Eliza Pareńska

Eliza Pareńska
Ilustracja
Stanisław Wyspiański, Eliza Parenska, Muzeum Narodowe w Kielcach
Data urodzenia

25 października 1888

Data i miejsce śmierci

3 kwietnia 1923
Kraków

Cmentarz Rakowicki.
Grobowiec Pareńskich.
Miejsce spoczynku.
Tablica Elizy.

Eliza Pareńska (ur. 25 października 1888 r. w Krakowie, zm. 3 kwietnia 1923 r. tamże) – żona Edwarda Leszczyńskiego, jedna z najbardziej znanych muz okresu Młodej Polski.

Życiorys

Urodzona 25 października 1888 r. w Krakowie[1], miała dwie siostry (Marynę i Zofię) i braci Adama (1881-1885) i Jana (1889-1919), była przedostatnia z pięciorga rodzeństwa. Jej ojcem był lekarz Stanisław Pareński, a matka Eliza z domu Mühleisen[2] (zapis na tablicy na grobie: Mueleisen) prowadziła znany w Krakowie salon, w którym bywali młodopolscy artyści. Od dziecka nie cieszyła się dobrym zdrowiem, odczuwała także lęk przed interakcjami społecznymi, który już w dzieciństwie uśmierzała alkoholem. Uczęszczała do prestiżowego prywatnego Gimnazjum Żeńskiego im. Emilii Plater, jednak po wyjściu za mąż obu sióstr w 1904 r. przeżyła załamanie nerwowe i odtąd kontynuowała naukę w ramach indywidualnego toku nauczania. W tym też okresie uzależniła się od morfiny, którą uśmierzała swoje złe samopoczucie[3].

Jej mężem został poeta Edward Leszczyński[4], którego poślubiła 18 stycznia 1910 r. w Krakowie[3]. Małżeństwo było udane, ale szybko zaczęło się psuć[5]. Para doczekała się syna Witolda (ur. 1912 r.)[3].

W 1916 r. przeszła terapię odwykową w Davos. Po śmierci rodziców mieszkała z mężem i synem w odziedziczonej rezydencji, ale po śmierci męża (1921 r.) sprzedała pałac. Brak umiejętności zarządzania pieniędzmi doprowadził do szybkiej utraty oszczędności i dalszego uzależnienia od narkotyków. W grudniu 1922 r. trafiła na terapię odwykową w Arlesheim, która trwała trzy miesiące. Pomimo udanego przebiegu terapii przeszła załamanie nerwowe po powrocie do kraju[3] i popełniła samobójstwo[4] 3 kwietnia 1923 r.[3] Pochowana została na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera O)[6].

Pareńska wielokrotnie pozowała malarzom bywającym w salonie rodziców, najsłynniejsze są prace Stanisława Wyspiańskiego[7]: portret wśród pelargonii z 25 maja 1905 r.[8] (znane są trzy wersje, w tym jedna w Muzeum Narodowym w Kielcach i dwie w zbiorach prywatnych)[2] i Portret podwójny Elizy Pareńskiej z 26–27 maja[8] 1905 r.[2][9]

Przypisy

  1. ↑ Monika Śliwińska: Lubię, kiedy sztuka... » Niezła sztuka, Niezła sztuka, 29 stycznia 2018 [dostęp 2021-05-07] (pol.).
  2. ↑ a b c Portret Elizy Pareńskiej, Muzeum Narodowe w Kielcach [dostęp 2017-06-21] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Katarzyna Wajda, Eliza Pareńska. Tragiczna muza, „OnetKobieta”, 10 lutego 2017 [dostęp 2017-02-19] (pol.).
  4. ↑ a b Muzy Młodej Polski. Życie i świat Marii, Zofii i Elizy Pareńskich – Wydawnictwo Iskry Spółka z o.o., iskry.com.pl [dostęp 2017-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-11].
  5. ↑ Włodzimierz Kalicki, Proroctwo dla Elizy, wyborcza.pl, 17 sierpnia 2012 [dostęp 2017-02-19].
  6. ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Elżbieta Leszczyńska. rakowice.eu. [dostęp 2018-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
  7. ↑ Stanisław Wyspiański i proroctwo dla Elizy, „Niezła sztuka”, 21 marca 2014 [dostęp 2017-02-19] (pol.).
  8. ↑ a b Wojciech Bałus, Do granic tożsamości. O portretach zdwojonych Stanisława Wyspiańskiego, s. 6 [dostęp 2017-12-27] (pol.).
  9. ↑ W&w, Panny w cieniu, granice.pl [dostęp 2017-06-21] (pol.).

Media użyte na tej stronie

Rakowice Cemetery, tomb of Pareński family, 26 Rakowicka street, Kraków, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz Rakowicki, grobowiec Pareńskich, ul. Rakowicka 26, Kraków
Rakowice Cemetery, tomb of Pareński family, Eliza plaque, 26 Rakowicka street, Kraków, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz Rakowicki, grobowiec Pareńskich, Eliza plakieta, ul. Rakowicka 26, Kraków