Elżbieta Jaraczewska

Elżbieta Jaraczewska
Ilustracja
autoportret, ok. 1830 r.
Herb
Ślepowron
RodzinaKrasińscy herbu Ślepowron
Data i miejsce urodzenia10 stycznia 1791
Warszawa
Data i miejsce śmierci30 września 1832[1]
Kraków
OjciecKazimierz Krasiński
MatkaAnna Ossolińska
Mąż

Adam Jaraczewski

Elżbieta z Krasińskich Jaraczewska (ur. 10 stycznia 1791, zm. 30 września 1832) – polska powieściopisarka, autorka romansów i umoralniających książek dla dzieci.

Życiorys

Elżbieta Krasińska urodziła się 10 stycznia 1791 w Warszawie. Jej rodzice pochodzili z najsłynniejszych rodów polskich. Ojciec – Kazimierz Krasiński (oboźny wielki koronny), był synem kasztelana zakroczymskiego Antoniego Krasińskiego herbu Ślepowron (1693–1762). Ożenił się z Anną Ossolińską, miecznikówną litewską, córką Aleksandra Macieja. Z tego małżeństwa, zawartego w roku 1782 przyszło na świat dwoje dzieci: Józef Maciej Wawrzyniec Onufry, urodzony w roku 1783 i Elżbieta Marianna Józefa Anna. Familię Krasińskich zaliczano do najlepszych w kraju, jej członkom przysługiwał tytuł hrabiowski, zaś brat Jaraczewskiej – Józef – należał do grupy najbogatszych ludzi w Polsce. Najwcześniejsze dzieciństwo spędziła w majątku rodzinnym Zegrze, później trafiła do Galicji, a w roku 1802 zamieszkała w Radziejowicach pod Warszawą. W młodości otrzymała bardzo staranne wykształcenie.

Wyszła za mąż w 1815 r. za Adama Jaraczewskiego, urodzonego 17 lutego 1785 r. w Lubini Małej koło Jarocina. Zaraz po ślubie, prawdopodobnie pod koniec roku 1815, Jaraczewscy przenieśli się do Borowicy (około 30 km od Lublina).

W latach 1815–1830 przebywała głównie we własnym majątku (w Borowicy i Żulinie) i tam prawdopodobnie powstały wszystkie jej powieści.

Jednym z ciekawszych epizodów w życiu Jaraczewskiej było zawarcie w 1818 r. znajomości z Johannem Wolfgangiem Goethem w czasie pobytu w Karlsbadzie.

Jaraczewscy mieszkali w Borowicy do wybuchu powstania listopadowego, do którego Adam Jaraczewski przystąpił w stopniu pułkownika, organizując 1 pułk jazdy lubelskiej (późniejszy 10 pułk, którym dowodził). Jaraczewska zmuszona była opuścić majątek i przenieść się do Krakowa. Nigdy do Borowicy nie powróciła, podobnie jak jej mąż, który zmarł 22 lipca 1831 r. w Płocku i został pochowany w rodowym majątku – Jaraczewie.

Elżbieta Jaraczewska zmarła rok później, 30 września 1832 r. w Krakowie. Przyczyną śmierci był najprawdopodobniej nowotwór, choć pisano również o chorobie nerwowej, na którą miała zapaść pod wpływem wieści o zgonie męża. Jej dobroczynne przedsięwzięcia zakończyły swe trwanie wraz ze śmiercią założycielki, majątek powrócił do Józefa Krasińskiego.

Twórczość

Ważniejsze utwory

  1. Zofia i Emilia. Powieść narodowa, oryginalnie przez Polkę napisana,[2][3] t. 1–2, Warszawa 1827; wyd. następne: zobacz Wydania zbiorowe; Bruksela 1862, Biblioteka Domowa, nr 31; Warszawa 1957
  2. Wieczór adwentowy. Powieść narodowa, przez autorkę "Zofii i Emilii"[4][5], t. 1–2, Warszawa 1828; wyd. następne: zobacz Wydania zbiorowe; Bruksela 1862, Biblioteka Domowa, nr 32; Tarnów 1890
  3. Upominek dla dzieci, czyli krótkie powieści moralne, przez autorkę "Zofii i Emilii"[6], Warszawa 1828; wyd. następne: Powieści krótkie, moralne dla dzieci, Warszawa 1842
  4. Pierwsza młodość, pierwsze uczucia. Powieść narodowa przez autorkę "Zofii i Emilii"[7][8][9][10], t. 1–4, Warszawa 1829; wyd. następne: zobacz Wydania zbiorowe; Bruksela 1862, Biblioteka Domowa, nr 33–34; fragmenty przedr. M. Piszczkowski w: Obrońcy chłopów w literaturze polskiej, cz. 2, Kraków 1948, s. 55–58.

Jedynie debiut powieściowy Jaraczewskiej doczekał się swej reedycji po II wojnie światowej (1957).

Wydania zbiorowe

  • Powieści narodowe. Wydanie nowe J. N. Bobrowicza, uczynione za upoważnieniem familii autorki[11][12][13][14], t. 1–4, Lipsk 1845, (zawartość: poz. 1–2, 4).

Listy

  • Do K. Koźmiana 3 listy – z lat: 1821, 1828 i brak daty; rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 2031, t. 2.

Przypisy

  1. ↑ według innych źródeł zmarła 28 września – T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 21.
  2. ↑ Zofia i Emilia : powieść narodowa. T. 1 oryginalnie przez Polkę napisana, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  3. ↑ Zofia i Emilia : powieść narodowa. T. 2 oryginalnie przez Polkę napisana, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  4. ↑ Wieczór adwentowy : powieść narodowa. T. 1, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  5. ↑ Wieczór adwentowy : powieść narodowa. T. 2, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  6. ↑ Upominek dla dzieci czyli Krótkie powieści moralne, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  7. ↑ Pierwsza młodość, pierwsze uczucia : powieść narodowa. T. 1 przez Autorkę Zofii i Emilii, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  8. ↑ Pierwsza młodość, pierwsze uczucia : powieść narodowa. T. 2 przez Autorkę Zofii i Emilii, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  9. ↑ Pierwsza młodość, pierwsze uczucia : powieść narodowa. T. 3 przez Autorkę Zofii i Emilii, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  10. ↑ Pierwsza młodość, pierwsze uczucia : powieść narodowa. T. 4 przez Autorkę Zofii i Emilii, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  11. ↑ Powieści narodowe Elżbiety z hr. Krasińskich Jaraczewskiej. T. 1, Zofia i Emilia, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  12. ↑ Powieści narodowe Elżbiety z hr. Krasińskich Jaraczewskiej. T. 2, Wieczór adwentowy, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  13. ↑ Powieści narodowe Elżbiety z hr. Krasińskich Jaraczewskiej. T. 3, Pierwsza młodość, pierwsze uczucia, polona.pl [dostęp 2018-09-05].
  14. ↑ Powieści narodowe Elżbiety z hr. Krasińskich Jaraczewskiej. T. 4, Pierwsza młodość, pierwsze uczucia, polona.pl [dostęp 2018-09-05].

Bibliografia

  • Chmielowski P[iotr], Elżbieta z Hr. Krasińskich Jaraczewska (w:) Autorki polskie wieku XIX, t. 1, Warszawa 1885, s. 194–225.
  • Chmielowski P[iotr], Elżbieta z Hr. Krasińskich Jaraczewska (w:) Złota przędza poetów i prozaików polskich, t. 2, Warszawa 1885, s. 150–156.
  • Krasiński Józef, Pamiętniki (...) od roku 1790–1831, skrócone przez Reuttowicza Fr[anciszka], Poznań 1877.
  • Ossolińska Ludwika, Życiorys Elżbiety z Hr. Krasińskich Jaraczewskiej (w:) Powieści narodowe Elżbiety z Hr. Krasińskich Jaraczewskiej, t. 1, Lipsk 1845, s. VII–XXIV.
  • S[kimborowicz] H[ipolit], Polki autorki, artystki i w dziejach krajowych sławne. Elżbieta z Hr. Krasińskich Jaraczewska, "Bluszcz" 1880 t. XVI, nr 5, 6, 7, s. 33–34, 43–44, 50.
  • Stanisław Szenic, Nieznana przyjaciółka Goethego, "Nowe Książki" 1972 nr 1, s. 76–77.
  • Anastazja Śniechowska-Karpińska, "Między rozsądkiem a uczuciem. twórczość literacka Elżbiety z Krasińskich Jaraczewskiej (1791–1832), Szczecin : My Book, 2008. Toż: w wersji on-line: http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=7544&from=&dirids=1 [Tryb dostępu 3.06.2008]
  • T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 21–22.
Literatura uzupełniająca (wybrana)
  • Autorka Zofii i Emilii: "Rozmaitości Warszawskie" 1830 nr 10–13
  • (Pierwsza młodość, pierwsze uczucia, rec.): "Gazeta Polska" 1830 nr 82–83
  • J. I. Kraszewski: O polskich romansopisarzach, "Wizerunki i Roztrząsania Naukowe" 1836 t. 11; przedr. w: Wybór pism t. 10, Warszawa 1894
  • M. Grabowski: Literatura romansu w Polsce w: Literatura i krytyka t. 2, Wilno 1840, s. 51 i następne
  • M. Grabowski: Korespondencja literacka t. 2, Wilno 1843, s. 54–60
  • A. Tyszyński: Powieści E. Jaraczewskiej, "Biblioteka Warszawska" 1846 t. 3; przedr. w: Rozbiory i krytyki t. 3, Petersburg 1854, s. 289–304
  • K. W. Wójcicki: Życiorysy znakomitych ludzi t. 1, Warszawa 1850
  • C. Biernacki: "Encyklopedia powszechna" Orgelbranda, t. 13 (1863)
  • K. W. Wójcicki: E. z Krasińskich Jaraczewska, "Tygodnik Ilustrowany" 1863 t. 2, nr 217
  • (H. Skimbirowicz): Rękopism babuni, "Przyjaciel Dzieci" 1865 nr 238–240.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Slepowron.svg
Autor: lorakesz, Licencja: CC BY-SA 2.5
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .