Eksplozja wagonów kolejowych na Podgórzu

Katastrofa kolejowa na Podgórzu

Kamień z tablicą poświęconą mieszkańcom Podgórza, którzy zginęli w wybuchu w styczniu 1945 roku
Państwo	Polska pod okupacją III Rzeszy
Miejsce	Toruń
Rodzaj zdarzenia	wybuch dwóch wagonów kolejowych, wypełnionych trotylem
Data	24 stycznia 1945
Ofiary śmiertelne	31 Polaków, nieznana liczba Niemców
Położenie na mapie Torunia miejsce zdarzenia
Położenie na mapie Polski w 1939 r. (c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0 miejsce zdarzenia
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 miejsce zdarzenia
52°59′38,68″N 18°35′35,06″E/52,994078 18,593072

Cmentarz ewangelicki (tzw. nowy) w Toruniu, na którym pochowano część ofiar eksplozji

Eksplozja wagonów kolejowych na Podgórzu – katastrofa kolejowa, która miała miejsce 24 stycznia 1945 roku na toruńskim Podgórzu, spowodowana wybuchem dwóch wagonów kolejowych, wypełnionych trotylem^[1][2] (według innego źródła: wypełnionych pociskami i dynamitem^[3]). W wyniku wybuchu zginęło co najmniej 31 osób. Wybuch zniszczył 240 budynków^[1].

Przyczyny eksplozji

Wagony z 40 tonami trotylu sprowadzono z prawobrzeżnej części Torunia i ustawiono na bocznicy w pobliżu Browaru Pomorskiego^[1][4]. Według jednej relacji, Niemcy polecili przetoczenie wagonów do parowozowni na dworcu Toruń Główny, by tam wysadzić je w powietrze. Polscy kolejarze, chcąc zachować parowozownię, odstawili je na tor odległy od zabudowań kolejowych, ale sąsiadujący z dzielnicą mieszkaniową^[1]. Według innego przekazu Niemcy, prowadzący wówczas bezpośrednie walki z nacierającą armią radziecką, odstawili wagony w pobliże Browaru Pomorskiego, chcąc wysadzić jak największą część Podgórza. Około godziny 14 wagony podpalono^[2]. Inna hipoteza mówi, że wagony miały być przetransportowane gdzieś dalej, ale pod browarem uderzył w nie pocisk radziecki^[4].

Ofiary

Wśród ofiar znalazło się 31 Polaków, głównie mieszkańców Podgórza i kolejarzy. Zginęli również pacjenci niemieckiego szpitala polowego, znajdującego się w podziemiach budynku Browaru^[4]. Nieznana jest liczba zmarłych Niemców^[5]. Listę polskich ofiar ustaliła Karola Ciesielska, polska historyk zajmująca się dziejami Podgórza^[6]. Większość ofiar stanowią mieszkańcy ulicy Młyńskiej^[7]. Część ofiar pochowano na tzw. nowym cmentarzu ewangelickim przy ulicy Poznańskiej^[8].

Straty materialne

Stopień zniszczeń na lewobrzeżnym Toruniu wyniósł ok. 20%. Zniszczone lub uszkodzonych zostało 240 budynków. Eksplozja zniszczyła między innymi Browar Pomorski, będący największym zakładem przemysłowym w tej części miasta. Zniknęły kamienice, hotel z restauracją i kino (tj. Poznańska 69, 71 i 73). Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła został zniszczony w 50%, a zabudowania klasztorne i gospodarcze w 68%. Zniszczone zostały również zabudowania przy ulicach Młyńskiej, Pokątnej i Parkowej. Uszkodzone zostały kamienice przy ul. Poznańskiej 36, 38, 46, 67, 78, 84^[9] i 96 (tzw. Kamienica Szeczmańskich)^[10]. Uszkodzony został również budynek przy ul. Poznańskiej 63/65, gdzie mieściła się poczta oraz sąsiadujący z nią budynek (niezachowany)^[11]. W 1947 roku stwierdzono, że kamienice i oficyny pod numerami 36, 46 i 67 nadają się do wyłącznie do rozbiórki^[9].

Straty oszacowano na ponad 80 mln złotych^[2]. Podmuch dotarł do prawobrzeżnego Torunia^[1]. Eksplozja poczyniła największe spustoszenie na Podgórzu podczas II wojny światowej^[12].

Upamiętnienie

12 września 2011 roku odsłonięto tablicę z nazwiskami polskich ofiar, którzy zginęli w wyniku eksplozji wagonów. Tablicę umieszczono na głazie zainstalowanym w parku przy ulicy Poznańskiej^[6]. Pomnik powstał w wyniku inicjatywy Karoli Ciesielskiej, Wiceprezes Towarzystwa Miłośników Torunia^[7].

Zobacz też

• Transport kolejowy w Toruniu

Przypisy

Bibliografia

• Anna Chruściel. Zniszczenia wojenne gospodarki Torunia i jej odbudowa w latach 1945–1950. „Rocznik Toruński”. 15, 1980. PWN. ISSN 83-01-03056-9. 
• Cecylia Iwaniszewska. Działalność Towarzystwa Miłośników Torunia w okresie od 24 maja 2011 r. do 24 maja 2012 r.. „Rocznik Toruński”. 39, 2012. Towarzystwo Miłośników Torunia. 
• Katarzyna Kluczwajd: Toruń, którego nie ma. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2017. ISBN 978-83-7729-333-1.
• Katarzyna Kluczwajd: Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat. Łódź: 2018. ISBN 978-83-7729-452-9.
• Wasiewska Jolanta: Głaz – Pomnik upamiętniający podgórską tragedię. W: praca zbiorowa: 460 lat Podgórza 1555–2015. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2017. ISBN 978-83-927097-8-7.