black Tom była głównym punktem przeładunkowym amunicji produkowanej na obszarze północnego wschodu Stanów Zjednoczonych. Przed podjęciem w roku 1915 blokady państw centralnych przez Royal Navy, amerykański przemysł zbrojeniowy mógł handlować z kim chciał. Po jej wprowadzeniu głównymi odbiorcami stały się Wielka Brytania i Francja.
Według posiadanych informacji w dniu ataku w wagonach kolejowych na wyspie znajdowała się kilotona amunicji, a ponadto około 40 ton TNT na Barce Nr 17, oczekujących na załadunek i wysyłkę do Europy.
Eksplozja
Po północy na nabrzeżu zaobserwowano kilka niewielkich ogni. Część pilnujących towaru strażników rzuciła się do ucieczki w obawie wybuchu, inni jednak zostali i wezwali na pomoc straż pożarną z Jersey City.
O godzinie 2:08 (6:08 GMT) nastąpiła pierwsza i największa eksplozja. Odłamki leciały we wszystkich kierunkach; jeden z nich uszkodził Statuę Wolności, inny wieżę zegarową budynku gazety "Jersey Journal" (odległego o ponad milę) zatrzymując pracę zegara o godzinie 2:12. Siła wybuchu była odpowiednikiem trzęsienia ziemi o sile 5.0-5.5 w skali Richtera[3], co odczuwano nawet w Filadelfii.
W promieniu 40 km wyleciały szyby z okien, w tym tysiące na dolnym Manhattanie. Ściana czołowa ratusza Jersey City uległa spękaniu, drobnym uszkodzeniom uległ Most Brooklyński. Nawet w odległym stanie Maryland ludzie zrywali się z łóżek myśląc, że to trzęsienie ziemi.
Szkody wyrządzone przez eksplozję obliczano na 20 milionów USD (399 milionów w roku 2010). Uszkodzenie pochodni i płaszcza Statui Wolności obliczono na 100,000 USD (1,993,000 w roku 2009)[4].
Imigrantów przebywających na Ellis Island ewakuowano na dolny Manhattan. Raporty policyjne i szpitalne nie są zgodne, ale można przyjąć, że zginęło siedem osób, a wśród nich: policjant z Jersey City[5][6], szef policji kolejowej Lehigh Valley Railroad[5], 10-tygodniowe niemowlę[6], dowódca barki[6]. Rannych były setki.
Mniejsze wybuchy trwały przez kilka godzin po pierwszej eksplozji.
Śledztwo
Natychmiast aresztowano dwóch strażników, którzy zapalili pochodnie z citronellą, będące repelentami przeciwko komarom. Szybko okazało się jednak, że to nie mogło być przyczyną eksplozji, a także, że wybuch nie nastąpił przez przypadek. Następnym był słowacki imigrant Michael Kristoff, który służył w US Army, ale przed wybuchem wojny trudnił się noszeniem bagaży niemieckich podróżnych. Według jego zeznań dwaj spośród strażników mogli być niemieckimi agentami. Uznano za prawdopodobne, że w zamachu wykorzystano techniki stosowane przez agentów z otoczenia niemieckiego ambasadora, którym był hrabia Johann Heinrich von Bernstorff, i że prawdopodobnie użyto "bomb ołówkowych" wynalezionych przez kapitana Franza von Rintelena[7]. Jakkolwiek dochodzeniowcy uznali za winnych agentów niemieckich, późniejsze śledztwo wskazywało na powiązania z zamachem hinduskiej partii Ghadar. Franz von Papen (wówczas attaché wojskowy ambasady) był przypuszczalnie zaangażowany w obie te sprawy. Jeszcze później Dyrekcja Wywiadu Marynarki znalazła nici prowadzące do niepodległościowych ruchów irlandzkich, hinduskich, a nawet do komunistów[8][9].
Na skutek zniszczeń powstałych podczas eksplozji pochodnia Statui Wolności została wówczas zamknięta dla publiczności[10].
Linie kolejowe Lehigh Valley Railroad Company wystąpiły z roszczeniami wobec Niemiec zgodnie z postanowieniami Traktatu Berlińskiego. W roku 1939 mieszana komisja amerykańsko-niemiecka uznała, że winę za katastrofę ponosi Cesarstwo Niemieckie i nakazała zapłacić Trzeciej Rzeszy 50 milionów USD, czego odmówiła. Ostatecznie dopiero w roku 1953 obie strony ustaliły kwotę odszkodowania na 95 milionów USD (włączając w to odsetki). Ostatnia rata została wpłacona przez stronę niemiecką w roku 1979.
Przypisy
- ↑ http://www.fbi.gov/page2/july04/blacktom073004.htm A Byte out of FBI history
- ↑ Dziś już nie istnieje zagarnięta przez ląd
- ↑ http://www.state.nj.us/dep/parksandforests/parks/liberty_state_park/liberty_blacktomexplosion.html Black Tom Explosion (1916)
- ↑ https://web.archive.org/web/20090707034417/http://www.mcall.com/news/local/all-5liberty.6939715jul04,0,1112955.story? When Liberty trembled
- ↑ a b http://www.odmp.org/officer/4153-patrolman-james-f.-doherty The Officer Down Memorial Page Remembers
- ↑ a b c http://www.njcu.edu/programs/jchistory/Pages/B_Pages/Black_Tom_Explosion.htm Black Tom Explosion
- ↑ http://www.getnj.com/jchist/blacktoma.shtml The Black Tom Explosion
- ↑ http://www.nytimes.com/books/first/s/stafford-roosevelt.html Men of Secrets: Roosevelt and Churchill
- ↑ http://www.fas.org/sgp/library/moynihan/appa2.html Report of the Commission on Protecting and Reducing Government Secrecy
- ↑ http://www.historyplace.com/specials/writers/tom-island.htm The Black Tom Island Story
Bibliografia
- Chad Millman: The Detonators: The Secret Plot to Destroy America and an Epic Hunt for Justice, Little, Brown and Company 2006, ISBN 0-31-6734-96-9
- Jules Witcover: Sabotage at Black Tom: Imperial Germany's Secret in America 1914–1917, Algonquin Books 1989, ISBN 0-91-2697-98-9
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of the USA (without Hawaii and Alaska).
EquiDistantConicProjection:
Central parallel:
* N: 37.0° N
Central meridian:
* E: 96.0° W
Standard parallels:
* 1: 32.0° N * 2: 42.0° N
Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Formulas for x and y:
x = 50.0 + 124.03149777329222 * ((1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180))
* sin(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
y = 50.0 + 1.6155950752393982 * 124.03149777329222 * 0.02613325650382181
- 1.6155950752393982 * 124.03149777329222 *
(1.3236744353715044 - (1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180))
* cos(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
.svg)
US Flag with 48 stars. In use for 47 years from July 4, 1912, to July 3, 1959.
This displays the picture and text of the Black Tom Explosion commemorative plaque found in Liberty State Park
Autor: Paulm27, Licencja: CC BY 3.0
Bottle found from Black Tom Site in Jersey City, New Jersey
Aftermath of the Black Tom explosion, an act of sabotage on American ammunition supplies by German agents which took place on July 30, 1916 in Jersey City, New Jersey.
A plaque commemorating the Black Tom Explosion sits on its site inside a circle of American flags. Note: This photograph was taken a few feet from the commemorative plaque marking the site of the Black Tom Explosion, with some effort to use the New Jersey flags to frame the Statue of Liberty. This gives some impression of the distance that shrapnel needed to travel to strike the Statue of Liberty.
Map of Jersey City, NJ circa 1905 showing location of Black Tom.
This map was found on the internet some time ago from a location I no longer remember. The map is from 1905 so the map itself is well within the public domain.
Note: This is part of a U.S. Geological Service map and is definitely in the Public Domain.(c) NordNordWest, CC BY 3.0
Location map of the State of New York, USA
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY 3.0
Ta mapa została stworzona za pomocą GeoTools.