Eksplozja w Bejrucie (2020)

Eksplozja w Bejrucie

(c) Mehr News Agency, CC BY 4.0 Miejsce eksplozji – widoczny zalany wodą krater w miejscu byłego magazynu
Państwo	Liban
Miejsce	Port w Bejrucie
Rodzaj zdarzenia	Eksplozja
Data	4 sierpnia 2020
Godzina	18:08:18
Ofiary śmiertelne	204 osób[1]
Ranni	6500 osób[1]
Położenie na mapie Bejrutu miejsce zdarzenia
Położenie na mapie Libanu miejsce zdarzenia
33°54′04″N 35°31′08″E/33,901000 35,519000

Skutki eksplozji

Zniszczony magazyn

Jedna z ulic Bejrutu po eksplozji

Budynek uszkodzony w wyniku eksplozji

(c) Mehr News Agency, CC BY 4.0

Wybite szyby w jednym z mieszkań

Eksplozja w Bejrucie – wybuch, do którego doszło 4 sierpnia 2020 w porcie w Bejrucie. Eksplodowała składowana w magazynie portowym saletra amonowa skonfiskowana w 2014 roku z zatrzymanego w porcie statku. W wyniku eksplozji zniszczony został port i wiele budynków w mieście. Zginęły 204 osoby, a ponad 6,5 tys. odniosło obrażenia^[1][2][3]. Co najmniej 250–300 tys. ludzi w wyniku eksplozji straciło swoje domy^[4][5][4][5]. Niecały tydzień po wybuchu do dymisji podał się premier Libanu Hassan Diab wraz ze swym rządem, oświadczając przy tym, że powodem zaniedbań prowadzących do katastrofy była potężna korupcja^[6].

Tło zdarzenia

Liban w roku 2020 pogrążony był w kryzysie ekonomicznym i wstrząsany niepokojami społecznymi^[3]. W kraju lawinowo rosło bezrobocie (sięgało 25%^[7]), waluta (funt libański) gwałtownie tracił na wartości (inflacja w czerwcu 2020 sięgnęła blisko 90%^[7]), a udział osób ubogich przekroczył 50%^[8]. Produkt krajowy brutto spadł w 2018 o 1,8%, w 2019 o 5,6%, a prognoza na rok 2020 zakładała spadek o 10,9%^[7]. Częste i długotrwałe były przerwy w dostawach energii elektrycznej, nie działał system gospodarki odpadami^[7]. Niepokoje społeczne wzmagały się w oczekiwaniu na 7 sierpnia, kiedy planowano ogłoszenie wyroku wobec osób oskarżanych o organizację zamachu na byłego premiera Rafika al-Haririego (miał miejsce w 2005 roku niedaleko katastrofalnej eksplozji z sierpnia 2020)^[3]. Podczas protestów społecznych władze kraju oskarżane były o niekompetencję i powszechną korupcję^[5].

W porcie bejruckim składowano znaczną część krajowych zapasów żywności^[3], przez port przechodziło ok. 3/4 importu, od którego Liban jest zależny^[9] i tu przechowywano państwowe zapasy zboża^[7].

Poza problemami ekonomicznymi i społecznymi kraj zmagał się z pandemią COVID-19 – od początku lipca w Libanie rosła liczba osób zakażonych COVID-19 przekraczając w dniu eksplozji 200 przypadków dziennie^[10]. W związku ze wzrostem zachorowań 3 sierpnia rząd libański wprowadził lockdown i godzinę policyjną^[11]. Cztery godziny przed eksplozją największy szpital publiczny w Libanie ogłosił, że z powodu dopływu dużej liczby chorych wyczerpał już swoją pojemność^[12].

Przebieg zdarzenia

O 17:55 służby bezpieczeństwa powiadomiły jednostkę straży pożarnej o wybuchu pożaru w jednym z magazynów portowych, informując o płonących sztucznych ogniach. Do akcji skierowano 9 strażaków i jedną ratowniczkę. Po dotarciu na miejsce, widząc, że pożar jest znacznie potężniejszy, niż się spodziewali, zdążyli wezwać wsparcie^[13]. O godzinie 18:08:18 EEST doszło do potężnej eksplozji^[14][15]. Uszkodzone przez falę uderzeniową zostały budynki oddalone nawet o 10 kilometrów^[8], a wybuch był słyszalny w odległości 240 km – na Cyprze^[16]. Według danych USGS wywołana została fala sejsmiczna o magnitudzie 3,3 w skali Richtera^[15]. W miejscu eksplozji powstał krater o średnicy ponad 120 metrów^[17]. Dogaszanie pożarów na terenie portu trwało przez noc z 4 na 5 sierpnia, strażaków wspierały helikoptery armii libańskiej^[5].

Przyczyny wybuchu

O godzinie 23 czasu polskiego 4 sierpnia 2020 Główny Komendant Obrony (General Security Chief) Abbas Ibrahim przekazał informację, że w portowym magazynie było składowane 2750 ton azotanu amonowego, który miał być wkrótce wysłany do Afryki^[18][19].

Azotan amonu skonfiskowany został z zarejestrowanego w Mołdawii statku MV "Rhosus", który 23 września 2013 wypłynął z Batumi w Gruzji do Beiry w Mozambiku^[20][21]. Kapitanem statku był Borys Prokoszew, właścicielem zaś firma Teto Shipping prowadzona przez pochodzącego z Chabarowska, a rezydującego na Cyprze Igora Grieczuszkina. Załoga była mieszana, ukraińsko-rosyjska. W czasie rejsu statek zatankował w Grecji paliwo i załadował dodatkowy towar do przewiezienia do Bejrutu^[22]. Według innych źródeł statek zmuszony był do zawinięcia do portu w Bejrucie z powodu problemów technicznych^[23]. W porcie tym z powodu stanu technicznego^[23], niepokrycia opłat portowych i roszczeń zgłaszanych przez nieopłacaną załogę^[22] – został zatrzymany przez służby portowe. Statek, określany w tym czasie jako „pływająca bomba”, został w końcu opuszczony przez załogę^[22], a niebezpieczny ładunek przeniesiony został z niego do magazynu portowego nr 12^[23][24] przed listopadem 2014^[22].

W latach 2014–2017 służby celne bezskutecznie zgłaszały co najmniej sześciokrotnie konieczność usunięcia ładunku z magazynu portowego, wprost informując o poważnym niebezpieczeństwie, jakie rodzi przechowywanie saletry amonowej w nieodpowiednich warunkach^[24]. Postulowane było wyeksportowanie ładunku, przekazanie go Libańskim Siłom Zbrojnym lub przedsiębiorstwu wykorzystującemu materiały wybuchowe^[24].

Bezpośrednią przyczyną zaprószenia ognia i eksplozji, według Telewizji Al-Dżadid, mogło być spawanie drzwi magazynu, które miało na celu zapobiegnięcie kradzieżom^[25]. Prace te, wykonane na polecenie służb bezpieczeństwa, zakończone zostały do południa 4 sierpnia. Pożar i pierwsza eksplozja nastąpiły kilka godzin później^[22]. Śledztwo prowadzone w sprawie, zgodnie ze zdaniem Prezydenta Libanu, miało nie wykluczać także możliwości świadomego spowodowania wybuchu, w tym za pomocą ataku rakietowego lub bombowego^[26].

Skutki wybuchu

Moc wybuchu 2750 ton saletry amonowej jest porównywalna do eksplozji 1155 ton trotylu^[27]. Wybuch był jedną z najsilniejszych eksplozji nienuklearnych spowodowanych przez człowieka^[28] i miał ponad 7% mocy wybuchu bomby jądrowej Little Boy zrzuconej 6 sierpnia 1945 na Hiroszimę^[27].

Eksplozja spowodowała zniszczenie portu w Bejrucie oraz wielu budynków w mieście^[5]. Poważnie uszkodzone zostały m.in. szpitale w centrum miasta, w tym trzy zostały zniszczone (zginęło w nich czworo pracowników służby zdrowia i 15 pacjentów podłączonych do respiratorów, które przestały działać^[29]), a ich pacjenci musieli zostać z nich ewakuowani^[4]. Dwa inne szpitale zostały uszkodzone^[30]. Pilne operacje rannych wykonywane były na parkingach przed szpitalami, z powodu braków elektryczności w świetle latarek smartfonów^[11]. Zniszczone zostało największe w mieście centrum dializ. W portowych magazynach znajdowały się zapasy leków i szczepionek, które przepadły wraz z innymi towarami tam składowanymi^[31] (w tym m.in. 11 kontenerów ze środkami ochrony osobistej dla służby zdrowia zmagającej się z epidemią COVID-19^[26]). W różnym stopniu uszkodzonych lub zniszczonych zostało także m.in. 90% hoteli w mieście^[32].

W porcie bejruckim statek pasażerski (wycieczkowiec) "Orient Queen" został w wyniku eksplozji przewrócony na burtę i częściowo zatonął (jedna osoba na pokładzie zginęła, jedna jest zaginiona)^[31]. Zniszczona została także bengalska korweta BNS "Bijoy", należąca do Sił Zbrojnych ONZ w Libanie, a 21 członków jej załogi zostało rannych. Zniszczony został największy w Libanie silos zbożowy, bezpośrednio sąsiadujący z miejscem eksplozji od zachodu. Ze względu na masywną konstrukcję i pochłonięcie energii wybuchu przez sypki ładunek – budowla ta ograniczyła skutki eksplozji w kierunku zachodnim^[31]. Po zniszczeniu portu w Bejrucie – ruch statków skierowany został do dotąd drugiego pod względem wielkości portu libańskiego w Trypolis^[31].

Dzień po katastrofie straty materialne w mieście oszacowane zostały przez gubernatora Bejrutu Marwana Abbouda na 10–15 mld dolarów^[33]. Agencje ONZ – Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Światowy Program Żywnościowy (WFP) – ostrzegły 7 sierpnia, że Liban już wcześniej pogrążony w kryzysie ekonomicznym i społecznym, zagrożony jest kryzysem humanitarnym. Zniszczenie portu wraz z magazynami spowoduje problemy z dostępem do żywności i jeszcze bardziej wywinduje jej ceny. Utrata 500 łóżek szpitalnych, środków medycznych i ochrony osobistej grozi zapaścią służby zdrowia^[26].

8 sierpnia 2020 protestujący obarczający rząd winą za stan kraju i dopuszczenie do zaniedbań, których efektem była eksplozja w porcie, zaatakowali siedzibę parlamentu oraz budynki rządowe, w tym zajęli siedzibę Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W wyniku starć protestujących z siłami rządowymi zginął jeden ich funkcjonariusz, rannych zostało około 200 osób. Premier Libanu, Hassan Diab, zapowiedział przyśpieszenie wyborów parlamentarnych^[34]. 9 sierpnia do dymisji podała się Minister Informacji Manal Abdel Samad (tłumacząc się niespełnieniem oczekiwań w kontekście katastrofy jaka spotkała Liban)^[35] oraz Minister Środowiska Kattar Demianos^[36]. 10 sierpnia 2020 do dymisji podał się premier Hassan Diab wraz z resztą rządu przyznając, że przyczyną wybuchu były zaniedbania spowodowane potężnym systemem korupcji, endemicznym dla Libanu i potężniejszym od państwa^[6].

Reakcje międzynarodowe i rządowe

Izraelski minister spraw zagranicznych Gabi Ashkenazi powiedział izraelskiej telewizji N12, że wybuch został najprawdopodobniej spowodowany przez wcześniejszy pożar^[37]. Gotowość do pomocy przekazał za pomocą Twittera irański minister spraw zagranicznych Mohammad Dżawad Zarif^[38]. W podobnym tonie wypowiedział się brytyjski premier Boris Johnson^[18]. Izrael za pomocą kanałów dyplomatycznych innych krajów zgłosił gotowość do udzielenia pomocy humanitarnej (jako że oba kraje nie utrzymują ze sobą stosunków dyplomatycznych)^[18]. Minister spraw zagranicznych Arabii Saudyjskiej przekazał, że z wielkim niepokojem wysłuchuje informacji napływających po wybuchu i również zaoferował pomoc^[39]. Prezydent Francji Emmanuel Macron poinformował, że jego kraj już rozpoczął przygotowanie transportu pomocy humanitarnej^[40]. Z kolei Katar ogłosił, że udostępni i prześle swoje szpitale polowe w celu opieki nad rannymi^[19]. Pomoc zaoferował również prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan^[41].

Rząd Libanu zarządził trzydniową żałobę narodową w związku z eksplozją^[42] i nakazał siłom zbrojnym osadzenie w areszcie domowym urzędników odpowiedzialnych za składowanie materiałów wybuchowych w porcie^[9]. Najwyższa Rada Obrony Libanu zaleciła rządowi ogłoszenie w mieście stanu wyjątkowego^[19]. Prezydent Libanu, Michel Aoun, odrzucił możliwość przeprowadzenia międzynarodowego dochodzenia w sprawie wybuchu^[26].

W sierpniu 2020 do Libanu udały się polska grupa poszukiwawczo-ratownicza oraz grupa medyczna w ramach PCPM (Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej), które przeprowadziły akcje na miejscu zdarzenia^[43][44].

Zobacz też

• Eksplozja w Oppau
• Katastrofa w Texas City

Przypisy