Emil Holuka-Charzewski

Emil Holuka-Charzewski

Emil Holuka

„Husacki”, „Emil”

major intendent
Data i miejsce urodzenia	28 września 1884 lub 27 września 1890 Raczkowa
Data śmierci	1944
Przebieg służby
Lata służby	1914–1930
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	Rejon Intendentury Siedlce, 3 Okręgowe Szefostwo Intendentury, 4 Okręgowe Szefostwo Intendentury
Stanowiska	kierownik rejonu intendentury
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa
Odznaczenia

Emil Holuka-Charzewski, właśc. Emil Holuka^[a] ps. „Husacki”, „Emil” (ur. 28 września 1884 lub 27 września 1890 w Raczkowej, zm. 1944) – major intendent z wyższymi studiami wojskowymi Wojska Polskiego.

Życiorys

Ulotka Emila Charzewskiego z 1935

Emil Holuka urodził się 28 września 1884 lub 27 września 1890 w Raczkowej^[b][1]. Był synem Władysława^[2][3] i Anny^[3] Szuwart^[4][5][6]. Uczył się w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku^{[7][8][9][1][10][11][12]} i w tym czasie zamieszkiwał w tym mieście wraz z matką (pracującą w Sanoku jako zarobnica) kolejno przy ulicy Tadeusza Kościuszki 52 (1901/1902)^[4], przy ulicy Rymanowskiej 197 (1902/1903)^[5], w Posadzie Sanockiej pod numerem 75^[6]. Formalnie pozostawał wtedy pod opieką Zygmunta Mrozowskiego, rolnika z Raczkowej^[5]. Ponadto kształcił się w gimnazjum w Krakowie^[1][12]. Po ukończeniu pięciu klas gimnazjum został zatrudniony w C. K. Prokuratorii Skarbu we Lwowie w charakterze pomocnika kancelaryjnego^[13][1][12]. We Lwowie działał w „Strzelcu”^[1].

Po wybuchu I wojny światowej na początku sierpnia 1914 w Krakowie wstąpił do Pierwszej Kompanii Kadrowej, w szeregach której 6 sierpnia wyruszył w marszu na Kielc, później służył w składzie I Brygady^[1][12]. Odbył całą kampanię legionową^[1]. Nosił pseudonim „Husacki”^[14]. 1 stycznia 1917 został awansowany na chorążego taborów (niem. Legionsfähnrich)^[15]. Pełnił służbę w Komendzie Taborów^[16]. Latem 1917, po kryzysie przysięgowym, wstąpił do Polskiego Korpusu Posiłkowego^[15]. Po przekroczeniu frontu pod Rarańczą w połowie lutego 1918, maszerował z legionistami celem połączenia z I Korpusem Polskim w Rosji (dowodzonym przez gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego), po czym 15 lutego na wschodnim krańcu wsi Mamajowce dokonali aresztowania i rozbrojenia patrolu austriackiego, zaś chor. Charzewski odpowiadał za eskortę jeńców, w tym kpt. sztabu generalnego Jana Băleanu^[17][18][1]. Wkrótce potem legioniści zostali zatrzymani za wsią Żuczka od strony Czerniowiec^[19] (według innej wersji Charzewski usiłował dokonać zaaresztowania sztabu austriackiej 7 Armii w Łużanach, w związku z czym został aresztowany przez Austriaków^[1][12]). Już w początkowej fazie śledztwa wyszło na jaw, że Charzewski eskortował austriackich jeńców^[20]. Ranny przebywał w uwięzieniu^[12]. Po wydaniu aktu oskarżenia 17 maja 1918 był sądzony w procesie legionistów w Marmaros-Sziget od czerwca tego roku (na ławie oskarżonych zasiedli jako główni oskarżeni kapitan doktor Roman Górecki, ksiądz kapelan Józef Panaś i rotmistrz żandarmerii Norbert Okołowicz, mjr Włodzimierz Zagórski)^[21][22][23]. W sierpniu 1918 przed sądem przyznał się do eskortowania kpt. Băleanu (tenże zeznając jako świadek obarczył go winą tego) i wyjaśnił, że rozkaz eskorty otrzymał z dowództwa II Brygady, natomiast zaprzeczył, że aresztował tego oficera^{[24][25][26][27]}. Proces trwał do września 1918^[15]. Według własnej relacji Charzewski był osadzony w ciężkim więzieniu przez okres dziewięciu miesięcy^[1]. W wyniku abolicji cesarskiej odzyskał wolność 2 października 1918^[15].

Po zakończeniu wojny, rozbrojeniu Austriaków, odzyskaniu przez Polskę nieodległości oraz po własnym oswobodzeniu w listopadzie 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego i trafił pod rozkazy Naczelnej Rady Regencyjnej w Warszawie^[1]. W tym miesiącu został skierowany do Siedlec, gdzie organizował rozbrojenie Niemców i objął stanowisko komendanta cywilnego i wojskowego okręgu siedleckiego^[1][12]. Odbywał służbę w sekcji gospodarczej Ministerstwa Spraw Wojskowych^[15]. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. 1 czerwca 1921 pełnił służbę w Wojskowym Okręgowym Zakładzie Gospodarczym Lublin^[28]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 22. lokatą w korpusie oficerów intendentury^[29][15]. Ukończył kurs w Wyższej Szkole Wojennej^[1]. W 1923 pełnił funkcję kierownika Rejonu Intendentury Siedlce^[30][1][12]. W 1924 pełnił służbę w 3 Okręgowym Szefostwie Intendentury Dowództwa Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie^[31]. Potem pełnił funkcje prezesa Komisji Nadzoru Technicznego Grodno, Wilno, Białystok^[1]. 2 listopada 1925 został przeniesiony służbowo z KNT Grodno na jednoroczny kurs doszkolenia przy Wyższej Szkole Intendentury w Warszawie^[32][15]. Z dniem 1 października 1926, po ukończeniu kursu, został przeniesiony do kadry oficerów służby intendentury i przydzielony do 4 Okręgowego Szefostwa Intendentury przy Dowództwie Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi^[33][34][15]. Był kierownikiem Administracji, a następnie Szefem Służby Administracji w Łodzi^[1]. W 1929 zajmował 8. lokatę na liście starszeństwa korpusu oficerów intendentów^[35]. 30 września 1930 został przeniesiony w stan spoczynku^[15]. W 1934 jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Łódź Miasto II^[36].

W miejscach swojej służby wojskowej był aktywnie zaangażowany w organizację sfery społeczno-przemysłowej, m.in. organizował włościańskie spółdzielnie dla zbytu płodów rolnych i bydła (m.in. w Wiśniewie, Siedlcach, Białej Podlaskiej), utworzył referat rolny w Lublinie (celem zagospodarowania obszaru nieużytków o powierzchni 1200 morgów), organizował przemysł przetwórstwa płodów rolnych (fabryka marmolady, kawy, suszonych jarzyn w Białej Podlaskiej, fabryka wędlin w Lublinie)^[1][12]. W 1921 występował w Radzie Wojewódzkiej w Lublinie^[37]. Zamieszkując w Siedlcach przy ulicy Nadkolejnej 13 był kandydatem w wyborach parlamentarnych 1922 do Sejmu RP z listy nr 7 Narodowej Partii Robotniczej w okręgu wyborczym nr 3 (Siedlce)^[38]. Jako emerytowany major Wojska Polskiego zamieszkał w rodzinnej wsi Raczkowa, gdzie od około 1933 zajmował się własnym gospodarstwem rolnym^[1][12].

Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej został działaczem podziemia (używał pseudonimu „Emil”), pełnił funkcję dowódcy miejscowej placówki Wojskowego Korpusu Służby Bezpieczeństwa^[39][12]. Ukrywał się na terenie Raczkowej (w tym czasie w 1942 przebywali tam inni działacze podziemia, rodzeństwo Danuta i Mieczysław Przystaszowie^[40])^[3]. Stał na czele Wojskowego Korpusu Służby Bezpieczeństwa^[41]. 13 marca 1944 roku, po nieudanej likwidacji konfidenta gestapo Franciszka Wojtasa, został aresztowany przez Niemców^[42][12] (podczas masowych aresztowań na sanocczyźnie z przełomu 1943/1944^[39][43]). Był osadzony w więzieniu w Sanoku od 15 marca 1944^[3]. Tam według relacji strażnika więziennego Nestora Kiszki ps. „Neron”, zaprzysiężonego do polskiej działalności podziemnej, mjr Charzewski miał pocieszać i podnosić na duchu innych więźniów^[44]. W sanockim więzieniu przebywał do 18 maja 1944, po czym został skierowany do Tarnowa^[3].

Poniósł śmierć w 1944 z rąk Niemców^[12]. Według Romana Bańkowskiego zginął zastrzelony przez konfidenta hitlerowskiego^[45]. Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” w 1958 Emil Charzewski został wymieniony w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939–1945^[10].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (17 marca 1932)^{[46][47][1][15][12]}
• Krzyż Walecznych^[1][15][12]
• Złoty Krzyż Zasługi (17 marca 1930)^[48][1][12]
• Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych^[1]
• inne odznaczenia^[1]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
• Emil Charzewski. zolnierze-niepodleglosci.pl. [dostęp 2021-02-10].
• Piotr Szopa: W imieniu Rzeczypospolitej ... Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego na terenie Podokręgu AK Rzeszów. Rzeszów: Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2014. ISBN 978-83-7629-741-5.
• Andrzej Romaniak. Franciszek Lurski (1895–1963). „Rocznik Sanocki”. Tom XII, s. 197, 2017. ISSN 0557-2096.