Eli Heckscher

Eli Heckscher

Data i miejsce urodzenia	24 listopada 1879 Sztokholm
Data i miejsce śmierci	23 grudnia 1952 Sztokholm
Zawód, zajęcie	ekonomista

Eli Filip Heckscher (ur. 24 listopada 1879 w Sztokholmie, zm. 23 grudnia 1952 tamże) – szwedzki ekonomista, historyk gospodarczy – pionier zastosowania teorii ekonomii i statystyki w badaniach nad historią gospodarczą, sformułował pierwsze założenia teorii obfitości zasobów rozwiniętej przez jego ucznia Bertila Ohlina (tzw. teoria Heckshera-Ohlina).

Życiorys

Eli Filip Heckscher urodził się 24 listopada 1879 w Sztokholmie w rodzinie żydowskiej, która przybyła do Szwecji kilka lat wcześniej z Danii – jego ojciec Isidor Heckscher był prawnikiem bankowym, sprawował funkcję konsula Danii w Sztokholmie a matka Rosa Meyer zajmowała się domem^[1].

Heckscher rozpoczął studia na Uniwersytecie w Uppsali w 1897 roku, skupiając się na historii, ekonomii i politologii^[2]. W 1903 przedłożył rozprawę licencjacką dotyczącą szwedzkiego Aktu Nawigacyjnego (szw. Produktplakatet) z 1727 roku – Akt faworyzował szwedzkie statki w obsłudze wymiany handlowej Szwecji^[2]. Praca ukazała się drukiem w 1908 roku^[2]. W 1907 Heckscher obronił pracę doktorską traktującą o roli kolei w rozwoju gospodarczym Szwecji^[3]. W tym samym roku ożenił się z Ebbą Westberg, nauczycielką, z którą miał dwóch synów – młodszy zmarł w dzieciństwie^[1], starszy Gunnar Heckscher (1909–1987) był politologiem i przywódcą partii Högerpartiet, która później przekształciła się w Umiarkowaną Partię Koalicyjną.

W 1909 Heckscher został zatrudniony w Wyższej Szkole Handlowej w Sztokholmie (szw. Handelshögskolan i Stockholm, ang. Stockholm School of Economics), gdzie prowadził wykłady z ekonomii i statystyki^[3]. W 1929 objął tam samodzielną katedrę historii gospodarczej – pierwszą w Szwecji^[4].

W 1911 Heckscher razem z Gösta Baggem zaczął wydawać liberalno-konserwatywny magazyn „Svensk Tidskrift” (SvT), który kontynuował tradycje wcześniejszego czasopisma „Ny svensk tidskrift” ukazującego się w latach (1891–1895)^[5][6]. W okresie I wojny światowej Heckscher pracował w Komisji Planowania Wojny, co pozwoliło mu na zawarcie znajomości z czołowymi politykami Szwecji – m.in. z ówczesnym premierem Hjalmarem Hammarskjöldem^[7]. Pod koniec I wojny światowej Heckscher opuścił redakcję „Svensk Tidskrift”, jednak nadal pisywał artykuły do tego czasopima^[6]. W 1918 Heckscher udał się na roczny urlop, wyjechał ze Sztokholmu i poświęcił się pracy nad merkantylizmem i historią gospodarczą Szwecji^[8]. Po powrocie uczestniczył w międzynarodowym projekcie finansowanym przez Carnegie Foundation celem którego było wydanie historii minionej wojny – Heckscher napisał monografię gospodarki Szwecji podczas wojny^[9].

W latach 1927–1934 Heckscher zasiadał w rządowej komisji ds. bezrobocia, która badała przyczyny wysokiego bezrobocia w latach 20. XX wieku, a następnie wzrostu bezrobocia w latach 30. XX wieku w okresie wielkiej depresji^[10]. Owocem prac komisji były dwa raporty zawierające rekomendacje jak walczyć z bezrobociem^[10]. W 1933 Heckscher zasiadał również w rządowej komisji ds. polityki monetarnej, która w obliczu kryzysu rekomendowała deprecjację waluty, odejście od standardu złota i obronę korony^[9].

Intensywna praca odbiła się na zdrowiu Heckschera, który w wieku 60. lat miewał zawroty głowy i omdlenia, a w 1942 jego stan uległ pogorszeniu – po krótkim okresie rehabilitacji Heckscher powrócił do pracy^[11].

W 1952 roku Heckscher wygłosił swój pożegnalny wykład na forum Szwedzkiego Towarzystwa Ekonomicznego, omawiając historię szwedzkiej debaty ekonomicznej^[12]. Heckscher zmarł w Sztokholmie 23 grudnia 1952 roku.

Poglądy na gospodarkę, działalność naukowa i publicystyczna

Początkowo Heckscher był konserwatystą, w czasie I wojny światowej zbliżył się do liberalizmu europejskiego – wielokrotnie wypowiadał się przeciwko interwencjonizmowi państwa^[3]. Szeroko propagował ekonomię – brał udział w debatach publicznych poprzez wykłady dla szerszej publiczności, liczne wypowiedzi prasowe – napisał ponad 300 artykułów dla dziennika Dagens Nyheter^[13], a także audycje radiowe^[14].

Heckscher jest najbardziej znany ze swojej pracy nad systemem merkantylnym oraz wkładu do teorii handlu międzynarodowego^[4]. Obok Gustava Cassela, Davida Davidsona i Knuta Wicksella uznawany za pioniera rozwoju ekonomii jako dyscypliny naukowej na terenie Szwecji^[4].

Klub Ekonomii Politycznej (1917–1951)

W 1916, z inicjatywy żony Wicksella, Heckscher zorganizował Klub Ekonomii Politycznej – w ramach którego spotykali się uznani ekonomiści i młodzi absolwenci, m.in. Wicksell, Davidson, Erik Lindhal i Bertil Ohlin^[15]. Spotkania klubu organizowane były początkowo na terenie Wyższej Szkole Handlowej w Sztokholmie, a następnie coraz częściej w prywatnych mieszkaniach jego członków, m.in. u Heckscher^[16]. Pierwszym przewodniczącym klubu przez okres pięciu lat był Wicksell, następnie przez trzy lata funkcję tę pełnił Heckscher, dalej Sven Brisman, a po nim Bertil Ohlin, Ingvar Svennilson i Erik Lundberg^[16]. Klub był forum wykładów, wymiany poglądów, a także zaciętych dyskusji, a Heckscher nadawał ton dyskusjom klubowym przez 18 lat^[17]. W 1928 liberalne poglądy Heckschera zostały zaatakowane przez Gunnara Myrdala, co było wstępem do intelektualnej rewolty młodszego pokolenia ekonomistów^[15].

Twierdzenie Heckschera-Ohlina

W 1918 roku Heckscher opublikował zbiór artykułów z ekonomii powstałych podczas I wojny światowej w tomie Svenska produktionsproblem (pol. problemy produkcji szwedzkiej), który został zrecenzowany przez Wicksella, który skrytykował sposób w jaki Heckscher potraktował zagadnienia dystrybucji dochodu^[18]. W 1919 Heckscher odpowiedział na krytykę Wicksella, wydając pracę o wpływie handlu zagranicznego na dystrybucję dochodu, która ukazała się w specjalnym wydaniu pisma Ekonomisk Tidskrift^[18]. W pracy tej zaprezentował założenia teorii, która znana jest obecnie jako twierdzenie Heckshera-Ohlina^[a] – wówczas jednak Heckscher nie przywiązywał większej wagi do artykułu^[18]. Teoria Heckschera została rozwinięta przez jego ucznia – Bertila Ohlina, najpierw w jego pracy doktorskiej (1924), a następnie w książce Interregional and International Trade (1933)^[19].

Twierdzenie Heckschera-Ohlina mówi, że: kraj będzie eksportował te towary, do wytworzenia których zużywa relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie obfitego (a sprowadzał z zagranicy towary, których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie rzadkiego)^[20].

Wybrane publikacje

• Ekonomisk historia: nagra antydningar, „Historisk Tidskrift”, 1904
• The Continental System: An economic interpretation, 1918
• The Effect of Foreign Trade on the Distribution of Income, Ekonomisk Tidskrift, 1919
• A Plea for a Theory in Economic History, 1929
• Monetary History from 1914 to 1925, 1930
• Mercantilism, 1931
• An Economic History of Sweden, 1954

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Jagdish N. Bhagwati, Arvind Panagariya, T.N. Srinivasan: Lectures on international trade. MIT Press, 1998. ISBN 0-262-52247-0. [dostęp 2011-09-03]. (ang.)
• Ronald Findlay: Eli Heckscher, international trade, and economic history. MIT Press, 2006. ISBN 0-262-06251-8. [dostęp 2011-08-22]. (ang.)
• Ronald Findlay, Lars Jonung, Mats Lundahl: Bertil Ohlin: a centennial celebration, 1899–1999. MIT Press, 2002. ISBN 0-262-06228-3. [dostęp 2011-09-03].
• Lars Jonung: Swedish economic thought: explorations and advances. Routledge, 1993, s. 97–100. ISBN 0-415-05413-3. [dostęp 2011-09-04].
• Lars Jonung: The Stockholm School of Economics revisited. Cambridge University Press, 2001. ISBN 0-521-39127-X. [dostęp 2011-08-23].
• Bo Sandelin: The History of Swedish economic thought. Taylor & Francis, 1991. ISBN 0-415-02130-8. [dostęp 2011-08-22]. (ang.)

Linki zewnętrzne

• Eli Filip Heckscher: An economic history of Sweden. Harvard University Press, 1954. ISBN 0-674-22800-6. [dostęp 2011-08-30]. (ang.)
• Eli F. Heckscher: The Continental System: An Economic Interpretation. Cosimo, Inc., 2006. ISBN 1-60206-026-6. [dostęp 2011-08-30]. (ang.)