Elżbieta Dziębowska

Elżbieta Dziębowska
Dewajtis
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

16 kwietnia 1929
Warszawa

Data i miejsce śmierci

4 kwietnia 2016
Wrocław

Zawód, zajęcie

muzykolog, pracownik naukowy

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor

Rodzice

Feliks Dziębowski
Julia Dziębowska

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (od 1941, dwukrotnie)
Tablica pamiątkowa wmurowana w chodnik Alej Ujazdowskich w Warszawie

Elżbieta Dziębowska, ps. Dewajtis (ur. 16 kwietnia 1929 w Warszawie[1], zm. 4 kwietnia 2016[2]) – polska muzykolog, nauczyciel akademicki, w czasie II wojny światowej członkini Szarych Szeregów i oddziału dywersji bojowej Kedywu Agat, uczestniczka powstania warszawskiego.

Życiorys

Była córką przedwojennego oficera zawodowego Feliksa Dziębowskiego (zginął w czasie kampanii wrześniowej) i Julii Dziębowskiej z domu Gradowskiej[1]. W 1940 wraz z rodziną przeniosła się do Warszawy[3]. W 1942 została przyjęta do drugiej klasy miejskiego Gimnazjum Żeńskiego im. Jana Kochanowskiego w Warszawie, które podczas okupacji nosiło nazwę II Miejskiego Żeńskiego Gimnazjum Krawiecko-Bieliźniarskiego[3].

W lutym 1942 została wprowadzona przez Helenę Jarome do Szarych Szeregów. Dołączyła do 58. Warszawskiej Żeńskiej Drużyny Harcerzy[4]. Jej drużynową była Irena Malento ps. „Jenny”[3]. W konspiracji wybrała pseudonim będący nazwą dębu – tytułowego bohatera jej ulubionej powieści Dewajtis Marii Rodziewiczówny[3].

Mimo młodego wieku (14 lat) wiosną 1943 została przyjęta na kurs przysposobienia wojskowego[3]. W sierpniu 1943 przeszła wraz z grupą koleżanek ze swojej drużyny do nowo utworzonego oddziału dywersji bojowej Kedywu Agat (późniejszy batalion „Parasol”)[1]. W jej mieszkaniu przy ul. Kaliskiej 17, w którym mieszkała wraz z rodziną, znajdowało się również biuro II plutonu[3].

Ściśle współpracowała z szefem komórki wywiadu „Agatu” Aleksandrem Kunickim ps. „Rayski”. Była najmłodszą wywiadowczynią oddziału[5]. Uczestniczyła w rozpoznaniu lub wzięła bezpośredni udział w akcjach likwidacyjnych: Frühwirth, Braun, Gresser, Kutschera, Stamm oraz Koppe[6]. Za udział w akcji Kutschera otrzymała po raz pierwszy Krzyż Walecznych[7].

Od 1943 wraz z kolegami i koleżankami z Agatu uczęszczała na tajne komplety organizowane przez dowództwo oddziału w porozumieniu z dyrekcją przedwojennego Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Prusa przy ul. Jasnej 10[4]. Dyrektor szkoły wyraził wtedy zgodę na przyjęcie dziewcząt (szkoła była męska)[8].

W powstaniu warszawskim ze służby w II plutonie 2. kompanii batalionu „Parasol” została w pierwszych dniach sierpnia oddelegowana do służby sztabowej jako łączniczka płk. Jana Mazurkiewicza ps. „Radosław”[4]. Została ranna w czasie walk na Starym Mieście[5]. Wyszła z Warszawy we wrześniu 1944 wraz z ludnością cywilną, przeszła przez obóz przejściowy Dulag 121 w Pruszkowie[9].

Po wojnie ukończyła liceum oraz podjęła studia muzykologiczne na Uniwersytecie Warszawskim, które ukończyła w 1957[4].

W 1966 na podstawie rozprawy Poematy symfoniczne Mieczysława Karłowicza uzyskała stopień naukowy doktora nadany przez Instytut Sztuki PAN w Warszawie. Następnie była pracownikiem naukowym na Uniwersytecie Warszawskim, a od 1970 do 1989 w Katedrze Historii i Teorii Muzyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, pełniąc m.in. funkcję kierownika tejże katedry[4]. W latach 1973–1983 wykładała w Akademii Muzycznej w Krakowie[10]. Była redaktorem naczelnym Encyklopedii Muzycznej PWM[4].

Należała do ZBoWiD i PZPR[9].

Po przejściu na emeryturę przeprowadziła się do Jurgowa[4]. W 2005 została członkiem honorowym Związku Kompozytorów Polskich[11].

Odznaczenia

Upamiętnienie

Przypisy

  1. ↑ a b c Piotr Stachiewicz: „Parasol.” Dziele oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 689. ISBN 83-211-0273-5.
  2. ↑ Redakcja PWM żegna dr Elżbietę Dziębowską. [w:] Polskie Wydawnictwo Muzyczne [on-line]. pwm.com.pl, 5 kwietnia 2016. [dostęp 2016-04-06].
  3. ↑ a b c d e f Piotr Stachiewicz: „Parasol.” Dziele oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 234. ISBN 83-211-0273-5.
  4. ↑ a b c d e f g Elżbieta Dziębowska. [w:] Muzeum Powstania Warszawskiego [on-line]. 1944.pl. [dostęp 2016-04-07].
  5. ↑ a b c Aleksander Kunicki: Cichy front. Ze wspomnień oficera wywiadu dywersyjnego dyspozycyjnych oddziałów Kedywu KG AK. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1969, s. 176.
  6. ↑ Aleksander Kunicki: Cichy front. Ze wspomnień oficera wywiadu dywersyjnego dyspozycyjnych oddziałów Kedywu KG AK. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1969, s. 106, 121, 133, 140, 146, 151.
  7. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa: Akcja Kutschera. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1967, s. 7.Sprawdź autora:1.
  8. ↑ Piotr Stachiewicz: „Parasol.” Dziele oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 111. ISBN 83-211-0273-5.
  9. ↑ a b Archiwum Historii Mówionej. Elżbieta Dziębowska. [w:] Muzeum Powstania Warszawskiego [on-line]. ahm.1944.pl/. [dostęp 2016-04-07].
  10. ↑ * Tadeusz Przybylski, Z dziejów nauczania muzyki w Krakowie od średniowiecza do czasów współczesnych. Kraków 1994. ISBN 83-7099-006-1, s. 231.
  11. ↑ Członkowie honorowi. [w:] Związek Kompozytorów Polskich [on-line]. zkp.org.pl. [dostęp 2016-04-07].
  12. ↑ M.P. z 2006 r. nr 4, poz. 64
  13. ↑ M.P. z 1998 r. nr 5, poz. 69

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Walecznych (1941) 2r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1941) nadany dwukrotnie.
Tablica Akcja Kutschera Aleje Ujazdowskie Elżbieta Dziębowska Dewajtis.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Tablica w Alejach Ujazdowskich w Warszawie upamiętniająca miejsce, w którym podczas akcji Kutschera 1 lutego 1944 stała Elżbieta Dziębowska "Dewajtis"