Elżbieta Romanowa (1864–1918)

Elżbieta Fiodorowna
— Jej Cesarska Wysokość Wielka Księżna —
Księżniczka Hesji i Renu
Jako żona	Sergiusza Aleksandrowicza Romanowa
Dane biograficzne
Dynastia	heska
Data i miejsce urodzenia	1 listopada 1864 Darmstadt
Data i miejsce śmierci	18 lipca 1918 Ałapajewsk
Miejsce spoczynku	w cerkwi św. Marii Magdaleny w Jerozolimie
Ojciec	Ludwik IV
Matka	Alicja Koburg
Mąż	Sergiusz Aleksandrowicz Romanow
Odznaczenia

Święta Elżbieta Елизавета
Święta mniszka nowomęczennica
Czczona przez	Rosyjski Kościół Prawosławny
Kanonizacja	1981 przez Rosyjski Kościół Prawosławny poza granicami Rosji
Wspomnienie	18 lipca

Elżbieta Fiodorowna Romanowa, z domu Elżbieta Aleksandra Ludwika Alicja von Hessen-Darmstadt und bei Rhein, wielka księżna Hesji i Renu. (ur. 1 listopada 1864 w Darmstadt, zm. 18 lipca 1918 w Ałapajewsku) – żona wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza Romanowa. Święta prawosławna.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Była córką wielkiego księcia Hesji Ludwika IV i Alicji Koburg. Mając czternaście lat, straciła matkę, zmarłą na dyfteryt, którym zaraziła się od młodszej córki Alicji. Od tego momentu księżniczki heskie wychowywały się na dworze angielskim, u swojej babki, królowej Wiktorii^[1]. Odebrała jedynie wykształcenie domowe^[2].

Wielka księżna

Pięć lat później, w listopadzie 1883 w Darmstadt odbyły się jej zaręczyny z rosyjskim wielkim księciem Sergiuszem Aleksandrowiczem. Ceremonia ślubna miała miejsce 3 czerwca 1884 w cerkwi Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego w kompleksie Pałacu Zimowego w Petersburgu. Razem z mężem zamieszkała w Pałacu Siergijewskim w Petersburgu, przy Newskim Prospekcie^[2]. Elżbieta brała żywy udział w życiu towarzyskim dworu^[2]. Wielka księżna z własnej inicjatywy zainteresowała się historią Rosji i zaczęła uczyć się języka rosyjskiego. Chociaż nie była prawnie zobowiązana do konwersji na prawosławie, w 1891 dobrowolnie postanowiła przyjąć to wyznanie. Z jej listów wysyłanych do ojca wynika, że była to decyzja szczera i poparta dłuższą refleksją i modlitwą^[2]. Przyjęła wówczas imię Elżbiety Fiodorowny^[1].

Elżbieta i Sergiusz adoptowali wielkiego księcia Dymitra Pawłowicza i jego siostrę wielką księżnę Marię Pawłownę po tym, jak przy porodzie Dymitra zmarła ich matka, księżniczka grecka, Aleksandra.

W tym samym roku wielki książę Sergiusz Aleksandrowicz został generał-gubernatorem Moskwy i zamieszkał razem z żoną w Pałacu Aleksandrowskim, a następnie w rezydencji gubernatorskiej na Prospekcie Twerskim^[2]. Wypełniając nowe obowiązki, wielki książę ze szczególną surowością zwalczał nielegalne organizacje rewolucyjne. W odpowiedzi eserowcy zorganizowali na niego zamach bombowy. W 1905 członek tej organizacji Iwan Kalajew rzucił bombę na przejeżdżający powóz wielkiego księcia, zabijając go na miejscu^[1]. Elżbieta znalazła się w kilka minut później na miejscu zdarzenia i według relacji świadków miała osobiście szukać szczątków swojego męża między częściami rozbitej karety. Spotkała się również z zabójcą męża w więzieniu^[1][3]. Mimo namów rodziny, nakłaniającej ją do wyjazdu z Rosji, postanowiła zostać w Moskwie. Rozdała cały majątek, jaki zgromadził Sergiusz, zaś w 1907 wystąpiła o zgodę Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego na założenie monasteru żeńskiego nowego typu. Klasztor, którego patronkami zostały święte Maria i Marta, miał skupić się w swojej działalności na niesieniu pomocy najuboższym poprzez wszechstronną działalność charytatywną^[1]. Jeszcze przed złożeniem ślubów zakonnych wielka księżna zrezygnowała z wystawnego życia i zaczęła pracować jako siostra miłosierdzia^[1].

Mniszka

10 lutego 1909 złożyła śluby monastyczne, zachowując imię świeckie. Równocześnie stanęła na czele monasteru Świętych Marty i Marii w Moskwie, który zgodnie z jej wcześniejszą koncepcją zajmował się czynną pomocą najuboższym. Zakonnice prowadziły szpital z 22 łóżkami, aptekę, powszechnie dostępną przychodnię, przytułek dla osieroconych dziewczynek, lecznicę dla kobiet chorych na gruźlicę, dom z tanimi mieszkaniami dla studentek i robotnic, stołówkę, szkołę dla robotnic i bibliotekę. Mniszka Elżbieta, wykonując obowiązki przełożonej klasztoru, osobiście pracowała w prowadzonych przez monaster instytucjach^[2]. W 1913 w klasztorze żyło 97 sióstr^[1]. Uczestniczyła również w pracach rosyjskiej misji prawosławnej w Jerozolimie jako wiceprzewodnicząca (od 1905) Palestyńskiego Towarzystwa Prawosławnego^[1]. Po wybuchu I wojny światowej w jej klasztorze organizowane były transporty leków dla rosyjskich szpitali polowych. Mimo tego w latach 1915–1917 kilkakrotnie wysuwano wobec niej – niepotwierdzone – oskarżenia o szpiegostwo na rzecz Niemiec^[1].

Po rewolucji lutowej

Wiosną 1917 cesarz Wilhelm II zaproponował Elżbiecie wyjazd z ogarniętej rewolucją Rosji, prawdopodobnie motywowany faktem, że w młodości był w niej zakochany. Kobieta jednak odmówiła. Cesarz podjął nowe wysiłki w tym zakresie po podpisaniu z Rosją radziecką pokoju w Brześciu Litewskim. Elżbieta twierdziła jednak, że musi dzielić z narodem rosyjskim jego los w każdej sytuacji^[2]. W kwietniu 1918 została aresztowana przez oddział Czerwonej Gwardii razem z synem księżnej Paley (Włodzimierzem Pawłowiczem Paleyem), trzema wnukami wielkiego księcia Konstantego Mikołajewicza (Janem, Konstantynem i Igorem), najmłodszym bratem wielkiego księcia Aleksandra (Sergiuszem Michajłowiczem) oraz mniszką Barbarą (Jakowlewą). Zostali wywiezieni do Ałapajewska na Uralu^[1].

W nocy z 17 na 18 lipca 1918 wszyscy członkowie rodziny carskiej przetrzymywani w Ałapajewsku zostali wywiezieni za miasto, pobici i wtrąceni do pustego szybu kopalni Nowaja Sielimskaja. Następnie do szybu czerwonogwardziści wrzucili granaty. Ciało wielkiej księżnej i innych osób zostały odkryte po zdobyciu regionu przez wojska adm. Kołczaka. Zostały następnie przewiezione do Czyty, a przez granicę chińską – do Pekinu, gdzie przez pewien czas znajdowały się w należącej do rosyjskiej misji prawosławnej cerkwi św. Serafina z Sarowa. W styczniu 1921 ciało Elżbiety, już wtedy nieformalnie czczonej jak święta, znalazło się w miejscu, gdzie sama chciała zostać pochowana – cerkwi św. Marii Magdaleny w Jerozolimie^[1].

Kanonizacja

W 1981 została kanonizowana przez Rosyjski Kościół Prawosławny poza granicami Rosji. W 1992 dokonała tego również Rosyjska Cerkiew Prawosławna^[1]. Wchodzi w skład następujących grup świętych: Soboru Świętych Nowomęczenników i Wyznawców Rosyjskich, Soboru Świętych Petersburskich, Soboru Świętych Kostromskich oraz Soboru Świętych Moskiewskich^[2].

Galeria

Przypisy