Elias Canetti

Ten artykuł od 2021-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Elias Canetti
Data i miejsce urodzenia	25 lipca 1905 Ruszczuk
Data i miejsce śmierci	14 sierpnia 1994 Zurych
Narodowość	sefardyjska
Język	niemiecki
Alma Mater	Uniwersytet Wiedeński
Dziedzina sztuki	powieść, dramat, poezja, esej
Ważne dzieła
Auto da fé Ocalony język Pochodnia w uchu Gra oczu
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Nobla: 1981

"Ślepota", 1931

Grób Canettiego (2004)

Elias Canetti (ur. 25 lipca 1905 w Ruszczuku, zm. 14 sierpnia 1994 w Zurychu) – austriacki pisarz żydowskiego pochodzenia, prozaik i eseista, poeta, dramaturg, tłumacz; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1981).

Życiorys

Elias Canetti urodził się w rodzinie Żydów sefardyjskich, której przodkowie, noszący nazwisko Canete, zostali wygnani z Hiszpanii po ogłoszeniu edyktu z Alhambry (1492). W 1911 jego rodzina przeniosła się z Bułgarii do Manchesteru w Anglii. Po śmierci ojca w 1912 zamieszkali w Wiedniu. W latach 1916–1924 wraz z matką mieszkał w Zurychu i Frankfurcie. Do Wiednia wrócił w 1924 i podjął studia chemiczne na Uniwersytecie Wiedeńskim, które ukończył w 1929, uzyskując stopień doktora. W 1928 w Berlinie poznał Bertolta Brechta. Po Anschlussie Austrii w 1938 wyemigrował do Wielkiej Brytanii, gdzie mieszkał do roku 1988.

W 1932 zadebiutował sztuką Hochzeit, a w 1935 napisał powieść Auto da fé (w oryginale Die Blendung). Po udaniu się na emigrację do Anglii pisarz zrezygnował z działalności literackiej, by oddać się badaniom nad psychologią tłumu i magnetyzmem faszyzmu. Esej Masse und Macht (Masa i władza) z 1960 rozpoczął nowy okres w twórczości Canettiego. Pisarz porzucił prozę fabularyzowaną. Najważniejsze dzieła tego okresu to autobiograficzna trylogia: Ocalony język, Pochodnia w uchu i Gra oczu. Oprócz powieści i dramatów Canetti wydał także fragmenty swoich dzienników Die Provinz des Menschen: Aufzeichnungen 1942–1972 (1978; w wyborze pol. pt. Myśli) oraz szkice o osobowościach Der Ohrenzeuge: Fünfzig Charaktere (1974).

W swojej twórczości Canetti analizował emocje tłumu, psychopatologię władzy i sytuację jednostki w obliczu konfliktu ze społeczeństwem. Zainteresowanie pisarza ruchami masowymi datuje się od czasu zamieszek ulicznych wywołanych wysoką inflacją w latach 20. we Frankfurcie, których kulminacją stały się rozruchy w 1927, kiedy wściekły tłum podpalił wiedeński Pałac Sprawiedliwości (zob. austriacka wojna domowa). Z zaplanowanej ośmiopowieściowej sagi o gniewie tłumu powstała tylko Die Blendung (1935; Auto da fé, wyd. pol. 1966). Jest to powieść o degradacji i zagładzie uczonego, odizolowanego w groteskowym świecie.

W 1981 został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.

Canetti był związany z wieloma kobietami, oprócz żony Vezy były to m.in. pisarka Frieda Benedikt (Anna Sebastian) i malarka Marie-Louise von Motesiczky.

Dzieła

• Auto da fé (1936)
• Wesele (1932) [przekład pol. w „Dialogu” 1967, nr 3]
• Komedia próżności (1934)
• Naznaczeni (1952)
• Masa i władza (1960)
• Głosy Marrakeszu (1968)
• Jeszcze jeden proces Kafki: Listy do Felicji (1969)
• Przyszłość rozłupana (1972)
• Władza i przeżycie (1972)
• Sumienie słów (1975)
• Nauszny świadek (1974)
• Zapiski (1972)
• Ocalony język (1977)
• Pochodnia w uchu (1980)
• Gra oczu (1985)
• Party pod wojennym niebem (2003 – wydanie pośmiertne)
• Tajemne serce zegara (wyd. polskie 2007)

Linki zewnętrzne

• Elias Canetti na stronie perlentaucher.de (niem.)

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury XX wiek 1901: Prudhomme 1902: Mommsen 1903: Bjørnson 1904: F.Mistral, Echegaray 1905: Sienkiewicz 1906: Carducci 1907: Kipling 1908: Eucken 1909: Lagerlöf 1910: Heyse 1911: Maeterlinck 1912: Hauptmann 1913: Tagore 1915: Rolland 1916: Heidenstam 1917: Gjellerup, Pontoppidan 1919: Spitteler 1920: Hamsun 1921: France 1922: Benavente 1923: Yeats 1924: Reymont 1925: Shaw 1926: Deledda 1927: Bergson 1928: Undset 1929: Mann 1930: Lewis 1931: Karlfeldt 1932: Galsworthy 1933: Bunin 1934: Pirandello 1936: O’Neill 1937: Gard 1938: Buck 1939: Sillanpää 1944: Jensen 1945: G.Mistral 1946: Hesse 1947: Gide 1948: Eliot 1949: Faulkner 1950: Russell 1951: Lagerkvist 1952: Mauriac 1953: Churchill 1954: Hemingway 1955: Laxness 1956: Jiménez 1957: Camus 1958: Pasternak 1959: Quasimodo 1960: Perse 1961: Andrić 1962: Steinbeck 1963: Seferis 1964: Sartre 1965: Szołochow 1966: Agnon, Sachs 1967: Asturias 1968: Kawabata 1969: Beckett 1970: Sołżenicyn 1971: Neruda 1972: Böll 1973: White 1974: Johnson, Martinson 1975: Montale 1976: Bellow 1977: Aleixandre 1978: Singer 1979: Elitis 1980: Miłosz 1981: Canetti 1982: García Márquez 1983: Golding 1984: Seifert 1985: Simon 1986: Soyinka 1987: Brodski 1988: Mahfuz 1989: Cela 1990: Paz 1991: Gordimer 1992: Walcott 1993: Morrison 1994: Oe 1995: Heaney 1996: Szymborska 1997: Fo 1998: Saramago 1999: Grass 2000: Gao XXI wiek 2001: Naipaul 2002: Kertész 2003: Coetzee 2004: Jelinek 2005: Pinter 2006: Pamuk 2007: Lessing 2008: Le Clézio 2009: Müller 2010: Vargas Llosa 2011: Tranströmer 2012: Mo 2013: Munro 2014: Modiano 2015: Aleksijewicz 2016: Dylan 2017: Ishiguro 2018: Tokarczuk 2019: Handke 2020: Glück