Emil Barchański

Emil Barchański
Data i miejsce urodzenia

6 czerwca 1965
Warszawa

Data i miejsce śmierci

3 czerwca 1982
Warszawa

Przyczyna śmierci

zamordowany[1][2] przez SB

Miejsce spoczynku

cmentarz Bródnowski w Warszawie, kwatera 46 F

Miejsce zamieszkania

Warszawa

Narodowość

polska

Edukacja

XI LO im. Mikołaja Reja

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Grób Emila Barchańskiego na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie
Tablica upamiętniająca licealistę Emila Barchańskiego na ścianie Kościoła Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej 12 w Warszawie

Emil Piotr Barchański (ur. 6 czerwca 1965[3] w Warszawie, zm. 3 czerwca 1982 tamże) – uczeń XI Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Reja w Warszawie, działacz opozycji antykomunistycznej w czasach PRL[4].

Życiorys

W 1981 założył szkolny kabaret „Wywrotowiec” i wydawał pismo satyryczno-polityczne „Kabel”. 13 grudnia 1981 – po wprowadzeniu stanu wojennego zaczął prowadzić działalność konspiracyjną w grupie „Piłsudczycy”.

10 lutego 1982 wziął udział wraz z Markiem Marciniakiem i Arturem Nieszczerzewiczem w akcji przeciwko pomnikowi Feliksa Dzierżyńskiego, polegającej na oblaniu pomnika czerwoną farbą i obrzuceniu koktajlami Mołotowa.

3 marca 1982 zatrzymany przez SB w drukarni drugiego obiegu podczas druku publikacji Adama Michnika „Będę krzyczał”[3] z 1977 roku[5]. Po aresztowaniu był bity i zmuszany do składania fałszywych zeznań. Na 17 czerwca 1982 został wyznaczony kolejny termin rozprawy Tomasza Sokolewicza i Marka Marciniaka, w którym Emil miał zeznawać jako świadek. Na jednej z wcześniejszych rozpraw zeznał: „Ci panowie, kiedy biją, nie przedstawiają się, ale jestem gotów w każdej chwili ich rozpoznać”[6].

Wziął udział w manifestacjach patriotycznych 3, 9 i 13 maja 1982 roku.

3 czerwca 1982 pojechał na plażę nad Wisłą, gdzie zaginął. Według relacji świadka Huberta Iwanowskiego, który widział Emila ostatni, miał się kąpać w Wiśle: „...najpewniej Emil wskoczył do rwącego nurtu za topiącym się psem.”[3]. Według relacji matki: Emil „...nie znosił wody, miał hydrofobię. Rok wcześniej, w czasie wakacji na Wybrzeżu, ani razu nie wszedł do morza. Nigdy nie chodził na basen.”[3].

Po dwóch dniach, 5 czerwca 1982, na dzień przed jego 17. urodzinami, odnaleziono jego zwłoki przy pięćsetnym kilometrze Wisły[3].

16 czerwca 1982 po mszy św. o godz. 13.30 w kościele św. Jacka odbył się pogrzeb Emila Barchańskiego na cmentarzu Bródnowskim[7] (kwatera 46 F VI 20).

Uważany za najmłodszą ofiarę stanu wojennego[8]. W 2009 Instytut Pamięci Narodowej prowadził postępowanie w sprawie zabójstwa Emila Barchańskiego[3].

Odznaczenia i upamiętnienie

3 maja 2008 został przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[9][10].

W 2011 roku powstał reportaż o Emilu Barchańskim „Wrócę kiedy słońce już nie będzie mi potrzebne”, autorstwa Patrycji Gruszyńskiej-Ruman, reportażystki ze Studia Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia. Reportaż ten zdobył nagrodę Grand Prix KRRiT 2011[11].

W stołecznym liceum uroczyście odsłonięto trzy wystawy przypominające stan wojenny. Inicjatorem upamiętnienia Emila Barchańskiego byli sami uczniowie. W uroczystościach uczestniczyła matka Emila Barchańskiego – Krystyna. W rozmowie z Informacyjną Agencją Radiową przyznała, że często obawiała się o syna. „Natomiast on się nie bał. Pewnego dnia powiedział, że my należymy do pokolenia przestraszonych, natomiast jego jeszcze nie zdołali przestraszyć”[12].

Okoliczności śmierci Emila Barchańskiego stały się osnową filmu dokumentalnego w reżyserii Ryszarda Romanowskiego Wyszedłem po słońce... z 1996[13] oraz dramatu Małgorzaty Imielskiej Sprawa Emila B.[14], który miał premierę w Teatrze Telewizji w grudniu 2007[15], a następnie wydany na DVD w 2008 roku[16].

Przypisy

  1. ↑ "Mordy skrytobójcze
    Po oficjalnym zniesieniu stanu wojennego 22 lipca 1983 r. wśród ofiar reżimu komunistycznego dominują osoby, które zginęły skrytobójczo zamordowane. Pierwsze ofiary „nieznanych sprawców” padły jednak wcześniej. 3 czerwca 1982 r. zginął, utopiony w Wiśle, uczeń jednego z warszawskich liceów, Emil Barchański. Jego „winą” było zdemaskowanie (w dodatku przed sądem) metod prowadzenia śledztwa przez SB”.    ; za: Milczący świadkowie – wprowadzenie. [w:] 13grudnia81.pl [on-line]. IPN. [dostęp 2011-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-16)]. (pol.).
  2. ↑ Opis obrażeń w dokumentach zakładu medycyny sądowej za: Aldona Zaorska: „Poszedłem po słońce” – Emil Barchański, dziecko zabite przez SB. gf24.pl. [dostęp 2011-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-14)]. (pol.).
  3. ↑ a b c d e f Maciej Miłosz. Ostatnia ofiara Krwawego Feliksa. „Życie Warszawy”, 2009-11-12. Warszawa: Presspublica sp. z o.o.. ISSN 0137-9437. [zarchiwizowane z adresu]. 
  4. ↑ Według nekrologu: Marek Carrot: klepsydra informująca o śmierci oraz dacie pogrzebu Emila Barchańskiego – jednej z najmłodszych ofiar stanu wojennego, Warszawa, czerwiec 1982. galeria zdjęć. [dostęp 2011-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-29)]. (pol.).
  5. ↑ Katalog druków zwartych drugiego obiegu. Fundacja Centrum Dokumentacji Niepodległościowej. [dostęp 2011-02-10]. (pol.).
  6. ↑ Krystyna Barchańska. Emil. „Kwartalnik Karta”. 51, 2007. Warszawa: Ośrodek Karta. ISSN 0867-3764. (pol.). 
  7. ↑ Marek Carrot: klepsydra informująca o śmierci oraz dacie pogrzebu Emila Barchańskiego – jednej z najmłodszych ofiar stanu wojennego, Warszawa, czerwiec 1982. galeria zdjęć. [dostęp 2011-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-29)]. (pol.).
  8. ↑ Milczący świadkowie. [w:] 13grudnia81.pl [on-line]. IPN. [dostęp 2011-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-10)]. (pol.).
  9. ↑ M.P. z 2007 r. nr 82, poz. 872
  10. ↑ Prezydent RP – Lech Kaczyński nadał pośmiertnie Ordery Odrodzenia Polski najmłodszym ofiarom stanu wojennego. 2007-08-12. [dostęp 2010-03-05].
  11. ↑ Patrycja Gruszyńska-Ruman: Wrócę kiedy słońce już nie będzie mi potrzebne. Polskie Radio. [dostęp 2011-11-16]. (pol.).
  12. ↑ Money.pl Obchody 26 rocznicy śmierci Emila Barchańskiego.
  13. ↑ WYSZEDŁEM PO SŁOŃCE.... Film Polski. [dostęp 2011-02-10]. (pol.).
  14. ↑ SPRAWA EMILA B. MAŁGORZATA IMIELSKA. teatry.art.pl. [dostęp 2011-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-10)]. (pol.).
  15. ↑ Małgorzata Piwowar: Warszawa. „Sprawa Emila B.” w Teatrze TV („Jak zginął Emil. B”). e-teatr.pl. [dostęp 2011-02-10]. (pol.).
  16. ↑ Sprawa Emila B. DVD. TVP. [dostęp 2011-02-10]. (pol.).

Literatura

  • Paweł Jędral, i inni. Rejacy w stanie wojennym. „Biblioteczka Reja”. nr 1, s. 156, 2008. Warszawa: XI Liceum Ogólnokształcące imienia Mikołaja Reja. ISSN 1899-1341. OCLC 297534216. (pol.). Sprawdź autora:2.
  • Małgorzata Winkler-Pogoda, Miałam syna Emila. Wywiad rzeka z Krystyną Barchańską-Wardęcką, IPN, Warszawa 2019, ISBN 978-83-8098-595-7

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Nagrobek Emila Barchanskiego.jpg
Autor: Stefs, Licencja: CC BY-SA 3.0
nagrobek Emila Brachańskiego na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie
Emil Barchański (Tablica, Kościół Jana Bożego w Warszawie).jpg
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica upamiętniająca licealistę Emila Barchańskiego na ścianie Kościoła Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej 12 w Warszawie